Sosyal Medya

5 soruda İran'daki Gösterilerin Serencamı

17-11-2019 13:24

İran’da yapılan benzin zammı halkı sokaklara döktü. Hamaney’in arkasında şer odaklarının olduğunu söylediği ve 30 kente yayılan protestolarda kamu binaları, banka şubeleri ateşe verildi



Ä°ran'da gösteriler nasıl baÅŸladı? Gösterilerin hacmi nasıl? Güvenlik güçlerinin müdahalesi nasıl? Yetkililer gösterileri nasıl karşıladı? Gösterilerin Ä°ran medyasındaki yansımaları nasıl oldu? 

Ä°ran’da hükümetin benzin fiyatlarına yaptığı zam nedeniyle baÅŸlayan protesto gösterileri kısa sürede ülkenin geneline yayıldı. 15 Kasım’da baÅŸlayan gösterilerde protestocuların bir bölümü doÄŸrudan rejimi hedef alan sloganlar attı.
 
Güvenlik güçlerinin protestoculara rastgele ateÅŸ açması sonucu en az 20 kiÅŸinin öldüÄŸü belirtildi. Ülkenin birçok bölgesine yayılan gösterilerde kamu binaları, banka ÅŸubeleri, polis araçları ve benzin istasyonları göstericiler tarafından ateÅŸe verildi.
 
Gösteriler nasıl baÅŸladı?
 
14 Kasım gecesi Ä°ran Ulusal Petrol Ürünleri Dağıtım Åžirketinin yaptığı açıklamada, devlet tarafından sübvanse edilen benzinin litresi, aylık 60 litreye kadar bin tümenden (50 kuruÅŸ) bin 500 tümene (75 kuruÅŸ) yükseltildi.
 
Daha önce sürücülerin litresi 10 bin tümenden 250 litreye kadar benzin almalarına imkan tanınırken yeni düzenleme ile birlikte araç başına bir ay içinde 60 litreden fazla benzin alınması halinde benzinin litre fiyatı 3 bin tümen (1,5 TL) olacak.
 
Ä°ran'ın bütçeden sorumlu BaÅŸkan Yardımcısı Muhammed Reza Nobakht, “BaÅŸkan Ruhani benzinden elde edilecek ekstra gelirin Ä°ran halkı için kullanılması konusunda ısrarcı” ifadeleriyle söz konusu zamları savundu.
 
Ä°ran, ABD’nin ağır yaptırımlarının etkisiyle uzun süredir ekonomik sıkıntılar yaşıyor. Devlet gelirlerinin yüzde 70'e yakınının petrol ihracatından saÄŸlandığı Ä°ran’da yaptırımlar öncesi günlük 2,4 milyon varil civarlarında petrol ihracatı gerçekleÅŸirken yaptırımlar sonrası satışlar 1 milyon varilin altına kadar geriledi. Petrol ihracının azaldığı Ä°ran’da bütçe açığı da giderek artıyor. Benzinin iç piyasadaki fiyat artışıyla bütçe açığının azaltılması hedefleniyor.
 
Ä°ran’da akaryakıta getirilen yüzde 50’lik zam kararı sokakları karıştırdı. BaÅŸkent Tahran, Ä°sfahan ve Åžiraz baÅŸta olmak üzere birçok ÅŸehirde protesto gösterileri baÅŸladı.
 
Åžehirlerin giriÅŸ – çıkış caddelerini trafiÄŸe kapatan göstericiler zam kararına tepki göstererek kamu binalarını ve banka ÅŸubelerini ateÅŸe verdi.
 
Gösterilerin hacmi nasıl?
 
Ä°ran’da baÅŸkent Tahran baÅŸta olmak üzere Åžiraz, Ä°sfahan, Ahvaz, Tebriz, MeÅŸhed, Bircend ve Urumiye gibi büyük kentlerde baÅŸlayan gösteriler 30’dan fazla ÅŸehre sıçramış durumda. Göstericiler banka ÅŸubelerini, kamu binalarını ve güvenlik güçlerine ait araçları yakarak birçok caddede barikat kurdu.
 
Tahran’a baÄŸlı Salihiye’de göstericilerin belediye binasını ateÅŸe verdiÄŸi görülüyor.
 
 
Devrim Muhafızları Ordusu’na baÄŸlı Ensar Bank’ın Tahran Seriasab’daki ÅŸubesi göstericiler tarafından yakılarak hedef alındı.
 
 
Ä°ran’ın Huzistan eyaletine baÄŸlı Behbahan’da kamuya ait birçok bina ateÅŸe verildi.
 
 
Devam eden gösterilerde atılan sloganlar da dikkat çekti. Göstericilerin “Hakkımızı alırız zilleti kabul etmeyiz”, “Gayretsizler utanın, memleketi kurtarın”, “Åžah’ı olmayan Ä°ran’ın hesap kitabı da olmaz”, “Rıza Åžah, ruhun ÅŸad” ÅŸeklinde sloganlar attığı kaydedildi.
 
 
Gösterilerde Ä°ran’ın dış politikasına da tepki gösterildi. Behbahan’daki bir baÅŸka gösteri esnasında “Ne Gazze ne Lübnan, canım feda ey Ä°ran” sloganlarıyla Ä°ran’ın OrtadoÄŸu ülkelerindeki müdahaleleri protesto edildi.
 
 
Güvenlik güçlerinin müdahalesi nasıl?
 
