Sosyal Medya

Kaf Dağı'nın Ardından Gelenler: Anadolu'ya Kafkas Göçleri

20-11-2019 12:14

Anadolu mozaiğini oluşturan yapı taşlarından biri hiç kuşkusuz Kafkas göçmenleridir, 154 yıl önce yaşadıkları coğrafyadan Kaf Dağı’nın ardındaki ülkelerinden zorla sürgüne tabi tutulan yüz binlerce Kafkasyalı yollarda can vermiş hayatta kalanlar ise Anadolu’nun çeşitli bölgelerine yerleştirilmiştir. Kafkas kökenli insanların geçmişte yaşadıkları manevi olarak bugün de yüreklerde tazeliğini muhafaza etmektedir.



Dünya tarihine baktığımızda geçmiÅŸte yaÅŸanan acıları hala yüreÄŸinde hisseden ve unutmamak için nesilden nesillere aktaran halkları biliyoruz, örneÄŸin Yahudiler Davut’un 2 bin yıllık sarayının bugün aÄŸlama duvarına dönüÅŸen sınırında dünyanın dört bir tarafına dağılmalarına neden olan yenilgilerini hatırlar, Åžiiler 1.327 yıl önce Kerbela’da öldürülen Hasan ve Hüseyin için matem tutar, bir haksızlığa isyan ederler. Kafkasya’dan sürgün edilen ve anavatanlarından zorla koparılan Kafkas halkı ise sıla hasretini bu gün dahi içlerinde yaÅŸarlar.
 
300 yıl süren Rus-Kafkas savaÅŸları sonucunda 1864’de yılında savaşı kaybeden Kaf Dağı’nın insanları cepheden köylerine dönerken galip gelenler ise bir ganimet ve bedel istiyordu. Ruslar 6 bin yıldır Kaf Dağı’nda yaÅŸayanlara en ağır bedeli layık görmüÅŸtü: Sürgün. Kafkasya’da yaÅŸayan halkların o dönemde gidecekleri tek yer ise dinini yaÅŸadıkları Osmanlı topraklarıydı, Kafkas halkı ilk deniz yoluyla Osmanlı limanlarına gönderilmeye baÅŸlandı. Osmanlının onlar için biçtiÄŸi rolde Arnavutluk, Sırbistan, Ürdün Suriye baÅŸta olmak üzere savaÅŸların ve çatışmaların en yoÄŸun olduÄŸu bölgelere yerleÅŸtirmek vardı, zaman içinde sürgün yolu adeta soykırıma dönüÅŸtü.
 
Sürgün yolunda yaÅŸananlar, yolda telef olanların yürek yakan görüntüleri Trabzon’daki Rus konsolosunun, tehcir iÅŸlerini idare etmekte olan General Katraçef’e yazdığı raporda ÅŸöyle anlatılır:
 
 
 “Türkiye’ye gitmek üzere Batum’a 70.000 Çerkes geldi. Bunlardan vasati olarak günde 7 kiÅŸi ölüyor. Trabzon’a çıkarılan 24.700 kiÅŸiden ÅŸimdiye kadar 19.000 kiÅŸi ölmüÅŸtür. Åžimdi orada bulunan 63.900 kiÅŸiden her gün 180-250 kiÅŸi ölmektedir. Samsun civarındaki 110.000 kiÅŸi arasında her gün vasati 200 kiÅŸi can veriyor. Trabzon, Varna ve Ä°stanbul’a götürülen 4.650 kiÅŸiden de günde 40-60 kiÅŸinin öldüÄŸünü haber aldım.”
 
1864 yıllarında tarihin en büyük kitlesel nüfus hareketlerinden biri olan Kafkas sürgünü sırasında Ruslar tarafından yapılan zulümler ve Kafkas halkının çığlığı ne yazık ki kimseler tarafından duyulmadı.
 
Anadolu topraklarına ilk Kafkas göçmenleri Kırım savaşı sonunda Rusların Kafkasya’daki baskısı neticesinde 1856 yılında baÅŸladığı kabul görmektedir, araÅŸtırmacılara göre sayı 200.000 ile 1.5 milyon arasında deÄŸiÅŸmektedir, ancak 1856-1907 arasında Osmanlı topraklarına ulaÅŸabilen Kafkasyalı Göçmen sayısı ortalama 600 bin kadardır. Yaklaşık 1 milyona yakın Kafkasyalı hayatını kaybetmiÅŸtir.
 
1856 yılında baÅŸlayan bu göçler sırasında Suriye, Ä°ç Anadolu, DoÄŸu Anadolu ile önemli ölçüde Kafkas göçmeninin de Rumeli’ye, stratejik bölgelere yerleÅŸtiÄŸi görülmektedir. Bu tarihte çok az miktarda da Bursa ve çevresine özellikle Çerkes ve Abhaz göçmenlerin yerleÅŸtirildiÄŸini görmekteyiz.
 
