Sosyal Medya

ABD'nin yaptırımları geri getirmesi İran ekonomisini nasıl etkiledi?

02-05-2019 16:44

ABD, İran'dan petrol ithal eden 8 ülkeye tanıdığı 6 aylık yaptırımlardan muafiyet sürecini bugün sonlandırıyor. Bu ülkeler arasında Türkiye de var.



Amerikalı yetkililer, bugünden itibaren hiçbir ülkenin Ä°ran'dan petrol ithal edemeyeceÄŸini, bu yola baÅŸvuran ülkelerin ABD'nin yaptırımlarıyla karşı karşıya kalabileceÄŸini söylüyor.
 
ABD BaÅŸkanı Donald Trump geçen yıl önce Ä°ran ile nükleer anlaÅŸmadan çekilmiÅŸ ardından Kasım 2018'de Tahran yönetimine yönelik yeni yaptırımları devreye sokmuÅŸtu.
 
Ä°ran yönetimi ise petrol ihracatında kararlı. CumhurbaÅŸkanı Ruhani, Trump'ın uygulamaya koyduÄŸunu açıkladığı yaptırımların fiilen hayata geçemeyeceÄŸini söylüyor.
 
ABD neden Ä°ran'a yaptırım uyguluyor? Donald Trump yönetimi, 2015 yılında Barack Obama baÅŸkanken imzalanan ve Ä°ran'ın nükleer silah geliÅŸtirme kapasitesinin ortadan kaldırılmasını amaçlayan anlaÅŸmadan tek taraflı olarak çekildi. 2015'te imzalanan anlaÅŸmanın tarafları arasında ABD ve Ä°ran'ın yanı sıra Ä°ngiltere, Fransa, Çin, Rusya ve AB de vardı. AnlaÅŸma Ä°ran'ın uranyum zenginleÅŸtirme programını kısıtlaması karşılığında ülkeye uygulanan yaptırımların kademeli olarak kaldırılmasını öngörüyordu. Ancak Donald Trump bu anlaÅŸmanın Ä°ran'ın nükleer silah geliÅŸtirmesini engelleyecek nitelikte olmadığını savunarak "Tarihin en kötü anlaÅŸması" olarak nitelediÄŸi mutabakattan tek taraflı olarak çekildi ve Ä°ran'a yaptırımları yeniden uygulamaya soktu.
 
Peki ABD'nin Kasım 2018'den bu yana yeniden yürürlüÄŸe koyduÄŸu yaptırımlar Ä°ran'ın ekonomisini nasıl etkiliyor?
 
2015'teki nükleer anlaÅŸmaya kadar Ä°ran yaptırımlar altında geçen yıllarda derin ekonomik daralmalar yaÅŸamıştı.
 
2015'te anlaÅŸmanın imzalanmasından sonra ülke ekonomisi 2016'da yüzde 12,3 büyümüÅŸtü.
 
Bu büyüme her ne kadar güçlü gibi gözükse de, büyümenin önemli bir kısmı petrol ve gaz ihracatının yeniden baÅŸlamasına dayanıyordu ve toparlanma Ä°ran'daki beklentilerin bir miktar altında kalmıştı.
 
Büyüme 2017'de yüzde 3,7 seviyesine geri çekildi. Yüksek iÅŸsizlik ve enflasyonu protesto eden göstericiler, Aralık 2017'de büyük çaplı eylemler düzenledi.
 
ABD'nin Kasım 2018'de yeniden yürürlüÄŸe koyduÄŸu yaptırımlar ise özellikle enerji, gemicilik ve finans sektörlerindeki yabancı yatırımların durma noktasına gelmesine yol açtı.
 
Yaptırımlar sadece ABD'li ÅŸirketlerin Ä°ran ile iÅŸ yapmasının önüne geçmiyor. Uluslararası firmaların ve diÄŸer ülkelerin de Tahran ile ticari iliÅŸkiler kurmasını yasaklıyor.
 
Uluslararası Para Fonu (IMF) yaptırımların geri dönmesiyle birlikte Ä°ran ekonomisinin 2018'de yüzde 3,9 daraldığını öngörüyor.
 
IMF, Nisan ayında açıkladığı Dünya Ekonomik Görünümü raporunda da Ä°ran ekonomisinin bu yıl yüzde 6 daralacağını tahmin etti.
 
Petrol ihracatında yarı yarıya azalış
Petrol ihraç eden ülkeler birliÄŸi (OPEC) verilerine göre 2018'in ilk aylarında Ä°ran'ın petrol üretimi günde 3,8 milyon varile kadar yükselmiÅŸti. Ä°ran'ın günlük petrol ihracatı ise 2,3 milyon varil seviyesindeydi.
 
Ä°ran petrolünün önemli bölümü sekiz ülke tarafından alınıyordu: Türkiye, Çin, Hindistan, Ä°talya, Yunanistan, Japonya, Güney Kore ve Tayvan. ABD bu 8 ülkeye 6 aylık "yaptırımlardan muafiyet" hakkı tanımıştı.
 
Muafiyet hakkı, söz konusu sekiz ülkenin Ä°ran'dan aldıkları petrol miktarını azalmaları haline bu ülkelerin Ä°ran bankalarıyla iÅŸ yapmasına izin veriyordu.
 
Uluslararası danışmanlık ÅŸirketi SVB Energy International'ın derlediÄŸi verilere göre Mart 2019 itibarıyla Ä°ran'ın günlük petrol ihracatı 1,1 milyon varile kadar gerilemiÅŸ durumdaydı.
 
Tayvan, Yunanistan ve Ä°talya Ä°ran'dan petrol alımlarını durdurmuÅŸ durumda. Tahran'ın en büyük müÅŸterileri Çin ve Hindistan ise Ä°ran'dan petrol alımını sırasıyla yüzde 39 ve yüzde 47 oranında azalttı.
 
Türkiye de Ä°ran'dan aldığı petrol miktarını yüzde 39 oranında azaltmış durumda.
 
ABD, yaptırımların geri dönmesiyle birlikte Ä°ran'ın 10 milyar dolarlık petrol gelirini yitirdiÄŸini hesaplıyor.
 
İran Riyali'nde hızlı değer kaybı
 
Ä°ran Riyali son 4 yıldır ABD Doları'na karşı istikrarlı bir seyir izliyordu. Ancak Kasım 2018'de yaptırımların geri gelmesinden bu yana resmi olmayan Dolar/Riyal kuru yüzde 60 arttı.
 
Resmi kur olan sabit Dolar/Riyal kuru 42 bin seviyesinde. Ancak bu kur seviyesi sınırlı sayıda finansal iÅŸlemde esas alınıyor. Bu yüzden Ä°ranlılar döviz piyasasında oluÅŸan resmi olmayan kurlar üzerinden iÅŸlemlerini gerçekleÅŸtiriyor. Resmi olmayan bu kur ise 30 Nisan itibarıyla 143 bin seviyesindeydi.
 
Riyal'deki deÄŸer kaybının ülkenin ekonomik sorunlarının bir göstergesi olduÄŸu ve Ä°ranlıların kendi para birimlerine olan güvenlerini yitirerek döviz talebini artırdığı belirtiliyor.
 
Riyal'de yaÅŸanan hızlı deÄŸer kaybı ithal ürünlerin bulunmasını da zorlaÅŸtırmış durumda. Özellikle ülkede bebek bezi sıkıntısı yaÅŸandığı belirtiliyor.

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.