Erhan Afyoncu: Libya’yı Haçlı işgalinden Osmanlılar kurtardı

Ä°SPANYOL Ä°ÅžGALÄ°
Ä°spanyollar, 1505'te Cezayir'de Mersalkebîr, 1509'da Vehran (Oran), 1510'da Bicâye'yi iÅŸgal ettiler. Tahtını kaybetme korkusundan Tunus Sultanı Ä°spanyollar'a tabi oldu. Oliveto Kontu Don Pedro Navarro komutasındaki Ä°spanyollar, Bicâye'yi ele geçirdikten sonra takviye alıp, 1510 Haziran'ında Trablusgarb'ı, yani Libya'nın bugünkü baÅŸkentini iÅŸgal ettiler. Mahalli halktan 5 bin kiÅŸi ÅŸehid oldu, binlercesi de esir alındı. Avrupa'da büyük bir sevinç meydana getiren iÅŸgalden sonra Ä°spanya, bölgenin yönetimini 1511'de kendisine baÄŸlı Sicilya Kral naibliÄŸine bıraktı. Åžehre Hristiyanlar yerleÅŸtirildi. Sen Jan (Rodos) Åžövalyeleri, 1522'de adanın Kanunî'nin fethi üzerine Akdeniz'de deÄŸiÅŸik yerlere yerleÅŸmiÅŸlerdi. Ä°spanyollar, Sen Jan Åžövalyeleri'ne 1530'da Malta ile birlikte Trablus'u verdiler. Libya'nın fethi hakkında Ahmet Kavas ve Abdullah Erdem TaÅŸ'ın çalışmalarında teferruatlı bilgi vardır.


Trablusgarb kuşatması?

OSMANLI BÖLGEYE MÜDAHALE EDÄ°YOR
Ä°spanyol iÅŸgaline uÄŸrayan Trablusgarblı Müslümanlar, ÅŸehrin 40 km doÄŸusundaki Tacura Kalesi'ne sığınarak Haçlılar'la mücadeleye giriÅŸmiÅŸlerdi. Libyalı Müslümanlar, Kanunî'den yardım istemek için bir gemiyle 1519'da Ä°stanbul'a geldiler. Ancak rivayete göre Ä°stanbul'a gelince dillerini bilen kimseyi bulamadıklarından dertlerini anlatamadılar. O sırada sarayda aÄŸa olarak görev yapan Hadım Murad AÄŸa, sahilde dertlerini anlatmaya çalışan Libyalılar'ı gördü. Kendisi o bölgenin dilini bildiÄŸi için yardım istemeye gelenleri Osmanlı yönetimiyle görüÅŸtürdü. Osmanlı yönetimi, bir süre sonra Hadım Murad AÄŸa'yı bir filo ve 6 bin askerle Tacura'ya gönderdi.
Murad AÄŸa, Tacura'ya yerleÅŸerek bölgenin iÅŸgalden kurtulması için mücadeleye baÅŸladı. Bölgedeki aÅŸiretlerle arasını iyi tutup, hakimiyet alanını geniÅŸletti. Ä°mar faaliyetlerinde bulundu. Tacura'da bir cami ve medrese yaptı. Tacura'da yaptırdığı cami herhangi bir Ä°spanyol saldırısına karşı kale gibi yapılmıştı. Ä°çinde su kuyusu bile vardı. Hadım Murad AÄŸa, Trablusgarb yolunda su kuyuları da açtırdı. Kendisi Trablusgarb'ı kuÅŸattıysa da kalenin saÄŸlam tahkimatından dolayı baÅŸarılı olamadı. Hadım Murad AÄŸa, Tacura'da faaliyet gösterdiÄŸi sürede Osmanlı yönetimini ve Barbaros'u Libya'nın fethi için teÅŸvik etti.


Tacura'da Murad AÄŸa Camii?

