Sosyal Medya

Menderes'in siyasi yaşamındaki dönüm noktası: Kütahya

17-09-2019 13:08

Demokrat Parti'nin girdiği 21 Temmuz 1946'daki ilk çok partili seçimde Kütahya'dan milletvekili seçilen Adnan Menderes'in siyasi hayatı, 14 yıl sonra 27 Mayıs 1960 darbesinde yine aynı kentte tevkif edilmesiyle sona erdi.



CHP'den ayrılan Celal Bayar, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan ile kurduÄŸu Demokrat Parti'nin (DP) girdiÄŸi 21 Temmuz 1946'daki ilk çok partili seçimde Kütahya'dan milletvekili seçilen Adnan Menderes'in siyasi hayatı, 14 yıl sonra 27 Mayıs 1960 darbesinde yine aynı kentte tevkif edilmesiyle sona erdi.
 
Memleketi Aydın'dan 1931 yılında milletvekili seçilen Menderes, 1935, 1939, 1943 seçimleri sonrasında da parlamentoda Aydın milletvekili olarak yer aldı. Daha sonra DP'yi kuran Menderes, DP'nin ilk sınıvı olan 1946 seçimlerinde ise Kütahya milletvekili seçildi.
 
Siyasi hayatındaki önemli dönüm noktalarını Kütahya'da yaÅŸayan eski baÅŸbakan Menderes, tevkif edilmesinin ardından bazı bakan arkadaÅŸlarıyla Yassıada'da yargılandı. Yargılama sonucunda Menderes ile DışiÅŸleri Bakanı Fatin RüÅŸtü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan, 1961'de idam edildi.
 
Dumlupınar Üniversitesi (DPÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü ÖÄŸretim Üyesi Prof. Dr. Esra Sarıkoyuncu DeÄŸerli, AA muhabirine, Menderes'in yıllar geçmesine raÄŸmen unutulmayan Türk siyasetinin önemli isimlerinden olduÄŸunu vurguladı.
 
Türkiye'de çok partili hayata geçilmesiyle Adnan Menderes'in arkadaÅŸlarıyla birlikte 7 Ocak 1946'da Demokrat Parti'yi kurduÄŸunu hatırlatan DeÄŸerli, ÅŸöyle konuÅŸtu:
 
"21 Temmuz 1946 seçimleri gündeme geldiÄŸinde o zamanki seçim kanunu birden fazla ilden seçime katılmaya izin verdiÄŸi için Adnan Menderes, hem memleketi olan Aydın hem de Manisa ve Kütahya'dan milletvekili adayı olmuÅŸtur. Merhum Menderes, memleketi Aydın'da seçimleri kazanamamış ama Kütahya'da kazanmıştır. Böylelikle Adnan Menderes 1946-1950 döneminde Kütahya milletvekili olarak TBMM'de yer almıştır. O yüzden de Adnan Menderes'in Kütahya'ya ayrı bir sevgisi ve ilgisi vardır. Her konuÅŸmasında Kütahya'ya çok fazla borçlu olduÄŸunu ifade etmiÅŸtir."
 
"Darbenin sabahında Kütahya'ya geldi"
DeÄŸerli, Menderes'in darbenin ilan edildiÄŸi saatlerde ani bir karar alarak bulunduÄŸu EskiÅŸehir'den Kütahya'ya geldiÄŸini aktardı. Darbe öncesi Adnan Menderes'in yaÅŸanan siyasi gerilim ve darbe yapılma ihtimali nedeniyle halkla buluÅŸmak için EskiÅŸehir, Kütahya ve Konya gezisi düzenlemeye karar verdiÄŸini anlatan DeÄŸerli, ÅŸöyle devam etti:
 
"Menderes, 26 Mayıs 1960'da yurt gezisine EskiÅŸehir'den baÅŸlamıştır. EskiÅŸehir'de BaÅŸbakan Adnan Menderes'i havacı subaylar ihtilal kıtası olarak karşılamıştır. Menderes tam selam vereceÄŸi sırada sırtlarını dönüp marÅŸ söylemeye baÅŸlamışlar ve oradan uzaklaÅŸmışlar. Bu durum Menderes'i son derece üzmüÅŸtür. Halka hitap etmek için gittiÄŸi Odunpazarı'nda hoparlörün kablosu kesilerek konuÅŸma yapmasına izin verilmemiÅŸtir. Oysa ki Menderes, burada seçime gitme kararını açıklamayı planlıyordu. Bütün bu geliÅŸmelerin ardından BaÅŸbakan Menderes o geceyi EskiÅŸehir Åžeker Fabrikası'nda geçirmiÅŸtir. 27 Mayıs sabaha karşı Kütahya'ya gelmek için yola çıkmıştır. Bu durumun öÄŸrenilmesi üzerine Ankara'dan emir alan EskiÅŸehir Hava Komutanlığından kalkan uçaklar, Menderes'in konvoyunu takip ederek alçak uçuÅŸlarla tacizde bulunmuÅŸtur."
 
