Sosyal Medya

Birinci Dünya Savaşı sömürge ve paylaşımın izdüşümüdür

05-12-2019 15:24

Birinci Dünya Savaşı, dünya tarihi ve bizim tarihimiz açısından büyük kırılmaların yaşandığı bir hadisedir. Yirminci yüzyılı şekillendirmiştir. İmparatorlukların tarih sahnesinden silinmesine ve rejimlerin değişmesine sebep olmuş, milyonlarca insanın hayatını kaybettiği, Avrupa’da, Afrika’da, Balkanlarda, Anadolu’da, Kafkasya’da, Ortadoğu’da ve Pasifik’te, neredeyse dünyanın büyük bir bölümünde çarpışmaların yaşandığı büyük bir savaş, büyük bir yıkımdır.


Bu mühim hadiseyle ilgili olarak bir çalışmaya temas etmek istiyorum: Ä°lkin BaÅŸar Özal’ın, 2018 yılında TimaÅŸ Yayınları tarafından yayınlanan Kısa Birinci Dünya Savaşı Tarihi isimli kitabına. Özal çalışmasında, savaÅŸa giden yoldaki uzun süreç ve bu süreçte Avrupa’da meydana gelen geliÅŸmeler, bunların savaÅŸa etkileri hakkında kıymetli bilgiler veriyor. Savaşın teknolojik ve endüstriyel yönünü iÅŸliyor. Savaşın cephelerini, cephelerde yaÅŸananları canlı bir ÅŸekilde tasvir ediyor. Savaşın tarafları olan devletlerin ittifak arayışlarını, savaÅŸ öncesi geliÅŸmeleri, meydana gelen krizleri ele alan kitap, “SavaÅŸa Giden Uzun Yol,    Batı Cephesi’nde DeÄŸiÅŸen Bir Åžey Yok, SavaÅŸ Her Yerde, Kutsal Savaşın Cepheleri, Savaşın Yeni Yüzü ve Savaşı Sona Erdiren AntlaÅŸmalar” baÅŸlıklarını taşıyan bölümlerden oluÅŸuyor. 
 
SavaÅŸa giden uzun süreç
 
Savaşı baÅŸlatan hadise her ne kadar 28 Haziran 1914 yılında Avusturya-Macaristan Veliahdı Franz Ferdinad ve eÅŸi Sophie’nin Saraybosna gezisi sırasında uÄŸradıkları suikast sonucu hayatlarını kaybetmeleri olarak gözükse de, yazara göre savaÅŸa giden süreç en az iki asır öncesine dayanmaktadır. “Veliahdı öldüren silah, aslında 16. yüzyılda imal edildi, 17. yüzyılda çekildi, tetiÄŸine 18. yüzyılda basıldı ve namludan çıkan mermi 19. yüzyılı baÅŸtan sona geçerek 1914 yılında önce Ferdinand’a saplandı, ardından da dört yıl boyunca bütün dünyayı dolaÅŸtı. 1914-1918 yılları arasındaki “Bütün SavaÅŸları Sona Erdirecek SavaÅŸ” yirminci yüzyılın başında yaÅŸandı ama Avrupa’nın geçmiÅŸinin ağır yükünden kurtulması o kadar da kolay deÄŸildi. Yük üç yüz sene boyunca birikmiÅŸ ağır bir yüktü” sözleri, savaşın çok uzun bir süreç sonunda gerçekleÅŸtiÄŸini vurguluyor. Savaşın sebebinin görünürdeki bu hadiseden ibaret olmadığını, savaşı meydana getiren sebeplerin çok kabarık bir liste oluÅŸturacağını belirten yazara göre Birinci Dünya Savaşı’nın sebeplerinden biri sömürge paylaşım mücadelesidir. Bu yüzden savaÅŸ Avrupa sınırlarını aÅŸarak sömürgelere sıçramış ve en kanlı mücadeleler Avrupa’nın Batı Cephesi’nde deÄŸil de Afrika sömürgelerinde yaÅŸanmıştır.
 
