İlber Ortaylı'dan Akdeniz yorumu: Yarın yüz versen benimkine de el atacak ve seni yine üye yapmak niyetinde değil

Tarihçi ve yazar Prof. Dr. Ä°lber Ortaylı, Türkiye'nin DoÄŸu Akdeniz'deki hidrokarbon kaynaklarını ciddi bir ÅŸekilde araması gerektiÄŸini belirterek, "DoÄŸu Akdeniz'de bu kaynaklara hükmetmek zorundayız bir ucundan, Türkiye buradan çıkamaz." dedi.

Ortaylı, bu yıl "Enerjide DönüÅŸüm ve DeÄŸiÅŸim" temasıyla düzenlenen 25. ICCI Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı'nda (ICCI 2019), "Enerji Tarihi ve SavaÅŸları" baÅŸlığı altında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Danışmanı Barış Sanlı'nın sorularını yanıtladı.

DoÄŸu Akdeniz'deki geliÅŸmelere iliÅŸkin deÄŸerlendirmesinin sorulduÄŸu Ortaylı, Akdeniz'in en verimli kesiminin DoÄŸu Akdeniz Bölgesi olduÄŸunu söyledi.

Tarihin, Türkiye'yi 16. yüzyılda Kıbrıs'a çıkardığını anlatan Ortaylı, 19. yüzyılda Kıbrıs'ın Türkiye'nin elinden çıktığını ama 20. yüzyılda tekrar büyük bir gürültüyle tekrar Kıbrıs'a çıkıldığını kaydetti.

Türkiye'nin bu bölgedeki enerji kaynaklarını hesaba katamadığını dile getiren Ortaylı, ÅŸöyle devam etti:

"Enerji kaynaklarını Türkiye demek ki yeterince bilmiyor veya bilenleri dinlemiyor. 60-70'lerde niye bilmiyorlar? Bu geri kalmışlık oluyor. Ä°stihbarat diye birÅŸey var bu sektörde. Sağında solunda gaz ve petrol bulunan bir ülke bunları merak etmez mi? Etmiyor demek ki. Bu çok açık. Petrol deyince herkes GüneydoÄŸu Anadolu'ya bakıyor. Oranın petrolünün ne olduÄŸu belli. Olsa bile çıkması pahalı. Åžu anda da zaten hepinizin bildiÄŸi gibi dünya ham petrolden gazlara doÄŸru gidiyor. Çok iyi gaz yatakları çıktı. Türkiye için bence tek akıllı seçim, Katar'la ittifakı ne olursa olsun saÄŸlam götürmemiz. DoÄŸu Akdeniz'i de 12'ye ayırdılar. Bütünüyle çok büyük bir çoÄŸunluÄŸu Ä°talya'dan baÅŸlayarak aç Avrupa'ya veriyorlar sahalarını. Hepsinin sanayisi var ve müthiÅŸ bir enerji sıkıntısı çekiyorlar. Ä°ngiltere hariç. Ä°ngiltere'nin bir takım bölgeleri yok ama ÅŸimdi Brexit'le çıkar, bu gibi kavgaların da içine girmez. Norveç'in de alakası yok. O zaten hiç Avrupa BirliÄŸinde falan deÄŸil. Geriye kalan Batı Avrupa bloku ilk ortak pazar yerleri, burada hisse senetleri alıyorlar. Yetmedi Ä°srail'e de veriyorlar. Onlar birlikte iÅŸletirlerse para ve teknolojiyle iÅŸi saÄŸlama alınmış oluyor ve Türkiye'yi burada tabii ki dışlıyor. Bizim hiç yerimiz yok. Ama bizim yerimiz var. Allah'tan Kuzey'e çıktık. Kapasitenin ne olduÄŸunu bilmiyoruz ama mutlaka burada birÅŸeyler var. Onun için sahip çıkmamız lazım bölgeye. Bugüne kadar da kurtul diyenlerin bu iÅŸlerden ne kadar yanıldıkları anlaşılıyor. Strateji dediÄŸin zaman 'burada strateji olmaz' diyorlardı. Tek ÅŸansımız Kuzey Kıbrıs'ın elimizde olması. Bu gaz yatakları herhalde oraya kadar uzayacak bir ÅŸekilde. Ciddi arama yaparsak veya beceremeyeceksek bu iÅŸi, olabilir, çok ciddi bir müttefik bulursak bu bize kalır. Bu çok önemli. Çünkü DoÄŸu Akdeniz yeryüzünün bereketli bir bölgesi. DoÄŸu Akdeniz'de bu kaynaklara hükmetmek zorundayız bir ucundan, Türkiye buradan çıkamaz."

