Sosyal Medya

1973 petrol krizi dünyayı nasıl sarstı?

17-09-2019 08:14

ABD, 1971’de doların altınla değiştirilmesini temel alan Bretton Woods sistemi yerine piyasa kanunlarına göre iniş çıkışların yaşanabileceği ve doların uluslararası ödeme aracı olduğu yeni sisteme geçti. Bu sistem değişikliği dünya finans dengelerini altüst etmeye başladı. 1929 Ekonomik Buhranı’na benzer etkiler ortaya çıkmaya başladı. İlk etapta dolarda devalüasyon yaşandı. Bu durumdan en çok etkilenen, petrol ihraç eden Arap ülkeleri oldu.



Petrol gelirlerinden adil pay alamayan petrol üreticisi ülkeler hem fiyat kontrolünü saÄŸlamak hem de aralarında iÅŸ birliÄŸine gitmek için OPEC’i kurmuÅŸtu. Buna raÄŸmen OPEC üyesi ülkelerdeki petrol, Batılı ve ABD’li ÅŸirketler tarafından çıkarılıyordu (Harita 4.9). 1970’li yıllara gelindiÄŸinde OPEC ülkelerindeki petrol ÅŸirketleri millîleÅŸtirilip devletleÅŸtirildi (1972-Irak, 1973-Ä°ran vb.). Bu hamleler ile OPEC üyesi ülkelerin petrol üzerindeki kontrolleri arttı. Petrol gücünü eline alan Arap ülkeleri;
 
• Arap-Ä°srail savaÅŸlarında Ä°srail’e destek veren Avrupa ve ABD’yi cezalandırmak,
• Dünya kamuoyunun ilgisini Filistin meselesine çekmek,
• Ä°srail üzerinde baskı oluÅŸturmak,
• Petrol ihraç eden Arap ülkelerinin (OAPEC) gelirlerini artırmak gibi nedenlerden dolayı petrol üretimini azaltmak yerine fiyatları artırma yoluna gitti.
 
Petrol fiyatları 1973’te 2,59 dolarken 1974’te 11,65 dolara yükseldi. Bu artış, özellikle sanayisi geliÅŸmiÅŸ olan Avrupa ve Japonya’da üretim maliyetlerinin artmasıyla ekonomik olumsuzlukları beraberinde getirdi. Krizin etkileri 1980’li yılların ortalarına kadar devam etti. Bu duruma büyük güçlerin tepkileri ÅŸu ÅŸekilde olmuÅŸtur:
 
Ä°ngiltere: Arap ülkelerine uygulamakta olduÄŸu silah ambargosunu Ä°srail’e de uygulamaya baÅŸladı. Japonya: Ä°srail ile iliÅŸkilerin kesilmesine varacak giriÅŸimlerde bulundu.
 
Avrupa: BM Güvenlik Konseyi kararını kabul ettiklerini, Ä°srail’in iÅŸgal ettiÄŸi bölgelerden çekilmesi ve diÄŸer ülkelerin egemenlik haklarına saygılı olması gerektiÄŸini içeren bir bildiri yayımladı. 1974’te Yeni Enerji Politika Stratejisi hazırlayarak enerji kullanımında tasarrufa gidilmesi yönünde de adımlar attı.
 
ABD: Petrolünün önemli kısmını kendisi ürettiÄŸi ve alternatif petrol bölgelerinden alım yaptığı için bu durumdan fazla etkilenmedi. Orta DoÄŸu’ya askerî müdahaleyi gündemine aldı. Kuveyt, Bahreyn, Katar gibi körfez ülkelerine askerî üsler kurdu.
 
1973 Petrol Krizi ile petrol fiyatlarında yaÅŸanan artış, geliÅŸmiÅŸ sanayileri olumsuz etkiledi ama bir süre sonra durum normale döndü. ABD ve Avrupa üzerinde baskı oluÅŸturan Arap ülkeleri, bu olumsuzluÄŸun giderilmesinin de öncülerinden oldu. Çünkü yüksek fiyatlara satılan Arap petrolünden elde edilen aşırı kazançlar, ABD ve Avrupa bankalarına aktarıldı. Bu sıcak paralar sanayi üretimine dönüÅŸtü. Ayrıca bölgelerinde güçlü olmak ve ülke içerisinde iktidarlarını saÄŸlamlaÅŸtırmak isteyen Arap liderler, Batı’dan yüksek miktarda teknolojik silahlar ithal ederek paranın Batı’ya gitmesine neden oldular. Bu kriz geliÅŸmekte olan ülkelerde (Brezilya, Türkiye, Hindistan gibi) enflasyon, sanayileÅŸmenin yavaÅŸlaması gibi olumsuz etkilere neden oldu. Buna benzer bir krizin yaÅŸanmaması için Türkiye’nin de kurucuları arasında olduÄŸu Uluslararası Enerji Ajansının kurulması saÄŸlandı.
 
GeleceÄŸe yönelik olarak hidrokarbon, dalga, gelgit, biyoenerji, metanhidrat, uzay tabanlı güneÅŸ enerjisi gibi farklı alanlarda enerji üretimi için altyapı çalışmaları devam etmektedir. Gelecek dönemler, fosil yakıtlara alternatif olabilecek birçok enerji üretim kaynağını insanlığın hizmetine sunacaktır (Grafik 4.1, Tablo 4.1).
 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.