Sosyal Medya

Lübnan’da Gösteriler ve Siyasal Kriz Üzerine 5 Soru

05-11-2019 14:01

Lübnan’da gösteriler nasıl başladı? Lübnan’daki siyasi aktörlerin bu süreçte tavırları ne oldu? Gösterilerin Lübnan siyasetine muhtemel etkileri neler olabilir? Gösteriler Ortadoğu denkleminde nasıl okunabilir? Gösterilerin seyri ne olabilir?



1) Lübnan’da gösteriler nasıl baÅŸladı?
 
Lübnan hükümetinin 2020 bütçesinde yaptığı düzenlemeler çevresinde dünya genelinde ücretsiz kullanılan WhatsApp uygulamasına vergiyi de içeren yeni zamları açıklaması, Lübnan’da BaÅŸbakan Saad Hariri’nin istifasını netice veren geniÅŸ katılımlı toplumsal gösterilerin fitilini ateÅŸledi. Ä°ÅŸsizlik rakamlarının had safhada olduÄŸu ülkede geçtiÄŸimiz haftalarda dolarda devalüasyon yaÅŸanmasının ekonomiye etkileri yavaÅŸ yavaÅŸ hissedilirken kriz ve iÅŸsizlikten en derinden etkilenen gençler WhatsApp’e vergi konulmasıyla sokaklara döküldü.
 
Haddizatında siyasi bölünmüÅŸlük ve krizler, yolsuzluk, dış müdahaleler vb. sorunların toplumun her kesimini derin bir memnuniyetsizliÄŸe sürüklediÄŸi ülkede son zamlar bir fay hattının kırılarak biriken enerjinin dışa vurmasına neden oldu. Lübnan yeni bir toplumsal ve siyasal krize sürüklendi. Lübnan’da daha önce yaÅŸanan ve daha çok bir mezhep ya da dini grubun diÄŸerleri karşısında haklarını talep ettiÄŸi geçmiÅŸteki gösterilerin aksine son gösteriler her kesimden insanın daha çok toplumsal talepler çerçevesinde toplanması hasebiyle yeni bir durum olarak nitelenebilir. Göstericiler ülkede yaÅŸanan bütün krizlerin faili olarak gördükleri BaÅŸbakan Hariri, Meclis BaÅŸkanı Nebih Birri ve CumhurbaÅŸkanı MiÅŸel Aun’un istifasını istedi. Hariri’nin yetmiÅŸ iki saat sonra ilan ettiÄŸi geniÅŸ kapsamlı reformlar göstericileri ikna etmediÄŸinden gösteriler devam ederken üç kiÅŸiden ilki olan BaÅŸbakan Hariri, CumhurbaÅŸkanı Aun’a istifasını sundu.
 
2) Lübnan’daki siyasi aktörlerin bu süreçte tavırları ne oldu?
 
Göstericiler arasından sıyrılarak ön plana çıkan herhangi bir siyasi aktör olmamasına raÄŸmen cumhurbaÅŸkanı, baÅŸbakan ve meclis baÅŸkanının istifası ve erken seçim gibi siyasi taleplerde bulunulması gösterilere iliÅŸkin Lübnan’daki siyasi aktörlerin pozisyon almasını zorunlu hale getirdi. Lübnan siyasetinde Ä°ran ile derin iliÅŸkileriyle ön plana çıkan ve Suriye krizinde Esed rejiminin yanında saf tutan Hizbullah, lideri Hasan Nasrallah’ın aÄŸzından açık ve net ÅŸekilde gösterilere karşı çıkarak “dış mihrakların planı” ÅŸeklinde kavramsallaÅŸtırdı. Göstericilerin siyasi taleplerine net bir ÅŸekilde “hayır” diye cevap verdi. Zira Lübnan’da devletin neredeyse bütün imkanlarına eriÅŸebilen ve mevcut durumda oldukça güçlü olan Hizbullah gösterilerin öngörülemez neticelerinin olumsuz etkilerinden ciddi anlamda çekinmektedir.
 
Ancak Hariri’nin, hükümeti kurma sürecinde uzlaÅŸtığı Hizbullah liderinin açıklamalarının hilafına görevinden istifa etmesi mevcut statükoyu çatlattı ve Lübnan’daki krizin derinleÅŸeceÄŸinin en önemli iÅŸareti oldu. Hariri’nin istifasıyla Lübnan siyasetinde uzun müzakereler sonucunda kurulan hükümet ve siyasi uzlaşı bozulmuÅŸ oldu. Hariri geçiÅŸ hükümetini kurmakla görevlendirilse de Lübnan siyaseti yeni bir belirsizliÄŸin içine sürüklenmiÅŸ oldu.
 
3) Gösterilerin Lübnan siyasetine muhtemel etkileri neler olabilir?
 