Bu yaklaşımın emperyalizmle ilgisinin olmadığını belirten Ortaylı, "Türkiye'nin enerji piyasaları Avrupa ile entegre olabilir mi?" yönündeki soruya ise, "Mümkün deÄŸil." yanıtını verdi.

Ortaylı, Avrupa ülkelerinin, DoÄŸu Akdeniz'deki kaynaklar için konsorsiyum kurduÄŸunu anımsatarak, "Yarın yüz versen benimkine de el atacak ve seni yine üye yapmak niyetinde deÄŸil." ifadesini kullandı.

"ABD'nin ambargosunun kendine göre hükmü var"

1974 Petrol Krizi'nde hem Türkiye hem de Amerika'da bulunduÄŸu anımsatılan Ortaylı, "bu dönemde Türkiye'de donduklarını ve Amerika'da da yakıt fiyatlarının aşırı yüksek olduÄŸunu" hatırlattı.

Ortaylı, Ä°ran'ın ise zengin olduÄŸunu belirterek, "Åžah'ın küstahlığı iki misli arttı. Arapların yanına yanaşılmıyordu 74'te. Üstüne bir de Vietnam krizi patlayınca, Amerika'nın Amerikalığı sallantıya girdi. Bu çok önemliydi." diye konuÅŸtu.

Amerika'nın, Ä°ran'a yönelik ambargolarına iliÅŸkin soruyu ise Ortaylı, "ABD ambargolarının kendine göre hükmü vardır. Ä°nsanlar direnir. Ä°ran'da hiç ilaç yoktu, ikinci senenin sonunda bir sürü ÅŸey yapmaya baÅŸladılar. Adamlar Ä°bni Sina'nın torunları. Senin ambargondan mı korkacak? Elinden geldiÄŸi kadar o da üretir, o da kimya okuyor. ABD'nin de ne olduÄŸu belli deÄŸil tarihte. Ebediyyen kalacak da deÄŸil." ÅŸeklinde yanıtladı.

"Türkiye'nin nükleer enerjiye geçmesi lazım"

Ortaylı, yenilenebilir enerjiye yaklaşımının ne olduÄŸu yönündeki soruya ise, Türkiye'nin güneÅŸ ve rüzgardaki potansiyelinin kullanılması gerektiÄŸini belirtti.

Bu kapsamda Türkiye'nin ne yapacağına karar vermesinin gereÄŸine iÅŸaret eden Ortaylı, "Rüzgar güllerinin kullanılacağı bir bölgeye hava yolu yapamazsın. Hem hava yolu yatırımları hem de rüzgar potansiyeli sekteye uÄŸrar. GüneÅŸte ise depolama teknolojisini bir halletsek, Türkiye güneÅŸ enerjisini çok rahat kullanabilir." dedi.

Ortaylı, öte yandan, bazılarının nükleer enerjiye rüzgar gülüyle karşı çıktığını ama maalesef rüzgar enerjisiyle, petrolün, gazın veya nükleerin yerinin tutulamayacağını vurguladı.

Nükleeri tasvip etmediÄŸini fakat gerekli olduÄŸunun altını çizen Ortaylı, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:

"Türkiye'nin nükleer enerjiye geçmesi lazım. Tasvip etmiyorum ama bütün etrafımız nükleer silahlarla donanmış durumda. Yani, Çin diye son derece iptidai bir ideolojiyle yönetilen bir ülke var. Bunun gibi bazı ülkelerin nükleer gücü var ve Avrupa ile iÅŸ birliÄŸi yapıyorlar, her bakımdan. Rusya zaten nükleer enerjide, Amerika da. Åžimdi bir de Ä°ran, Hindistan, Ä°srail, Pakistan çıktı. Belki daha kimler çıkacak. Biz ortada nasıl olur da böyle bilmem neredeki santralle idare edebiliriz?"

Ortaylı, suyun da çok önemli olduÄŸuna dikkati çekerek, "Gelecekte savaÅŸ, su savaşı olacak. En büyük kaynak su. En büyük enerji su. Petrol içebilir misiniz? Türkiye, su savaşına girdi. Bir ÅŸeyler yaptı, ÅŸimdi o kaynakları korumak zorundayız." ifadesini kullandı.