Bu tarihte gelen ve Bursa civarında yerleÅŸenler çoÄŸunlukla Ä°negöl’e yerleÅŸmiÅŸlerdir. Ancak Bursa bölgesine Kafkas göçmenlerin büyük bölümü 93 Harbi sonrasında, 1878 yılından sonra iskan edilmiÅŸtir. 1891 yılına kadar Anadolu’ya sevk edilen 474.638 göçmenden 162.028’i Osmanlı Ä°mparatorluÄŸunun Hüdavendigar Vilayetine (Bursa) yerleÅŸtirilmiÅŸtir.
 
Kafkas göçmenlerin bir bölümü kara yolu ile Erzurum istikametinden Anadolu’ya girerken, çok büyük bölümü ise, deniz yoluyla Ä°stanbul’a gelmiÅŸti. Ä°lk göçmenlerin geliÅŸi üzerine Hükümetin Ä°stanbul’dan kamplarda toplama giriÅŸimi, iskânı kontrollü yapma arzusundan kaynaklanıyordu. Ancak Kafkas göçmenleri Ä°stanbul’da uzun süre bekletilince sorunlar yaÅŸanmaya baÅŸlandı. Ä°stanbul’da biriken göçmen sayısı 200 bini de aşınca, bu göçmenlerden 50 bini hemen Anadolu’ya taşınmıştır. Bu nedenle de Ä°stanbul’a yakın olan Hüdavendigar Vilayeti ve Ä°zmit tercih edilmiÅŸti. Göçmenler, Ocak 1878 tarihinden itibaren Bursa’ya gönderilmeye baÅŸlanır.
 
Gemiler Gemlik, Mudanya, Edremit, Yalova ve Ä°zmit gibi sahil iskelelerine gönderilir ve buradan da iç kesimlere yollanır, 7 Römorkör ve Ä°dare-i Mahsusa’ya ait Åžerefresan adlı vapur Bandırma baÅŸta olmak üzere Gemlik iskelelerine sürekli göçmen taşır. 10 Eylül 1879 tarihine kadar Anadolu’ya sadece Rumeli’den 275 bin nüfus gönderilmiÅŸtir, bunlardan en büyük rakamı ise 54.898 kiÅŸi ile Bursa’ya gelir.
 
Sürgün çok farklı yönlerden yapılmış olsa da Balkanlara deniz yoluyla gidenler daha sonra kara yoluyla Anadolu topraklarına geçiÅŸ yaptılar.
 
 
Bursa ilçelerinden MustafakemalpaÅŸa, Karacabey, Ä°negöl köylerine yerleÅŸenler genellikle Abhaz ve Adige ağırlıklı Kafkasyalılardır.
 
Bursa’da KARACABEY Akçasusugırlık (Abzegh), Cambaz, Ekinli (ArapçiftliÄŸi) (Shapsugh), Gönü, Hayırlar, Karacabey Wubıh, Ulubat Abhaz, Karachay, YolaÄŸzı (Dümbe) , KurÅŸunlu ve Ekmekçi, MUSTAFAKEMALPAÅžA Adaköy (Shapsugh), BoÄŸazköy (Shapsugh), Bostandere, Döllük (Abzegh), Güllüce(Abzegh), Güvem (Abzegh), KadirçeÅŸme (Shapsugh), Karaorman (Abzegh, Karachay), KuÅŸuboÄŸazı (Daghıstan), Ormankadı (Abzegh), SoÄŸucak (Abzegh),TaÅŸköprü (Shapsugh),Tepecik(Karachay), YalıntaÅŸ (Abzegh), ORHANELÄ° SöÄŸüt (Shapsugh), YENÄ°ÅžEHÄ°R Kavaklı Ä°NEGÖL Fındıklı (Shapsugh), Güneykestane ( Abhaz), Hacıkara (Shapsugh), Bogaz (Shapsugh), Kestanealanı (Abhaz), Mezit (Abhaz), Osmaniye (Abhaz), RüÅŸtiye(Abhaz), Sulhiye (Abhaz)
 
Bu gün Türkiye’nin ve dünyanın dört bir tarafında Kafkas göçmenleri yaÅŸamaktadır, her yıl 21 Mayıs günü Kefken Babalı sahiline gelerek atalarının 154 yıl önce yaÅŸadıkları acıları hatırlamakta ve onları anmaktadır. 
 
 
Müellif: Atilla Sağım / Belgesel Tarih web sitesi

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.