Sosyal Medya

Güncel

Mezar taşları tarihi yeniden yazabilir

08-11-2019 15:57

Türbeler, çeşmeler ve mezarları gezerken üzerilerindeki sembollerin ne anlama geldiğini merak eden Edebiyat Öğretmeni Fatih Çavuş, altı yıldır İstanbul'daki tarihi mezarların üzerine çalışıyor. Elde ettiği bilgileri fotoğraflarıyla birlikte 'Osmanlı Mezar Taşlarının Sırları' isimli kitapta bir araya getiren Çavuş, mezar taşlarının bir medeniyetin tarihini yeniden yazmaya yeteceğini söyledi.



'Osmanlı Mezar TaÅŸlarının Sırları' isimli kitap bir tarihe ışık tutuyor. Edebiyat ÖÄŸretmeni Fatih ÇavuÅŸ tarafından hazırlanan kitap bir medeniyetin ne kadar zengin olduÄŸunu mezar taÅŸları üzerinden anlatıyor.
 
Tarihi mezar taÅŸları ile ilgili olarak konuÅŸan ÇavuÅŸ, mezar taÅŸlarının bir medeniyetin tarihini yeniden yazmaya yeteceÄŸini söyledi.
 
Mezar taÅŸlarındaki hat iÅŸçiliÄŸinin büyük bir sanat eseri olduÄŸunu söyleyen ÇavuÅŸ, "Okudukça da farklı kapılar açılıyor. On yedi yaşında vefat eden bir kız çocuÄŸunun mezarındaki gelinlik iÅŸlemesi sizi kendine hayran bırakırken, kitabedeki ailenin acısıyla da hüzünleniyorsunuz. BaÅŸka bir taÅŸta da ‘karı dırıltısından vefat eden’ ifadesiyle de tebessüm ediyorsunuz" dedi.
 
Ä°Ç Ä°ÇE GEÇMÄ°Åž ÜÇGENLER BEREKETÄ°N SÄ°MGESÄ°
 
‘Osmanlı Mezar TaÅŸlarının Sırları’ ne diye sorsam çok mu genel bir soru olur?
 
Bunu birkaç cümle ile anlatmak yetersiz olur ama mezar taÅŸlarında kullanılan simgelerin, ÅŸekillerin bir sebebi, kullanılış amacı olduÄŸunu söylemek bir yönüyle bu ‘sır’ meselesine ışık tutmuÅŸ olur.
 
Bir örnek vermek gerekirse ÅŸu an Yahudi iÅŸareti diye bildiÄŸimiz iç içe geçmiÅŸ üçgenlerin mezar taÅŸlarında, türbelerde, sancaklarda kullanıldığını görüyoruz.
Meseleye vakıf olmayan insanlar bunu anlamlandıramamakta, hatta bu simgeye olan nefretten dolayı eserlere zarar vermektedir. AraÅŸtırdığımızda aslında bu simgenin Hz. Süleyman’a ait olduÄŸunu, Osmanlının da bunu bolluk, bereket adına kullandığını anlıyoruz.
 
Mezar taÅŸları üzerine çalışmaya nasıl ve ne zaman baÅŸladınız?
 
Ä°stanbul’u gezerken mezarlıklar, türbeler, çeÅŸmeler hep ilgimi çekmiÅŸtir. Bunların gerçekte neler olduÄŸunu altı yıl önce kaynaklarından araÅŸtırmaya baÅŸladım.
 
GENÇ KIZ MEZARINDA GELÄ°NLÄ°K Ä°ÅžLEMESÄ° OLUYOR
 
Nasıl bir dünya ile karşılaÅŸtınız?
 
