Sosyal Medya

Soyadıyla Müsemma Büyük Bir Tarihi Kahraman: Vecihi Hürkuş

Türk havacılık tarihinin önemli ve sembol isimlerinden Türk pilot, ilk sivil ve askeri uçağı yapan, ilk özel havayolu şirketini kuran ve bir Rus uçağını düşürmekle ilk uçak düşüren Türk pilot ünvanını kazanan Vecihi Hürkuş'un hayat hikayesi.



Türkiye’nin ilk sivil ve askeri havayolu ÅŸirketini kuran, Türk havacılığının kurucu isimlerinin ilklerinden olan Vecihi HürkuÅŸ’un hayat hikayesi, okunduÄŸunda dahi büyük ısdırap verici engellemeler ve zorluklarla doludur. O, bütün çabası ve azmiyle, büyük bir mücadele veren bir kahraman olarak adlandırmayı hak etmiÅŸti. Her ne kadar hakkında bir sinema filmi yapılmış olsa da, maalesef HürkuÅŸ’un, kendi ülkesinde, kendi emeÄŸi ile binbir yokluk içinde, binbir emekle sıfırdan inÅŸa ettiÄŸi ve verdiÄŸi mücadele de bilinmiyor, ona bu hayatı reva görenler de bilinmiyor. Son zamanlarda savunma sanayimizde atılan önemli adımlarla birlikte ismi biraz biraz hatırlanmaya baÅŸlanan bu öncü isim, önüne çıkan bütün engellere raÄŸmen hayallerini ve ideallerini gerçekleÅŸtirmek adına bitmek bilmeyen bir azim ve kararlılıkla mücadelesine devam etmiÅŸtir. 

“6 Ocak 1896 Ä°stanbul’da, gümrük müfettiÅŸi Faham Bey ve Zeliha Niyir Hanım’ın ortanca çocukları olarak dünyaya gelen Vecihi HürkuÅŸ,16 yaşındayken eniÅŸtesi Kurmay Albay Kemal Bey’in yanında 1912’de Balkan Harbi’ne katıldı. Harbin ardından Ä°stanbul’a dönerek, Beykoz Serviburun esir kampına kumandan olan Vecihi, 1914 yılında Ä°stanbul – Kahire seferinde, Nuri, Sadık ve Fethi Bey’lerin ÅŸehit olmalarından çok etkilenerek pilot olmaya karar verdi. Ancak yaşı küçük olduÄŸu için Makinist Mektebine gönderildi. Daha sonra 1. Dünya Savaşında, BaÄŸdat cephesine “Uçak Makinisti” olarak katıldı. Fakat uçak kazasında yaralanarak Ä°stanbula döndü. Bu kaza Vecihi HürkuÅŸ’un pilot olma isteÄŸini körükledi ve YeÅŸilköy’deki Tayyare Okulu'na gitti.1916 senesinde ilk uçuÅŸunu gerçekleÅŸtirerek Pilot Astsubay olarak mezun olan HürkuÅŸ, 1917 senesinde Kafkas cephesine atandı.

Kafkas cephesinde bir uçak düÅŸürerek Türkiye’nin uçak düÅŸüren ilk pilotu oldu. Bir hava savaşında yaralanan Vecihi, Ruslara esir olmadan önce düÅŸmana teslim etmemek için kendi uçağını yaktı. Esir olarak gönderildiÄŸi Hazar Denizi'nde bulunan Nargin Adası'ndan, Azerbaycanlı Türklerin yardımı ile 1 yıllık esaretten sonra, tam 6 bin metre yüzerek kaçtı. Birlikte kaçmayı baÅŸardığı istihkâm teÄŸmeni Salih Bey ile 2,5 ayda Süleymaniye üzerinden Musul'a yürüyerek, oradan da zamanın baÅŸkenti Ä°stanbul’a dönmeyi baÅŸardı. Ä°stanbul'a geldikten sonra Ä°stanbul Hava Müdafaa BölüÄŸü'ne tayin oldu. 

