İttihatçı paşaların yurttan kaçışı; ‘Acı kahvemizi içmeden efendiler nereye?’

Mustafa Kemal’e hitaben yazılan mektupta Mustafa Kemal Paşa bizzat Cemal Paşa tarafından Enver Paşa tarafından uyarılıyor ve giriştiği çılgınlıklar konusunda dikkatli olması gerektiği bildiriliyordu;

 

Sevgili kardaşım Mustafa Kemal Paşa,

 

Bu mektubumu Tiflis’te yazacaktım. Fakat bize dediler ki, bu trenin Batum’a muvasalatında İneblo’yu tutan bir İtalyan postası varmış, onu kaçırırsan on beş gün daha beklemek icap edermiş.

 

Bizim ise artık kaybedecek zamanımız kalmadığı için İsmet’in Tiflis’te kalmayarak doğruca Batum’a geçmesini ve oradan ilk vapur ile İnebolu’ya ulaşmasını tensib ettim.

 

Ve binaenaleyh bu mektubumu da sallana sallana trende yazmaya mecbur oldum. Sizin asker gözleriniz böyle yazılar okumaya elbet alışkındır.

 

 

Şimdi iki gözüm, Vusta Asya için, daha doğrusu bütün Müslüman Asyası için bugünün en mühim meselesi, Enver’in Buhara’da teşebbüs ettiği işlerdir.

 

Enver, avantüriyelerin yapabilecekleri en son işi de yaptı. Kendisini Buhara Emiri ilan etti ve buna bir şekl-i meşruyeti vermek için sabık Buhara Emiri de Enver namına terk-i saltanat etti. Buhara uleması bu emaretin meşruiyeti hakkında fetvalar ısdar ettiler.

 

Binaenaleyh şimdi bizim Enver, Buhara Emiri namı altında Buhara hükümet-i cumhuriyesi aleyhine harbediyor. Sovyet Rusya hükümeti de Buhara cumhuriyet hükümetinin müttefiki sıfatıyla ordusuyla o hükümete yardım ettiğinden, bittabii onlarla Enver arasında muharebe ilan edilmiş bulunuyor.

 

Vusta Asya’daki İslam alemi ile Rusya’daki İslam alemi, Enver’in bu teşebbüsü üzerine büyük bir intibaha uğradılar.

 

Herkes, Enver’in bu hareketinde haklı olduğunu teslim ediyor. Mâhâzâ bunun vakitsiz olduğunu da söyleyenler de az değil!

 

Ben bu mektubumu pek mufassal yazmak ve bütün bu meseleyi gayet esaslı bir surette tasrih etmek isterdim. Fakat trende bu kadar mühim bir meseleyi tedkike matuf uzun yazılar yazmak kabil olamayacak zannediyorum.

 

 

Enver, teşebbüs ettiği bu hareketle Ruslar’a karşı da, Asya alem-i İslam’ına karşı da ilan etti ki, Ruslar Müslümanların azadisi ve serbestisi için birçok şeyler vaadettikleri halde bunların hiçbirini yapmadılar ve Müslümanlar için ihtilalden başka çare kalmadı.

 

Ve binaenaleyh onların başına geçti ve Ruslar’ın hoş geçinmek hakkındaki karar-ı kat’iyyesine kendi öz vatanının Ruslar’dan ümid ettiği menafi’-i maddiye ve maviyyeye rağmen Sovyet Rusya aleyhine mücahedeye karar verdi.

 

İşte şimdi Enver, Vusta Asya’da ve Afganistan’da böyle bir şahsiyet olmak üzere kabul olunuyor ve tebcil ediliyor.

 

Bu sözlerimi mübalağaya veyahut bir maksad-ı mahsusa hamletmeyiniz, hakikat ayniyle böyledir ve böyle zamanlarda en salim kararlar verebilmek için hakikatleri aynen ortaya koymak şarttır.

 

…

 

Enver’in bu son hereketi neticesinde hiç şüphe yok ki hiç menzilesine inecektir.

 

Fakat siz bütün alem-i İslam’ın minnetdârâne ve istirhamkârâne nazarlarının in’itafgâhı olan Gazi Mustafa Kemal Paşa, bu zavallı Müslümanlara Enver’in şimdiki teşebbüsünün fenalıklarını şimdiden söylemek, onları merhametsizce cezalara düçâr olabilecekleri çılgınca teşebbüslerden tevakkiye davet etmek mecburiyetindesiniz.

 

O zaman ne olur?

 

Vusta Asya milletlerinin halâsı mücahedesini takip etmekte bulunan benim gibi arkadaşlarınız daha büyük bir kuvvet-i kalb ile mücahedelerinde devam edebilirler ve o alemi Ankara’nın lâyetegayyer bir peyki haline getirmeye[…] bulunurlar.

 

En mühimi de, Rusya Sovyet Cumhuriyeti, Ankara’nın ve onun sayesinde bulunan âlem-i İslâm’ın kendisine hakikaten dost olduğunu görerek Anadolu’ya yaptığı muavenetleri mertebe-i âzamiye isâl eder.

 

 

Cemal Paşa, Enver Paşa’nın ölümünden yalnızca bir 10 gün kadar önce Tiflis’te yaveri Nusret Bey ile beraber arabasından ineceği sırada kimliği belirlenemeyen kişiler tarafından vurularak öldürülmüştü.

 

Olayın arkasında Rus gizli polisi ÇEKA ve Ermeni suikastçıların olduğu düşünüldü.

 

Cemal Paşa’nın Hindistan’a geçip Müslümanları İngilizlere karşı örgütleme fikri ise olayın arkasında İngilizlerin de olabileceği ihtimalini doğuruyordu.

 

 

Talat Paşa’nın ölümü ve Anadolu ile olan münasebeti

 

Mustafa Kemal ile Anadolu Mücadelesi hakkında Talat Paşa da iletişim kurmuştu.

 

Talat Paşa, İttihat ve Terakki’nin yaptığı hataların farkında olan belki de tek isimdi.

 

Cemal ve Enver Paşa bir şekilde Anadolu’ya geçip mücadelenin liderliğini Mustafa Kemal’den almanın hesaplarını yaparken Talat Paşa samimi bir şekilde Mustafa Kemal’in başarılı olmasını istiyordu.

 

Mustafa Kemal’e yazdığı mektuplarda üstten buyurgan bir dil kullanmıyor, Mustafa Kemal Paşa’nın kendisinin Anadolu Mücadelesine katkı sunmasına izin vermesini ve affedilmesine yardım etmesini talep ediyordu;

 

....

Bizlere gelince istediğiniz şekle girmek, istediğiniz tarzda çalışmak, arzu ettiğiniz hususi ve umumi türlü fedakârlığı yapmak en büyük emelimizdir.

 

Muvaffakiyetinize bütün kalbimizce duacıyız.

 

 

Talat Paşa’nın kaderini de Enver ve Cemal Paşa’nın ölümünde olduğu gibi Ermeni kurşunları tayin etti.

 

Talat Paşa, 15 Mart 1921 yılında bir Ermeni suikastçısı tarafından Berlin’de öldürüldü.

 

Onu vuran Ermeni suikastıçı ise aynı gün mahkeme tarafından serbest bırakıldı.

 

 

Arkalarında bıraktıkları zulmü en iyi Refik Halit anlattı

 

Refik Halit Karay