Mezar taÅŸlarındaki hat sanatları ayrı bir güzelliktir. Dar bir alanda hattat ustalığını konuÅŸturmuÅŸ. Hiçbir ÅŸey anlamasınız da saatlerce o yazının güzelliÄŸine bakabilirsiniz. Åžekil bakımından da mermer iÅŸçiliÄŸinde üst düzey bir iÅŸleme ile karşılaşıyorsunuz. Okudukça da farklı kapılar açılıyor. On yedi yaşında vefat eden bir kız çocuÄŸunun mezarındaki gelinlik iÅŸlemesi sizi kendine hayran bırakırken, kitabedeki ailenin acısıyla da hüzünleniyorsunuz. BaÅŸka bir taÅŸta da ‘karı dırıltısından vefat eden’ ifadesiyle de tebessüm ediyorsunuz…
 
Karı dırıltısından ölen es-seyyid Halil AÄŸa’nın mezarı. Merkez efendi mezarlığı.
 
Kapak için kullandığınız görselin özel bir sebebi var mı?
 
Bu kapak fotoÄŸrafının hem bende hem de kendi içinde bir hikâyesi var. Ä°nternette konuyla ilgili görsel ararken bu fotoÄŸrafın kartpostalına rastladım ve onu satın aldım. Bu kartpostal 1917 yılında Almanya’dan postalanmıştı. Yani yüz yıllık bir kartpostal vardı elimde. Üzerinde Fransızca ‘Konstantinapol’den selamlar’ yazıyor. Kartpostala bakınca zaten sizi bir hüzün kaplıyor. Taşı okuyunca da ayrı bir ÅŸok geçiriyorsunuz. Genç yaÅŸta vefat eden bir kızın mezarı bu. Kapaktaki mezar taşının kitabesini okuyucu için hemen iç sayfada verdim.
 
BektaÅŸilerin 12 köÅŸeli Teslim Taşı
 
Kitabınızın benzer çalışmalarından farkı nedir?
 
Kitapta 400 üzerinde görsel mevcut. Bunlar hem mezar taÅŸlarının fotoÄŸrafları hem de onunla ilgili minyatürlerdir. Mesela Mücevveze Kavuk mezar taşını incelerken bunların fotoÄŸrafını görüp aynı zamanda o döneme ait bir minyatürden Mücevveze Kavuk takmış bir paÅŸanın resmini de görerek konu daha iyi pekiÅŸmektedir. Benim incelediÄŸim, bildiÄŸim kaynaklarda bu tarz bir uygulama yoktu.
 
Aynı zamanda bir simgeyi açıklarken onun millî veya dinî bir yönü varsa onları okuyucu da bu kitapta görecek. Osmanlı mezar taÅŸlarını artık anlayabilecek.
 
Kitabı hazırlarken nelerden faydalandınız? Nasıl bir yol haritası izlediniz?
 
Öncelikle mezar ve mezar taÅŸlarını nasıl ele almalıyım, bunları nasıl sıralamam gerekiyor ki konu her yönüyle anlaşılsın diye konu baÅŸlıklarını planladım. Sonra mutlaka görmem gereken, kitapta olmasını istediÄŸim taÅŸları tespit ettim. Bu taÅŸları çekmek tabi özel izinlerle oluyor. Mesela Barbaros Hayreddin PaÅŸa’nın türbesine girmek için Deniz Kuvvetleri Komutanlığından izin aldım. Sonrasında beni BeÅŸiktaÅŸ’taki Deniz Müzesi MüdürlüÄŸüne yönlendirdiler. Oradaki yetkililerle randevulaşıp buluÅŸtuk. Bana özel olarak türbeyi açtılar, ben de çekimlerimi gerçekleÅŸtirdim. Minyatürler için de kütüphanelerdeki eserleri taradım.
 
Kadın mezar taÅŸları. Süleymaniye Camii haziresi
 
KÜLTÜR VE DÄ°NÄ° YAÅžANTI HAKKINDA BÄ°LGÄ°LER VERÄ°YOR
 
Mezar taşları bizlere nasıl bir mesaj veriyor?
 