 
1920'De Kurtuluş Savaşı'na Da Katıldı
Ä°stanbul'un iÅŸgalinde, Harem'den gizlice kalkan bir gemiyle Mudanya'ya, oradan da sırasıyla Bursa ve EskiÅŸehir üzerinden Konya'ya giderek, KurtuluÅŸ Savaşı'na katıldı. KurtuluÅŸ Savaşı'nda "sivil pilot" olarak hizmet veren ve hiyerarÅŸi açısından rütbesi yüzbaşı olan Vecihi HürkuÅŸ, Ä°zmir'deki Seydiköy Hava Meydanı'nı da iÅŸgal etti. HürkuÅŸ, baÅŸarılarından dolayı TBMM'den üç defa takdirname aldı, kırmızı ÅŸeritli Ä°stiklal Madalyası kazandı. AkÅŸehir'de Jandarma Komutanı Ratıp Bey'in kızı Hadiye Hanım'la evlenen Vecihi HürkuÅŸ'un Gönül ve Sevim isimli iki kızı dünyaya geldi. Bir çok baÅŸarıya ve ilk’e imza atan HürkuÅŸ; KurtuluÅŸ Savaşı’nın ilk ve son uçuÅŸunu gerçekleÅŸtirmiÅŸ ve 3 takdirname alarak “Kırmızı Åžeritli Ä°stiklal Madalyası”na layık görülmüÅŸtür. 
 
 

 

Ä°lk Türk  Uçağının Yapılma Hikayesi
KurtuluÅŸ Savaşı'ndan zaferle ayrıldıktan sonra Seydiköy'de açılan tayyare okulunda eÄŸitim vermeye baÅŸlayan, Ä°zmit Mıntıkası Tayyare BölüÄŸü'ne atanan HürkuÅŸ, Binbaşı Fazıl'ın eÄŸitim uçuÅŸu sırasında düÅŸüp yaÅŸamını yitirmesiyle yeniden Ä°zmir'e çaÄŸrıldı. Kara ve deniz okulunda öÄŸretmenlik yapan HürkuÅŸ'un en büyük ideali havacılığın millileÅŸtirilmesiydi. Edirne'ye yanlışlıkla inen bir yolcu uçağına, teslim alınmasındaki hizmeti nedeniyle "Vecihi" adının verilmesi, tayyare yapma düÅŸüncesini yeniden canlandırdı. HürkuÅŸ, savaÅŸ sırasında Yunanlılardan kalan uçak malzemelerinden yararlanarak projesini hazırladığı ilk uçağı "Vecihi K VI'yı yaptı. HürkuÅŸ'un, uçabilirlik sertifikası için toplanan teknik heyette tayyareyi kontrol edecek personel bulunamadı. 
 
Sonunda teknik heyetten bir kiÅŸinin "Vecihi, biz sana bu lisansı veremeyiz. Uçağına güveniyorsan atla, uç, bizi de kurtar." ÅŸeklindeki sözleri üzerine 28 Ocak 1925'te "Vecihi K VI" ile ilk uçuÅŸunu yaptı. Ä°zin almadan uçtuÄŸu için cezalandırılmasının ardından ordudan ayrılan HürkuÅŸ, Ankara'da Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün "Ä°stikbal göklerdedir." hedefi kapsamında kurulan Türk Tayyare Cemiyeti'ne katıldı. Halka havacılık sevgisini yaymak amacıyla bağış toplamak için bir madalya tüzüÄŸü hazırlandı. Yapılan bağışa göre bronz, gümüÅŸ, altın ve elmaslı madalya verilecek, ayrıca 10 bin lira veren kiÅŸi, kurum, kasaba, ilçe veya ilin adı alınacak uçaÄŸa konulacaktı.Ä°lk uçaÄŸa burada yaÅŸayan halkın katkılardan dolayı "Ceyhan" adının verilmesinin ardından HürkuÅŸ, bu uçakla yurt içi bağış gezilerine çıktı.
 