BaÅŸbakan Hariri’nin istifa etmesi Lübnan’daki siyasi ittifaklar zincirini göstericiler lehine kırmıştır. CumhurbaÅŸkanı Aun’un bir teknokrat hükümet kurulması, yolsuzlukla mücadele ve benzeri reform açıklamalarının tatmin etmediÄŸi göstericiler Hariri’nin istifasıyla yetinmeyerek cumhurbaÅŸkanı ve meclis baÅŸkanının da istifa edip siyasi aktörlerin tamamının deÄŸiÅŸeceÄŸi bir siyasal dönüÅŸüm talebinde ısrar etmektedir. Fakat Lübnan siyasetinin din, mezhep ve etnik temelde ÅŸekillendiÄŸi, devlet kurumlarının bu çerçevede paylaşıldığı, toplumun bu temelde örgütlenmiÅŸ siyasi aktörler etrafında toplandığı, uzun süren bir iç savaÅŸ sonrasında uluslararası ara buluculukla halihazırda devam eden siyasi sistemin oluÅŸtuÄŸu ve Ä°ran baÅŸta olmak üzere bölgesel aktörlerinin bu taksimattan güç devÅŸirdiÄŸi dikkate alındığında ısrar edilen siyasal dönüÅŸüm talepleri karşılık bulmayacaktır.
 
BaÅŸbakan’ın istifa etmesine raÄŸmen geçiÅŸ hükümetini kurmakla görevlendirilmesi, Lübnan siyasetinde deÄŸiÅŸimin zorluÄŸunu göstermektedir. CumhurbaÅŸkanı ve meclis baÅŸkanı istifa etse dahi –Lübnan siyaseti düÅŸünüldüÄŸünde– mensubu oldukları siyasi yapıların varlığını devam ettireceÄŸi, bu nedenle bölgesel ve küresel müdahalelerin olduÄŸu gibi süreceÄŸi, bir uzlaşı oluÅŸuncaya kadar krizin derinleÅŸeceÄŸi, uzlaşı olması durumunda da göstericilerin temel taleplerinin karşılanmayacağı söylenebilir. Zira uzlaşı görüÅŸmelerini yine mevcut aktörler sürdürecektir.
 
Bir diÄŸer ifadeyle göstericilerin talepleri Lübnan’da yeni bir siyasi kriz doÄŸurmuÅŸtur. Bu ise ekonomi piyasalarını ve reel ekonomiyi olumsuz etkileyecektir. Bu da göstericilerin rahatsız olduÄŸu krizleri daha da derinleÅŸtirecek, toplumsal huzursuzluk arttıkça siyaset üzerindeki baskı da artacaktır. Yani Lübnan toplumu ve siyaseti gösterilerle birlikte yeni ve öngörülemez bir krizin içine girmiÅŸtir. Dolayısıyla göstericilerin umduÄŸunu almadan elleri boÅŸ dönmeleri muhtemeldir.
 
4) Gösteriler OrtadoÄŸu denkleminde nasıl okunabilir?
 
Lübnan gösterilerinden en çok rahatsız olan ülke Ä°ran olmuÅŸtur. Ä°ran devrim lideri Hamaney, Lübnan’da “küresel güçlerin kaos yaratmak istediÄŸini, halkın barışçıl yollarda hak araması gerektiÄŸini” ifade etmiÅŸtir. Zira Lübnan’daki en önemli müttefiki Hizbullah’ın alanını daraltan gösterileri Ä°ran –Irak’ta Tahran’a karşı yükselen öfkeyle birlikte deÄŸerlendirildiÄŸinde– kendisine karşı yapılan bir hamle olarak okumaktadır. Bu nedenle gösterilerin Hizbullah aleyhine sonuç vermemesi için bütün imkanlarını seferber edecektir. Hizbullah’ın geçtiÄŸimiz yıllarda Lübnan’da gün geçtikçe alan kazanması ve devlet imkanlarını kullanma kabiliyetlerini artırması ABD ve Suudi Arabistan hattını rahatsız etmektedir. Ä°ran-Hizbullah hattı Lübnan’daki mevcut statükodan beslendiÄŸi için ABD-Suudi Arabistan hattının mevcut statükoyu sarsan gösterilerden memnun olduÄŸu söylenebilir. Bir diÄŸer ifadeyle doÄŸal ve toplumsal taleplerle baÅŸlayan gösteriler siyasal talepler açısından siyasi niteliÄŸe büründüÄŸü ve siyasal neticeleri olacağı için Lübnan siyasetinin iki önemli aktörü Ä°ran ve Suudi Arabistan’ın ve onların küresel müttefiklerinin Lübnan’daki müttefikleri üzerinden sürece müdahil olduÄŸu/olacağı kaydedilebilir.
 
5) Gösterilerin seyri ne olabilir?
 
Lübnan siyasetinin doÄŸası gereÄŸi göstericilerin taleplerini elde etmesi ve ülke siyasetinde köklü deÄŸiÅŸiklikler yaÅŸanması mümkün deÄŸildir. Zira Lübnan siyaseti farklı etnik, dini ve mezhebi aidiyetlere sahip toplumsal kesimlere mensup, farklı bölgesel ve küresel angajmanları olan siyasi aktörlerin belirleyici olduÄŸu bir denge siyasetidir. Lübnan siyasi tarihinde herhangi bir yapısal dönüÅŸüm ancak iÅŸgal ya da iç savaÅŸla gerçekleÅŸmiÅŸtir. Bu nedenle gösterilerin köklü bir dönüÅŸüme neden olması mümkün görünmemektedir. Kısa bir geçiÅŸ dönemi sonrasında Lübnan siyasetinin kronik sorunları tekrar etmeye baÅŸlayacaktır. Bu geçiÅŸ döneminde yaÅŸanacak sarsıntının derecesini ise yerel dinamiklerden ziyade Lübnan’da etkin aktörlerin politikaları belirleyecektir.
 
 
Müellif: Emrah Kekilli / Dış Politika AraÅŸtırmaları / SETA

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.