Söz kime ait hatırlamıyorum ama ÅŸöyle bir cümle okumuÅŸtum: “Kütüphaneler yok olsa mezar taÅŸları, tarihi yeniden yazmamıza yeter” diye. Biraz abartılı olsa da gerçeklik payı var. Hem kültürümüz hem de dini yaÅŸantı hakkında bize bilgiler veriyor bu taÅŸlar. Tarikatlar bahsinde her tarikatın tacındaki dilime göre, simgeye göre, sarık sarmasına göre hem hangi tarikat olduÄŸunu hem de tarikattaki yerini öÄŸrenebiliyoruz.
 
Süslemelerdeki meyvelere baktığımızda daha çok Cennet meyveleri tercih edilmiÅŸ. Bu da dinî hayatın insanlar üzerindeki etkisini gösterir. Bir kalem gördüÄŸümüzde kalem ehli olduÄŸunu, askeri iÅŸaretler ise orada yatanın asker olduÄŸunu belirtir.
 
Ali KuÅŸçu’nun mezar taşı. Eyüp Sultan türbesinin arkasındaki hazire. Türbe tadilat yapılırken ne yazık ki ayak taşı söküldü.
 
KADIN TAÅžLARI SÜSLEMELÄ° ERKEK TAÅžLARI KAVUKLU
 
Mezar taÅŸlarının çeÅŸitlerinden, yazılarından, yapılarından örnek verebilir misiniz?
 
Kadın ve erkek taÅŸları hemen fark ediliyor. Kadın taÅŸları süslemeli, erkek taÅŸları da kavuklu oluyor. Küçük boyutta gördüÄŸümüz taÅŸların çocuÄŸa ait oldu zaten hemen anlaşılır. Konu çok geniÅŸ tabi ama biraz önce tarikatlardan bahis açtım, onun üzerinden örnek vereyim. Bir mezar taşında Mevlevî sikkesini (keçe külaha denir) kabartma ÅŸeklinde görürsek bu tarikatı seven bir kiÅŸi olduÄŸunu anlıyoruz. EÄŸer taşın başında sikkenin kendisi varsa bir derviÅŸ, sikkede taylasan (sarık) varsa ÅŸeyh olduÄŸunu anlayabiliriz.
 
Osmanlı mezar taÅŸlarının kültürümüz açısından önemi nedir?
 
Büyük devletler her alanda kendi formunu, düzenini yakalamış devletlerdir. Osmanlı mezar taÅŸları bir medeniyeti ortaya koyuyor. Mezardaki mermer iÅŸçiliÄŸinden hat sanatına, yazılardaki edebi anlatımdan mezarda yatan kiÅŸinin hayatına kadar bizlere çok fazla bilgiler sunmaktadır.
 
Yazar Fatih ÇavuÅŸ
 
Mezar taÅŸlarını son günlerde üzücü haberlerle karşımıza çıkıyor. Talan ediliyor hatta Ä°nternet üzerinden satılıyorlar.
 
Böyle bir medeniyet sunan mezar taÅŸlarının bu halde olmaması gerekiyor. Göz önünde olan yerlerdeki mezarlıklarımız çok güzel, çok bakımlı. Hatta bahsettiÄŸim gibi izinsiz giremiyorsunuz. Ama gözden uzak noktalardaki mezarlıklar ne yazık ki periÅŸan halde. Eyüp Sultan’da kırık bir börklü yeniçeri mezar taşı vardı. Åžu an o taÅŸ ne yazık ki yok. Nerede olduÄŸuyla ilgili de bir bilgiye rastlamadım. TaÅŸların yurt dışında satılacağıyla ilgili haberler çıktığında bakanlığımız hemen harekete geçiyor, bu eserlerimize sonuna kadar sahip çıkıyorlar. Bu hassasiyet ülkemizde her kurum tarafından titizlikle en üst seviyede tutulmalı.
 
 
Kaynak: YeiÅŸafak

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.