Ä°LK HAVA YOLLARI UÇUÅžLARI
Milli Savunma Bakanlığı'nın Kayseri'de Tayyare Onarım ve Motor Anonim Åžirketi'ne (TOMTAÅž) ait fabrika kurmak için anlaÅŸmasının ardından gelen teklifi kabul ederek Almanya'ya giden HürkuÅŸ, "Junkers A.20" uçaklarındaki eksikliklerin düzeltilmesi çalışmalarında yer aldı. 1926'da "Junkers A.35" uçağının tecrübe edilmesi görevini baÅŸarıyla yerine getiren HürkuÅŸ, TOMTAÅž'ın 14 kiÅŸilik 3 motorlu "Junkers G.24", diÄŸeri altı kiÅŸilik tek motorlu "Junkers F.13" yolcu tayyareleriyle Ankara-Kayseri arasında ulaşım uçuÅŸları yaptı. 1927'de yapılan bu seferler ülkedeki ilk hava yolları uçuÅŸları sayıldı. Ankara'da 16 Eylül 1926'da yapılan Türkiye'de ilk paraÅŸüt gösterisi sırasında HürkuÅŸ'un kullandığı Junkers F-13 uçağından Alman paraÅŸütçü Heinke'nin 700 metre irtifadan yaptığı atlayışı Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile birçok vatandaÅŸ izledi. BaÅŸkent'te 1930'de düzenlenen Sanayi Kongresi'nde sergilenen, Vecihi HürkuÅŸ'a ait yerli malı uçaklarının resim ve maketleri ile üstten kanatlı kapalı kabinli "Vecihi K-XI" tipi uçağın modeline ait minyatür yoÄŸun ilgi gördü. 
 
ÜÇ AYDA UÇAK YAPTI 
Yıllık izni boyunca Kadıköy'de kiraladığı bir keresteci dükkânında üç ay içinde "Vecihi XIV" uçağını yapan HürkuÅŸ, ilk uçuÅŸunu 27 Eylül 1930'da Kadıköy'ün Fikirtepe semtinde büyük bir kalabalık ve basın topluluÄŸu karşısında yaptı. HürkuÅŸ, iki kiÅŸilik, tek motorlu spor ve eÄŸitim uçağıyla Ankara'ya giderek, burada bir gösteri düzenledi.
 
SÖKÜLEN UÇAK, PRAG'A YOLLANDI 
Dönemin BaÅŸbakanı Ä°smet Ä°nönü ve bazı komutanlar tarafından uçağı incelenen HürkuÅŸ, uçabilirlik sertifikası verilmesi için Ä°ktisat Bakanlığı'na müracaat etti. Ancak, "Tayyarenin teknik vasıflarını tespit edecek kimse bulunmadığından gereken vesika verilmemiÅŸtir." cevabını alan HürkuÅŸ, bakanlık nezdinde yapılan giriÅŸimler sonucu istenen belgenin alınması amacıyla uçağın Çekoslovakya'ya gönderilmesine karar verdi. Gerekli izinleri alınan uçak, Ankara'da sökülerek demiryoluyla Prag'a gönderildi. HürkuÅŸ, 23 Nisan 1931'de Çek yetkililerden uçuÅŸ müsaadesini almasının ardından iki gün sonra bu ülkeden Türkiye'ye gelmek için yola çıktı. Türkiye'ye 5 Mayıs'ta ulaÅŸan HürkuÅŸ, uçağın atıl kalmaması için Posta Ä°daresi ile "Ankara-Erzurum" ile "Ankara-Ä°stanbul" arasında posta hattı kurulması için görüÅŸmeler yaptı. Türk Hava Kurumu'nun planladığı, Ankara'dan baÅŸlayarak, Aksaray, Konya, Manavgat, Antalya, Fethiye, MuÄŸla, Aydın, Denizli, UÅŸak, EskiÅŸehir, Adapazarı, Ä°zmit ile devam eden ve YeÅŸilköy'de baÅŸarıyla tamamlanan tura katıldı.
 
TAYYARECÄ° KUÅžAKLAR 
Yardımcısı makinistin iÅŸine son verilmesi ve yaÅŸadığı bazı sorunlar nedeniyle kurumdan ayrılan Vecihi HürkuÅŸ, 21 Nisan 1932'de ilk Türk sivil havacılık okulu olan Vecihi Sivil Tayyare Mektebi'ni (VSTM) kurdu. Ä°kisi kız olmak üzere 12 öÄŸrencinin kaydolduÄŸu okul, Türk gençliÄŸini havacılığa alıştırmak ve "tayyareci kuÅŸaklar" yetiÅŸtirmek amacıyla eÄŸitime baÅŸladı. Teorik ve uygulamalı olarak eÄŸitim veren, büyük bir atölyesi bulunan okulun Kalamış'ta bir hangar ve uçuÅŸ alanı olarak kullandığı küçük sahası ile Fikirtepe'de uçuÅŸ alanları bulunuyordu.
 
