Hayati İnanç: Elinizi vermeye alıştırın, bir gün can vereceksiniz

Bir hakîm ÅŸunları demiÅŸti meselâ cömertlik bahsinde:

“Ä°nÅŸaatın alt katında yığılmış tuÄŸlaları, üst kata taşımak için üçer beÅŸer metre ara ile dizilmiÅŸ iÅŸçilerin; birbirlerine tuÄŸla attıklarına baktım ve ÅŸunu anladım. Eline geçeni verirsen, cimrilik etmezsen yenisi gelir. Cömert olmayı böyle öÄŸrendim.”

“Elinizi vermeye alıştırın, bir gün can vereceksiniz.”

“Beden almakla doyar, ruh vermekle.”

Hikmet ÅŸairlerinin en üstünü olan Nâbî (Urfalı, vefatı 1712)’ den birkaç örnek:

Olsa halkın rızkı hâsıl verzîÅŸ-i tedbîrden Kûdekân-ı bî-zebân mahrûm olurdu ÅŸîrden

VerzîÅŸ: Gayret, çalışma
Kûdek: Bebek, Kûdekân : Bebekler
Bî-zebân: Dilsiz
Åžîr: Süt

[Ä°nsanların rızkı eÄŸer çalışmaya baÄŸlı olsaydı, aÄŸzı-dili söylemez bebekler ana sütünden mahrum olurdu.]

Tevazûu öÄŸütlerken de der ki:

Zillet erbâbı olur nezd-i ilâhîde azîz Halk câmi’de el üzre götürür pâ-bûsun

[Alçalmadan yükselmek olmaz. (Anam derdi ki ben talebeyken: “OÄŸlum! Rezil olmadan vezir olunmaz.” Nitekim, bak ayakkabıya; akÅŸama kadar ayak altında çiÄŸniyorsun, oysa camide baÅŸ üzerinde taşıyorsun. Zilletten sonraki izzete bak; Allah evinde taç gibi baÅŸ üstünde taşınıyor.]

Bir diÄŸer bahiste hikmeti ÅŸöylece vezne koymuÅŸ büyük ÅŸâir:

Siper olmakdan özge âteÅŸ-i dil-sûz-i kandîle Nedir sûdı bilinse revgân âb üzre tefevvukdan

Dil-sûz: Can yakıcı
Sûd: Kâr, kazanç
Revgân: YaÄŸ
Âb: Su
Tefevvuk: Üstte olma

Bu beytin anlamını kavramak için “zeytinyağı gibi üste çıkmak” deyimini hatırlamakta yarar vardır. Hangi durumlarda söyleriz böyle? Laf kalabalığı veya kurnazlıkla hep üste çıkan kiÅŸilerden bahsederken ve onlara karşı doÄŸan öfkeyi anlatmak istediÄŸimiz zaman deÄŸil mi?

İşte bu noktada yukarıdaki beytin anlamını buluyoruz:

[Evet kandilde altta su ve üstte yaÄŸ bulunur. YaÄŸ üste çıkmıştır. Fakat sonunda, yaÄŸ ateÅŸe deÄŸip yanıp yok olmaz mı ve ne geçer eline? Yüksekte kaldı ama yandı. GörünüÅŸte kazanç, esasta helâk oluÅŸ.]