Kütahya'da gözaltına alındı
Prof. Dr. DeÄŸerli, Menderes'in Kütahya'ya geldiÄŸinde o dönemdeki Kütahya Garnizon Komutanı Albay Süleyman Demet ve yetkililerce karşılandığını anımsatarak, "Daha sonra bugün adalet sarayı olarak kullanılan o günlerdeki hükümet binasına geçiyor. Bir süre sonra da gelen talimat üzerine gözaltına alınan Menderes, askerler eÅŸliÄŸinde Kütahya Tayyare Alay Komutanlığına götürülüyor. Oradan da EskiÅŸehir'den gelen Albay Muhsin Batur tarafından Ankara'ya götürülüyor." ifadelerini kullandı.
 
- "Halk balkonlardan sevgi gösterisinde bulundu"
 
Kütahya halkının Adnan Menderes'e karşı, Menderes'in de Kütahya halkına çok derin sevgi ve saygısı olduÄŸunu dile getiren DeÄŸerli, ÅŸöyle devam etti:
 
"Sıkıyönetim nedeniyle sokaÄŸa çıkma yasağı ilan edildi. Menderes askerler arasında götürüldüÄŸü sırada Kütahyalılar, ona evlerinin pencerelerinden ve balkonlarından sevgilerini, saygılarını, gözyaÅŸları arasında el sallayarak göstermiÅŸlerdir. Menderes'i idama götüren, tarihin acı cilvesi demek lazım çünkü Adnan Menderes çok partili dönemdeki siyasi hayatına ilk olarak Kütahya ile baÅŸlamış, maalesef siyasi hayatı da 27 Mayıs 1960'da Kütahya'da sona ermiÅŸtir."
 
"Kütahya'yı güvenli bir liman olarak gördüÄŸü için geldi"
Gazeteci-yazar Ä°hsan TunçoÄŸlu da Menderes'in 27 Mayıs 1960 darbesinin sabahı Kütahya'ya gelmesini yazdığı bir kitapta anlattığını hatırlattı.
 
O günü ve yaÅŸananları tanıklarından dinlediÄŸini aktaran TunçoÄŸlu, ÅŸunları kaydetti:
 
"Menderes'in darbe sabahı Kütahya'ya gelmesinin önemli bir nedeni var; o Kütahya'yı sığınılacak bir yer, güvenli bir liman olarak gördüÄŸü için geldi. Kütahya halkı 1946'da Demokrat Parti'den Meclis'e göndererek baÅŸbakanlık yolunu açmıştır. O gün olaya tanık olan birinin bana anlattığı bilgiye göre, Kütahya Tayyare Alay Komutanı Süleyman Demet, Adnan Menderes'i uçakla istediÄŸi bir yere kaçırma teklifinde bulunmuÅŸ. Merhum Menderes'in de bu teklifi kabul etmeyerek, 'Ben milletimin ordusuna güveniyorum. Kaçmamı gerektirecek bir durum yok. Asla kaçmaya tenezzül etmem.' dediÄŸine ÅŸahit olan biri bana bu bilgiyi aktarmıştı."
 
"Askerler tarafından götürüldüÄŸüne ÅŸahit oldum"
O günün tanıklarından 86 yaşındaki Sıtkı Sayıner ise darbenin yaÅŸandığı günlerde belediyede anons memuru olarak çalıştığını belirtti.
 
Sayıner, askerler tarafından verilen talimat doÄŸrultusunda belediyeden darbe anonsu yaptığını ifade ederek, "O gün sokaÄŸa çıkma yasağı vardı. Askerler anons memuru olduÄŸum için bana özel izin verdiler ve darbeyi duyurmak için belediyeden anons ettirdiler. O dönem 'Merhum Menderes uçak dolu altınlarla kaçmak üzereyken yakalandı' anonsu yaptırdılar. Oysa ki Menderes, Kütahya'da gözaltına alındı ve götürüldü. Ben kendisinin askerler tarafından götürüldüÄŸüne ÅŸahit oldum ve çok üzülmüÅŸtüm." diye konuÅŸtu.

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.