Ä°ÅŸ adamı Nuri DemiraÄŸ'ın 5 bin lira bağışta bulunmasının ardından adı "Nuri Bey" olan "Vecihi XVI" kapalı kabin uçağını 1933'te yaptı. Aynı yıl tek satıhlı "Vecihi XV" uçağını da bitiren HürkuÅŸ, ikiÅŸer adet "Vecihi XIV", "Vecihi XV" ile "Nuri Bey-Vecihi XVI" uçaklarında öÄŸrencileri birlikte Ä°stanbul'da bir gösteri uçuÅŸu yaptı.
 
OKULUNA DÄ°PLOMA DENKLİĞİ VERÄ°LMEDÄ° 
ÖÄŸrencilerinden Sait Bayav, Tevfik Artan, Muammer Öniz, Osman Kandemir, ilk Türk kadın tayyarecisi Bedriye Gökmen ve yeÄŸeni Eribe'nin yalnız uçmayı baÅŸarmasına raÄŸmen okul maddi sorunların yanı sıra yetiÅŸtirdiÄŸi öÄŸrencilerin diplomalarına denklik verilmemesinden dolayı kapandı. Vecihi HürkuÅŸ, Atatürk'ün, Türk Hava Kurumu BaÅŸkanı Fuat Bulca'ya ilettiÄŸi, çalışmalarından faydalanması talimatına uyarak, yeniden Ankara'ya döndü. Burada, baÅŸöÄŸretmen olarak görev yapan HürkuÅŸ, Etimesgut hangarlarını yaptı. Okulunda yetiÅŸtirdiÄŸi öÄŸrenciler, Rusya'ya eÄŸitime gönderildi. YeÄŸeni Eribe'nin 29 Ekim 1936'daki Cumhuriyet Bayramı törenleri provalarında paraÅŸütünün açılmaması nedeniyle yaralanmasının ardından kaldırıldığı hastanede vefat etmesiyle sarsılan Vecihi HürkuÅŸ, bir süre sonra mühendislik eÄŸitimi için Almanya'ya gitti. HürkuÅŸ, Weimar Mühendislik Mektebi'nde bir buçuk yıl sonra da mezun oldu. Tayyare Makine MühendisliÄŸi diplomasını almasının ardından Danıştay kararı ile mühendis ruhsatnamesine sahip oldu. Türk Hava Kurumu tarafından Van'a tayin edilince istifa ederek, kurumdan ayrıldı.
 