SavaÅŸa giden süreçteki geliÅŸmeler
 
Eserde, savaÅŸa giden süreçte Avrupa’da meydana gelen geliÅŸmelere ve yaÅŸanan çatışmalara temas edilir. Bunlardan bazıları, büyük keÅŸiflerden elde edilen zenginlikler ve bunun meydana getirdiÄŸi geliÅŸmeler ile Rönesans ve Reform hareketleriyle ilim, kültür ve sanatta yaÅŸanan hızlı deÄŸiÅŸimlerdir. Avrupa’da büyük çatışmalar da olmuÅŸtur. Büyük ölçekli en son din savaşı olarak belirtilen Otuz Yıl SavaÅŸları, yine Avrupa’da dengeleri tamamen deÄŸiÅŸtiren ve küresel boyutlarda etkileri olan Yedi Yıl SavaÅŸları da, bu süreçte önemli etkileri olan çatışmalar olarak gösterilir.
 
1763 yılında sona eren Yedi Yıl SavaÅŸları’yla 1914 yılında baÅŸlayan Birinci Dünya Savaşı arasında da Avrupa’da ve dünyada önemli geliÅŸmeler yaÅŸandığına dikkat çekilen çalışmada, Sanayi Devrimi, Amerikan Bağımsızlık Savaşı, Fransız Ä°htilali ve Napolyon SavaÅŸları bu dönemdeki belli baÅŸlı geliÅŸmeler olarak zikredilir. 1870 yılında Ä°talyan BirliÄŸinin saÄŸlanması, 1871 yılında da Alman BirliÄŸinin kurulması, Birinci Dünya Savaşı’na giden süreçte etkisi olan diÄŸer hadiselerdir. Yirminci yüzyıla doÄŸru emperyalist güçlerin dünya genelindeki sömürgeleÅŸme mücadelesi, sömürgelerdeki faaliyetleri, buralardan elde ettikleri imtiyazlar da, bu güçler arasındaki rekabeti sertleÅŸtiren ve onları hızlı bir ÅŸekilde savaÅŸa yaklaÅŸtıran geliÅŸmelerdir.
 
 
Birinci Dünya Savaşı var olan sorunlara yenilerini eklemiÅŸtir
 
Birinci Dünya Savaşı Ä°ngiltere’nin başını çektiÄŸi, Fransa ve Rusya’dan oluÅŸan, sonradan Ä°talya’nın taraf deÄŸiÅŸtirerek katıldığı Ä°tilaf Devletleri bloÄŸunun zaferiyle sonuçlandı. Bu bloÄŸa ilerleyen süreçte Amerika BirleÅŸik Devletleri de katılmıştır. Savaşı kaybeden ve liderliÄŸini Almanya’nın yaptığı Ä°ttifak Devletleri bloÄŸu, Avusturya-Macaristan Ä°mparatorluÄŸu ve Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’ndan oluÅŸur. Daha sonra bu bloÄŸa Bulgaristan’da girmiÅŸtir.
 
Ä°lkin BaÅŸar Özal, Birinci Dünya Savaşı’nın hiçbir sorunu çözmediÄŸini, var olanlara yenilerini eklediÄŸini, savaşın kazananları bile memnun etmeyen bir ÅŸekilde sonuçlandığını belirtir. “SavaÅŸ bitmiÅŸti ama tamamlanmamıştı, ucu açık bırakılmıştı” sözleri, savaşın günümüze yansıyan etkilerinin hala devam etmekte olduÄŸunu gösteriyor.
 
Kitapta, bu savaşın sebep olduÄŸu savaÅŸ sonrası geliÅŸmeler hakkında da bilgi veriliyor. Bugünkü BirleÅŸmiÅŸ Milletler TeÅŸkilatı’nın ilk ÅŸekli olan Milletler Cemiyeti’nin kurulması, 1929 yılındaki küresel ekonomik bunalım, savaÅŸtan sonra ortaya çıkan Totaliter rejimler ve Ä°kinci Dünya Savaşı, bu yönde zikredilen geliÅŸmelerden bazılarıdır.
 
Yazarın, “YaÅŸadığımız günlerdeki bölgesel sorunların büyük bir kısmı bu savaÅŸa dayanmaktadır” ÅŸeklindeki deÄŸerlendirmesi, I. Dünya Savaşı’nın önemini belirtmek için yeterlidir sanırım.
 
“Kısa Birinci Dünya Savaşı Tarihi” isimli bu çalışma, yaklaşık yüzyıl önce yaÅŸanan, en az iki asır öncesindeki geliÅŸmelere dayanan ve bugün hala etkileri devam eden hadiseyi bütün yönleriyle aydınlatmaya çalışan önemli bir kaynak.
 
 
 
Müellif: Metin Uygın / Kaynak: Dünya Bizim Web Sietsi

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.