550 bin hatası olan proje: Almanya'nın gururu olacak yeni Berlin havalimanı nasıl ulusal travmaya dönüştü?

Dışarıdan her ÅŸey yeterince güzel görünüyor. Ama havalimanına giden şık otoyol kavÅŸaklarında, ÅŸaşırtıcı derecede az trafik var.

Birazdan önünüze görkemli cam giriÅŸiyle ana terminal binası çıkıyor. Burası ve alttaki büyük tren istasyonunun çıkışları büyük bir sahanlığa açılıyor. Binanın yanında şık bir otel var. 

Gerçekten etkileyici bir yapı. Ancak bir an durup etrafınıza bakınca derin sessizliÄŸi fark ediyorsunuz. Burası Berlin Brandenburg ya da BER; iki Almanya'nın birleÅŸmesinin sonra ülkenin yeniden küresel bir destinasyon olarak ortaya çıkışını simgelemesi için son teknolojiyle inÅŸa edilen yeni uluslararası havalimanı.

Milyarlarca euroya mal olan ve 2012'de açılması gerekirken hâlâ hizmete giremeyen, iddialı bir yapı.
 

'Ulusal gurur kaynağı olacaktı, ulusal travmaya dönüÅŸtü'

BER, efsanevi Alman mühendisliÄŸiyle Almanya için yeni bir gurur kaynağı olacaktı ama bir mühendislik felaketine dönüÅŸtü. Küresel altyapı uzmanı Bent Flyvbjert, "ulusal bir travma" dediÄŸi havalimanını "bir ÅŸeyleri nasıl yapmamak gerektiÄŸini öÄŸrenmek için ideal bir yer" olarak tanımlıyor.

Havalimanına entegre tren istasyonundan henüz hiçbir yolcu çıkmadı. Bu demiryolu hattında bir 'hayalet tren', tüneli havalandırmak için günde bir kez sefer yapıyor. 

Havalimanındaki otel henüz hiç müÅŸteri ağırlamadı. Otelin çekirdek personeli odaların tozunu alıyor, boruları çalıştırmak için çeÅŸmeleri açıp kapatıyor.

Terminal binasının içinde ürkütücü bir hava var. Bagajların alındığı bantlar, sistem tutukluk yapmasın diye boÅŸa çalıştırılıyor. Buradan daha kimse bavul almadı.

Panolar, kalkan ve inen uçakları gösteriyor. Ama bunlar, Berlin'deki diÄŸer havalimanlarını kullanan uçakların iniÅŸ ve kalkış bilgileri.

Havalimanının açılışı sürekli ertelendiÄŸi için bu panolardan bazıları daha kullanılmadan eskidi ve yenilenmesi gerekiyor. 

Terminal binasını iÅŸleten ÅŸirket, havalimanının gelecek yıl açılacağını söylüyor. Yani planlanandan tam sekiz yıl sonra ve milyarlarca euroluk ek maliyetle.

Peki verimlilik ve mühendislikte dünya liderlerinden biri olan Almanya'da ne oldu da böyle oldu?
 

'Siyasi çekiÅŸmeler, beceriksizlik ve yanlış döÅŸenen kablolar...'

Bu aslında, sorunlu bir geçmiÅŸi geride bırakmayı amaçlayan soylu bir hedefin nasıl siyasi çekiÅŸmeler, beceriksizlik ve yanlış döÅŸenen kablolara dolandığının öyküsü; Berlin'in SoÄŸuk SavaÅŸ dönemindeki yıllar süren tecrit edilmiÅŸliÄŸine uzanan bir öykü.

Beton duvarla bölünmüÅŸ, Demir Perde'nin arkasında mahsur kalmış, Sovyetler BirliÄŸi'yle Batılı Müttefikler arasındaki gerilim nedeniyle dünyanın geri kalanıyla baÄŸları zayıflamış bir kent.

Batı Berlin'e 1940'ların sonundaki Sovyet ablukası, hava köprüsüyle aşılmıştı. Batı Berlinliler için hava baÄŸlantısı bu nedenle çok deÄŸerli ama aynı zamanda zor, sınırlı ve çok pahalıydı.

1980'lerde Batı Berlin'de yaşarken trenle gidip geliyordum.

Komünist yönetim altındaki DoÄŸu Berlin'de ise Batı'ya ya da dünyanın diÄŸer bölgelerine uçmak hayal bile edilemeyecek bir ÅŸeydi.

1987'de dönemin ABD BaÅŸkanı Ronald Reagan Batı Berlin'e geldi. Reagan'ın ziyaretinde dönemin Sovyet lideri Gorbaçov'a duvarı yıkma çaÄŸrısı öne çıkmıştı. Reagan aynı zamanda, Batı Berlin'in gelecekte Orta Avrupa'nın önemli havacılık merkezlerinden biri olacağı vaadinde bulunmuÅŸtu.
 

Bu, tüm Berlinlilerin rüyasıydı. 1989'da duvarın yıkılmasından sonraki ana önceliklerden biri yeni bir altyapıyla iki Berlin'i birbirine baÄŸlamak, kenti yeniden birleÅŸik bir Almanya'nın baÅŸkenti yapmak ve ÅŸehri yeni bir küresel merkez haline getirmek oldu.

Duvarın yakınlarındaki bir çukurdan ÅŸehri ve Almanya'nın diÄŸer bölgelerini her yöne baÄŸlayan dev bir tren istasyonu yükseldi. 

Siyasetçiler, acilen Batı Berlin'deki Tempelhof ve Tegel ile DoÄŸu Berlin'deki Schoenefeld'in yerine yeni bir havalimanı yapılmasını kararlaÅŸtırdı.

Berlin Özgür Üniversitesi'nden Prof. Genia Kostka, bu amaçla kurulan ÅŸirketin denetim kurulunun 'proje denetleme konusunda tecrübesi olmayan siyasetçilerden' oluÅŸtuÄŸunu söylüyor.

2007-2008 küresel finans krizinde havalimanı inÅŸaatını yapacak ve bunun için para verecek ÅŸirketleri bulmak zordu. Projeye halkın parasıyla devam edildi.
 

Proje sürekli deÄŸiÅŸtirildi

Daha sonra baÅŸlatılan soruÅŸturmanın baÅŸkanlığını yapan Martin Delius'a göre, komisyon üyeleri proje için fiyat vermeye zorlayabileceklerini düÅŸündüÄŸü 30-40 ÅŸirketle anlaÅŸtı. 

Delius, "Ä°ÅŸlemeyen, karmaşık bir denetleme sistemi kurdular" diyor. 

Komisyon üyelerinin aldıkları kararlar içinde en yıkıcı olanı ise inÅŸaat baÅŸladıktan sonra yeni havalimanının boyutlarının ve iç tasarımının deÄŸiÅŸtirilmesi oldu. Ä°nÅŸaat baÅŸladıktan sonra terminal binasının kapasitesi iki katına çıkarıldı.

Bir baÅŸka sorun da havalimanının mimarı Meinhard von Gerkan'ın terminalde alışveriÅŸ konseptini sevmemesiydi. Havayolu ÅŸirketi bunu sonradan fark etti ve alışveriÅŸ için terminale yeni katlar eklendi.