HÜRKUÅž HAVA YOLLARI 
"Vecihi Havada" kitabını 1942'da yayınlayan HürkuÅŸ, 1947'de Kanatlılar BirliÄŸi'ni kurdu. Türk Hava Kurumu'ndan "Magister" tipi bir öÄŸrenim uçağı temin eden HürkuÅŸ, kızı Gönül ile "Kanatlılar" adlı bir dergi çıkarttı. 1951'de beÅŸ arkadaşıyla birlikte havadan zirai ilaçlama yapmak üzere "Türk Kanadı" ÅŸirketini kuran HürkuÅŸ, Sait Bayav ve Muammer Öniz ile Ä°ngiltere'den "Auster MK-V" tipi üç uçak aldı. HürkuÅŸ, bir yıl sonra bir firmanın mama reklamını yapmak için gittiÄŸi Ä°ngiltere'de "Percival Proctor V" tipi dört kiÅŸilik hafif turist tipi tayyareye sahip oldu. Bu tayyare ile deÄŸiÅŸik firmaların reklamını yapan HürkuÅŸ, bebek maması ile puro sabunu gibi malzemeleri kâğıt paraÅŸütlerle uçaktan dağıtarak, farklı bir reklam faaliyetlerinde bulundu. HürkuÅŸ Hava Yolları'nı 29 Kasım 1954'te kurarak, Türk Hava Yolları'nın seferden kaldırdığı uçaklardan sekiz tayyareyi banka kredisiyle satın aldı. Sefer yapılmayan ÅŸehirlere uçuÅŸ koyma izni alamayan, bir süre gazete dağıtımı yapmak isteyen HürkuÅŸ'un ÅŸirketi daha sonra kapandı. Elinde kalan son uçağı "TC-ERK"i Maden Tetkik Arama Enstitüsü'nün emrinde kullandırarak, GüneydoÄŸu Anadolu'da toryum, uranyum ve fosfat arama çalışmalarını yaptırdı. Hayatının son dönemlerinde maddi sıkıntılar çeken Vecihi HürkuÅŸ, Ankara'da anılarını yazdığı bir dönemde beyin kanaması geçirdi. Kaderin bir cilvesidir ki 16 Temmuz 1969'da, Apollo 11 'in uzaya fırlatıldığı gün, borç içinde  Gülhane Askeri Tıp Akademisi Hastanesi'nde hayata gözlerini yummasının ardından Ankara'daki Cebeci Asri Mezarlığı'nda defnedildi. YaÅŸarkenki yalnızlığı cenazesinde de kaderiydi. Malesef ki cenazesine de sadece 12 kiÅŸi katılmıştı. 
Hakkında yaÅŸadığı dönem ve vefatının ardından önemine dair makale, ÅŸiir, ÅŸarkı sözü ve tiyatro oyunu yazılan Vecihi HürkuÅŸ'un ismi birçok film ve dizide geçti. Hayatından kesitlere yer verilen "HürkuÅŸ: Göklerdeki Kahraman" isimli sinema filmi, 25 Mayıs 2018'de vizyona girdi. 
 
"ELÄ°MÄ°ZDEN ALINAMAYACAK TEK ÖZGÜLÜK"
Türk havacılığının önemli ismi hatıralarında hedeflerine iliÅŸkin "GezdiÄŸim yabancı ülkelerde nasıl havacılığa baÅŸladıklarını, nasıl atölyeler yaptıklarını çok iyi biliyordum. Her ÅŸeyden önce milli inanç ve teÅŸvik bu yoldaki baÅŸarının tek çaresiydi. Ben de muvaffak olmak için buna muhtaçtım. Elimizden alınamayacak tek özgürlük tavrımızı seçme özgürlüÄŸüdür. Ben Vecihi HürkuÅŸ, bundan 88 yıl önce ülkemi kanatlandırarak soyadımı hak ettim. Benim özgürlüÄŸüm milli bağımsızlığa tek yolun milli üretimden geçtiÄŸine olan inancıma ömrümü vakfetmekti. Çünkü baÅŸkalarının kanatlarıyla uçmaya çalışanlar 'HürkuÅŸ' olamazlar." açıklamasını yapmıştı.
 
