Sosyal Medya

Kara lastikten Adidasa toplumumuzun kuşak dönüşümleri

01-12-2019 09:51

Bizim sosyolojimizde ortaya çıkan kuşakları daha iyi yansıtıyor. Üç kuşak diyorum bu açıdan: Ankara Lastiği kuşağı, kundura kuşağı ve spor/Adidas ayakkabı kuşağı. Her bir ayakkabı bir kuşağı ve onun dönemini yansıtıyor. Bir nesil sosyolojisine karşılık geliyor. O nesillerin hayat tarzlarını , bilinçlerini ve tutkularını yansıtıyor.



Amerikan marketing(iÅŸletme) tarzıyla içi boÅŸ tasnifler almış başını gidiyor. Güya toplumdaki kuÅŸakların deÄŸiÅŸimini anlatıyorlar. X, Y, Z kuÅŸak sınıflamasından bahsediyorum. Ne bir felsefi temeli var ne de sosyolojik bir ruhu. Sathi bir tanımlama. Ama nasıl olsa ABD piyasacıları üretmiÅŸ. Bizimkiler de paÅŸa paÅŸa alıp kullanmakta beis görmüyor. Birazcık kendi toplumsal gerçekliÄŸi ve bunun nesillerle olan iliÅŸkilerinin farklılıkları üzerinde düÅŸünme zahmetinde bulunmuyorlar. Tüketici bir akademisyenlik bu. BeleÅŸten yapılan sınıflamalar. Bunun ömrü bir iki yıl sürer. Hızlı üretilen ve hızlı tüketilen popüler kültür mantığına çok uygun.
 
Bizim toplumda kuÅŸakları sınıflamasına birçok ölçü bulabilirim. Mesela ayakkabıların deÄŸiÅŸimine denk gelen farklılık ve geliÅŸmeler bile bu açıdan XYZ sınıflamasından daha sahih. Bizim sosyolojimizde ortaya çıkan kuÅŸakları daha iyi yansıtıyor. Üç kuÅŸak diyorum bu açıdan: Ankara LastiÄŸi kuÅŸağı, kundura kuÅŸağı ve spor/Adidas ayakkabı kuÅŸağı. Her bir ayakkabı bir kuÅŸağı ve onun dönemini yansıtıyor. Bir nesil sosyolojisine karşılık geliyor. O nesillerin hayat tarzlarını , bilinçlerini ve tutkularını yansıtıyor.
 
Ankara LastiÄŸi, tam Anadolu kuÅŸağıdır. Kırsallık ve yoksulluktur. Tek bir renktir: Siyah. SaÄŸlam ve yırtılmazdır. Yazda ve kışta giyinir. Uzun ömürlüdür. Yazın ayakları yakar, kışın da dondurur. Ama yün çorap buna çaredir. Anneler yün çorap örer kışları. Ayakkabı da annenin sıcaklığını hissedersiniz. Hiçbir iddia sahibi deÄŸildir. Tamamen çarığın yerine geçen bir fabrika mamulü. Ankara’nın köylü ile kurduÄŸu ve yoksullukla baÅŸa çıkmak için ürettiÄŸi yeni hayaldir, yeni maddedir. Ne süs, ne renk, ne hava, ne de hayal var üzerinde. Ayağı topraÄŸa deÄŸmekten, taÅŸa vurmaktan ve çamura batmaktan kurtaran basit bir nesne. Cızlavıt, Ankara LastiÄŸi’nin parlayan lüksüdür. Yine siyahtır, yine lastiktir. Ama içinde astarıyla ayrıcalıklıdır. Ankara LastiÄŸi nesli, 80’lere uzanır.
 
Kundura, potindir. Åžalvara da pantolona da gider. Åžehre giden, düÄŸüne katılan, üniversiteye giden nesillerin giydiÄŸi ayakkabıdır. Varlıklılar hep onu giyer. Farklı renkleriyle bir zenginliÄŸi yansıtır. Ama yine de pençe vurulur, tamir edilir, çabuk yırtılmasın diye altına ekleme yapılır. Gıcır gıcır kunduralarınızı daha dükkandan alır almaz eskiciye gider ve uzun ömürlü olması için pençe vurdurursunuz. Tabii hava atmak istiyorsanız, Arnavut kaldırımlardan yürürken ses çıkarması için altına demir parçalar çiviletirsiniz. Kundura ÅŸehirdir, kundura kaldırımdır, kundura takım elbiseli bir bedenle “jilet gibi” olmaktır. Kundura çalım atmak ve bey havalarına bürünmektir. Kundura, makamlarda memur olduÄŸunuzda takım elbisenizle bütünleÅŸen tarzdır. YürüyüÅŸünüz de bir adaba ve üsluba göre olur.
 
Üçüncü kuÅŸak artık 80’ler sonrası ve hatta 90’larla yükselir. Önce Mekap çıkar. Daha çok top oynarken giyilir. Arkasından Adidas spor ayakkabılar sökün eder. Artık 2000’lerde ayakkabıda spor egemen hale gelir. Kundura ve botlar bile spora öykünür. Sportmenlik bir hegemonyadır. Genç kalmak, hareketli olmak en büyük deÄŸer. Bunun görüntüsü spor ayakkabının toplumda ve bedenin üzerinde yayılması ile baÅŸlar. Spor ayakkabı çeÅŸit çeÅŸittir. ÇoÄŸulculuk yerine atomize alır. Ne üslup ne de adap var. Her kalıp ve her renge girer ayaklarımız. Gün günü tutmaz. Dönemin kuÅŸağı da öyledir. Kaotiktir. Ayakkabıdaki kaotikle gündelik hayatın kaotikleri birbirine eÅŸlik eder. Hareketlilik ve gençlik için her ÅŸey sorgulanır. Bedenler gençleÅŸtirilir, bedenler bedenlere sığmaz. Cinsiyet kimliÄŸi bedenlerde darlaşır! Teknolojik akışkanlık ayakkabıdaki akışkanlığa karşılık gelir. YürüyüÅŸ biçim biçim.Bir tarz yok. Tarzsızlık tarz olur. Salt yürüyüÅŸ önemli, yürüme biçimi deÄŸil. Yürüme amaçtır, nasıl yürüdüÄŸünüz deÄŸil. Zengin olmak önemli, nasıl zengin olduÄŸunuz deÄŸil. Para sahibi olmak önemlidir, nasıl ve niçin para sahibi olduÄŸunuz deÄŸil. Herkes ayakta biçimsiz duran, yaylanan, markayı vurgulayan bir kiÅŸiliÄŸe bürünür.
 
KuÅŸak dönüÅŸümleri, bizim sosyolojimizde ayakkabılar eÅŸliÄŸinde böyle yaÅŸanıyor. Türkiye’nin kuÅŸak deÄŸiÅŸimi ile giyilen ayakkabılar arasında ilginç bir örtüÅŸme var. Ankara LastiÄŸi X’den, kundura Y’den ve Adidas Z’den daha açıklayıcı. Ankara LastiÄŸi ve kundura bizi daha iyi açıklayan kuÅŸak sosyolojisine karşılık geliyor. Kendimize ait bir sınıflama. Yerli ve milli! Popüler kültürü aÅŸan, metafizik kültürden ilham alan kalıcı nesiller için yeni sınıflamalar yapmalıyız.
 
 
Müellif: Ergün Yıldırım / YeniÅŸafak

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.