Ä°ran’ın birçok kentinde benzin zammı sebebiyle baÅŸlayan gösterilerde güvenlik güçlerinin göstericilere gerçek mermilerle ateÅŸ açarak müdahale ettiÄŸi belirtildi. Güvenlik güçlerinin protestoculara rastgele ateÅŸ açması sonucu en az 20 kiÅŸinin öldüÄŸü, onlarca kiÅŸinin yaralandığı iddia ediliyor.
 
Tahran’da güvenlik güçlerinin göstericilere ateÅŸ açtığı görülüyor.
 
 
Bir baÅŸka görüntüde ise bir polisin AK – 47 kalaÅŸnikof marka ile ateÅŸ ettiÄŸi göstericiler tarafından kovalandığı görülüyor.
 
 
Tahran’ın Sadıkiye bölgesinde toplanan göstericiler, güvenlik güçlerinin müdahalesine tepki göstererek, “Asker kardeÅŸ, neden kardeÅŸini öldürürsün?” sloganları attı.
 
 
Yetkililer gösterileri nasıl karşıladı?
 
Ä°ran devrim rehberi Ali Hamaney yaptığı konuÅŸmada benzin zammı kararının üç erk tarafından ortak verildiÄŸini ve icra edilmesi gerektiÄŸini söyledi. Yasama, yürütme ve yargının birlikte alacakları kararları destekleyeceÄŸini daha önce de ifade ettiÄŸini belirten Hamaney, gösterilerde çevreyi ateÅŸe verip tahrip edenlerin halk deÄŸil ÅŸerir ve fesatçı kimseler olduÄŸunu vurgulayarak yetkililerden gerekli güvenlik önlemlerini almalarını istedi.
 
 
Devam eden gösterilere iliÅŸkin açıklama yapan Ä°ran Ä°çiÅŸleri Bakanı Abdurrıza Rahmani Fazli, gerekli ikazları yapmalarına raÄŸmen göstericilerin bir kısmının kamu düzenini bozarak halkı korkutup rahatsızlığa sebep olduÄŸunu söyledi. Fazli Rahmi, bundan sonra göstericilere tolerans tanınmayacağını da sözlerine ekledi.
 
Devlet televizyonuna konuÅŸan Ä°ran Genel BaÅŸsavcısı Muhammed Cafer Muntazeri ise, "Bozguncular tarafından ortaya çıkan bu durumdan halk razı deÄŸil. Sanal ortamları kullanarak halkı provoke etmeye çalışan, kökleri ülke dışındaki bozguncuları uyarıyorum. Bu faaliyetler suç teÅŸkil edecek ve güvenlik güçleri ile yargı tarafından ciddi ÅŸekilde karşılık görecektir." açıklamasında bulundu.
 
CumhurbaÅŸkanı Hasan Ruhani’nin BaÅŸdanışmanı Hüsamettin AÅŸina, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Ä°ç ve dış fırsatçılar yanlış bir strateji daha izlediler. Ä°ran ne Irak ne de Lübnan’a benzer. Biz Ä°ranlılar, kiralık medyanın kaderimizi tayin etmesine izin vermeyeceÄŸiz" ifadelerini kullandı.
 
 
Taklit mercii Ayetullah Safi Gulpaygani, İran meclisine hitaben yazdığı bildiride benzin zammı kararının iptal edilmesini istedi. Ayetullah Mekarim Şirazi ise, benzin zammının halk nezdinde şok etkisi uyandırdığını belirterek yetkililerden kamuoyunu bu karar konusunda aydınlatmalarını istedi.
 
Gösterilerin ÅŸiddetlenmesinden ötürü Tahran, Ä°sfahan ve Åžiraz’da okullar tatil edildi.
 
Öte yandan Ä°ran’ın birçok noktasında internet kesintisi yaÅŸandığı belirtildi.
 
 
Gösterilerin Ä°ran medyasındaki yansımaları nasıl oldu?
 
Ä°ran’da 14 Kasım gecesi verilen benzin zammı kararı ve sonrasında vuku bulan gösteriler 15 Kasım’da çıkan gazetelerin gündeminde geniÅŸ yer bulmadı.
 
 
Ä°lginç bir ÅŸekilde Seda-yı Islahat isimli ılımlılara yakın gazete “Halk Ruhani’den ümidini kesti ve istifasını istiyor” manÅŸetiyle benzin zammı sonrası gerçekleÅŸen gösterilere deÄŸindi.
 
Öte yandan devlete baÄŸlı Ä°RNA ve Ä°SNA ile Devrim Muhafızları Ordusu’na baÄŸlı Farsnews haber ajanslarına eriÅŸim saÄŸlanamadı. Bu durum hükümet tarafından gerçekleÅŸtirilen internet kesintilerini de doÄŸruluyor.
 
16 Kasım günü yayınlanan gazetelerin bir kısmı ise gösterileri gündeme getirdi. Muhafazakârlara yakın Vatan-i Emruz gazetesi, “Halk itiraz ediyor.” manÅŸetiyle yaÅŸanan gösterilere deÄŸinirken, Risalet gazetesi ise yasama, yargı ve yürütme baÅŸkanlarının benzin zamlarına iliÅŸkin yaptığı görüÅŸme sonuçlarına atfen “Ä°kna olmadık” manÅŸetini satırlarına taşıdı.
 
Ilımlılara yakınlığıyla bilinen Ä°ran gazetesi ise “Benzin tartışması” baÅŸlığıyla yaÅŸanan olayları manÅŸetten verdi. 
 
 
 
 
Müellif: ADem Yılmaz (Ä°ran AraÅŸtırmacısı) / The Independent Türkçe

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.