 
VECÄ°HÄ° HÜRKUÅž'UN TÜRK HAVACILIÄžINDA Ä°LKLERÄ° 
â–ºÇift motorlu tayyareyle "Caudron G-4" uçan ilk Türk pilot oldu. 
â–ºKafkas Cephesi'nde bir Rus uçağını düÅŸürerek ilk Türk Hava Zaferi'ni kazandı.
â–ºRuslardan ele geçirilen Nieuport tayyaresine pervane imal etti. 
►İstiklal Savaşında uçak kanatlarının tamiratı için jelâtin ile emait imal etti ve savaşın ilk keÅŸif uçuÅŸunu yaptı. Yine Ä°stiklal Savaşında ilk hava zaferini kazandı. Savaşın son uçuÅŸunda (Seydiköy/Gaziemir) hava alanına ilk girdi ve tek başına alanı iÅŸgal etti. 
►İstiklal Savaşında, her sınıf muharipler arasında Mustafa Kemal Atatürk'ün teklifleriyle üç defa TBMM takdirnamesi verilen tek kiÅŸi olarak kırmızı ÅŸeritli Ä°stiklal Madalyası kazandı. 
â–ºTürk toprağı üzerine ilk yolcu seferi düzenledi. (Caproni Breda – 11 yolcu) Ä°lk Türk tayyaresinin planlarını ve inÅŸasını yaptı "Vecihi K-VI" (Ä°zmir, 1924) Ä°lk ve tek uçuÅŸu (Ä°zmir, 28.01.1925). 
â–ºTürkiyede kurulan ilk sivil havacılık organizasyonu olan Türk Tayyare Cemiyeti (THK) kurucuları arasındaki ilk ve tek pilottur. Vecihi HürkuÅŸ'a "Türkiye'nin BaÅŸtayyarecisi" ünvanı verildi. 
â–ºTürkiye'de ilk paraÅŸüt atlayışında uçağı, Vecihi HürkuÅŸ kullandı. Atatürk'ün de izlediÄŸi gösteriyi Alman paraÅŸütçü Herr Hainike gerçekleÅŸtirdi. 
►İlk Türk sivil uçağının planlarını ve inÅŸasını yaptı. "Vecihi XIV" Avrupa semalarında ilk Türk uçağı ile uçuÅŸ yaptı. Türkiye'de ilk Türk uçağı ile ilk yurt turunu yaptı. Vecihi Bey tarafından yapılan öneriyi kabul eden Belçikalı ParaÅŸütçü M. Rene, Türkiye'de ilk Türk sivil uçağından ilk paraÅŸüt atlayışını yaptı. Vecihi XIV Uçağını Vecihi HürkuÅŸ kullandı. 
 
 
â–ºTürkiye'de ilk Sivil Kara ve Deniz Tayyare Fabrikası'nı kurdu. "Vecihi Fiham Kara ve Deniz Tayyare Fabrikası" Vecihi XIV tipte 2. Uçağını yaptı. 
►İlk Türk Deniz Uçağını yaptı. Uçak motorlu sürat teknesinin projesini yaparak "Vecihi SK-X" ihtira beratı aldı (1930).
â–ºTürkiye'deki ilk sivil pilotaj okulu açtı "Vecihi Sivil Tayyare Mektebi Ä°lk Türk kapalı kabin yolcu/deniz uçağını "Vecihi XVI" inÅŸa etti. 
►İlk Türk Spor ve EÄŸitim uçağı "Vecihi XV" uçağını imal etti.
►İlk Türk kadın tayyare pilotu Bedriye Bacı'yı (Gökmen) ve 12 pilot yetiÅŸtirdi (Kadıköy/Ä°stanbul, 1933) 
â–ºTürk KuÅŸu'nun kuruluÅŸu ilgili katkılarda bulunurken Türkiye'de ilk planör inÅŸasını (US-4 ve PS-2) gerçekleÅŸtirdi. 225 km'lik mesafedeki Ankara-EskiÅŸehir arasında iki tayyareye baÄŸlı olarak planör uçuÅŸu yapıldı. UçuÅŸ, Vecihi komutasında yapıldı. U-2 Uçağını Vecihi kullandı. G-9 Planöründe Sabiha Gökçen vardı. 
â–ºTürkiye'de planörle hava kalma rekoru, 3 saat 10 dakika ile Türk KuÅŸu uzmanı Rus pilotu tarafından 14 Temmuz 1936 tarihinde kırıldı. Saat 14,17 de havalanan Vecihi HürkuÅŸ 800 m. yükseklikte 5 saat 45 dakika ile yeni rekoru kırdı. 
â–ºYurt içi hatlarda yolcu ve kargo taşımacılık yapan "HHY" ilk özel havayolu ÅŸirketini kurdu. "HürkuÅŸ Havayolları" Türkiye'nin toprakaltı radyoaktif servetlerini (Toryum, uranyum, fosfat) tayyare ile tespit etti "MTA." ICAO tarafından, dünyada pilotluÄŸu 50 yılı aÅŸan ilk Türk pilot olarak ödüllendirildi (1916-1967) 1916-67 yılları arasında, Vecihi HürkuÅŸ toplam 102 ayrı model uçak kullanan ilk ve tek pilottur. 
â–ºHayatının yaklaşık 30.000 saati havada geçen ilk ve tek Türk pilottur.
 
Vecihi HürkuÅŸ ''Ä°nfograf''
 
Dönemin gazete manÅŸetlerinden Örnekler
 
    
 
 
      
 

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.