LÄ°BYA SEFERÄ°
Osmanlı yönetimi Barbaros Hayreddin PaÅŸa'nın Osmanlı hizmetine girmesinden sonra Kuzey Afrika'da faaliyet gösteren deniz gazilerinin desteÄŸiyle Afrika'da hakimiyet kurmaya baÅŸlamıştı. Ancak Barbaros'un ölümünden sonra Osmanlı yönetimiyle deniz gazilerinin arasındaki iliÅŸki zaman zaman kesildi. Osmanlı yönetimi kendi baÅŸlarına buyruk hareket etmelerinden ve devlet adamlarının kıskançlıklarından dolayı Kuzey Afrika'daki Türk deniz gazilerini üst düzey görevlere getirmekten kaçınıyordu.
O yıllarda en önemli Türk denizcisi olan Turgut Reis de bu yüzden geri plandaydı. Türk denizcilik tarihinin en önemli isimlerinden Turgut Reis, MuÄŸlalı bir Türk'tü. Barbaros Hayreddin PaÅŸa, korsanlık yaptığı dönemde Turgut Reis'in denizcilik kabiliyetini farkederek yanına almıştı. Turgut Reis, daha sonra Barbaros'la birlikte Osmanlı hizmetine girmiÅŸti. Barbaros'un ölümünden sonra Turgut Reis üst düzey bir denizci olmasına raÄŸmen, kendi başına buyrukluÄŸu ve Veziriazam Rüstem PaÅŸa'nın kaptanıderya olan kardeÅŸi Sinan PaÅŸa'ya rakip olarak görüldüÄŸü için reise üst düzey bir görev verilmemiÅŸti.
Kanunî, bu dönemde Ä°spanya ile iliÅŸkilerin bozulması üzerine Trablusgarb'ın fethedilip, Müslümanlar'ın iÅŸgalden kurtarılması için hazırlıkların baÅŸlaması emrini verdi. Turgut Reis'e de bir Kur'an ve bir altın kılıç gönderip, Trablusgarb'ın fethine yardımcı olması emredildi. Turgut Reis, 1550'de Mehdiye ve kendi fethettiÄŸi diÄŸer yerlerin valisi olarak tayin edildi. Tayin beratında sulh zamanlarda denizlerde faaliyet göstermemesi emredilmiÅŸti. Trablusgarb fethedilirse bölgenin valiliÄŸinin Turgut Reis'e verileceÄŸinin vadedildiÄŸi de rivayet edilir.
Bugün Libya çatısı altında bulunan Trablus, Bingazi, Fizan bölgeleri geçmiÅŸte birbirinden ayrı ayrı bölgelerdi. Bingazi, Mısır'ın fethinden sonra kontrol altına girmiÅŸti.


17. Yüzyılda Trablusgarb

LÄ°BYA'NIN Ä°ÅžGALDEN KURTULUÅžU
Turgut Reis ile birleÅŸen Osmanlı donanması önce Malta Adası üzerine harekete geçti. 1551 Temmuz'unda ada topa tutulup, yaÄŸmalandı. Malta'nın yanındaki Gozo Adası zaptedildi. Malta'dan sonra Trablusgarb'a geçildi. Hadım Murad AÄŸa'nın da desteÄŸiyle Trablusgarb Kalesi kuÅŸatıldı. Kale surlarında açılan büyük bir gedik direniÅŸi kırdı ve kale AÄŸustos 1551 AÄŸustos'unda teslim oldu. Çok az nüfusun yaÅŸadığı Fizan bölgesinde de bir süre sonra hakimiyet tesis edildi.
Kaptanıderya Sinan PaÅŸa Hadım Murad AÄŸa'yı vali olarak tayin etti. Hadım Murad AÄŸa Trablusgarb beylerbeyliÄŸinin ilk valisi olmuÅŸtu. 1556'da vefat edene kadar bölgeyi yönetti ve günümüze kadar ayakta duran izler bıraktı.



TURGUT REÄ°S
Kaptanıderya Sinan PaÅŸa, Trablusgarp'ın fethinden sonra bölgenin valiliÄŸini bekleyen Turgut Reis'e Trablusgarp BeylerbeyliÄŸi'ni verdirtmemiÅŸti. Hem kendisine rakip olmasından çekindiÄŸi için hem de 32 seneden beri bölgede faaliyet gösterdiÄŸi için Tacura Valisi Murad AÄŸa'yı Trablusgarp BeylerbeyliÄŸi'ne tayin ettirdi.
Bu sırada Mehdiye de Osmanlı hâkimiyetinden çıkmıştı. Valilik bekleyen Turgut Reis, gönlü alınmak için 22 Eylül 1551'de Karlıili SancakbeyliÄŸi'ne tayin edildi. Turgut Reis, burada hizmete devam etti. 1554'te Kaptanıderya Sinan PaÅŸa'nın ölümüyle reisin önündeki en büyük engel kalktı. Bir süre sonra Ä°stanbul'a gelen Turgut Reis, Kanunî'ye kendisine Trablusgarb ValiliÄŸi vereceÄŸi vaadini hatırlattı. Hadım Murad PaÅŸa'nın 1556'da ölümü üzerine Turgut Reis, padiÅŸah tarafından 1556'da Trablusgarb ValiliÄŸi'ne tayin edildi. 1565'te ÅŸehid olana kadar Trablusgarb ValiliÄŸi yaptı ve Libyalılar tarafından ÅŸükranla anıldı..

KAYNAK: SABAH