Rasim Özdenören / Çürümüş soğanlar ya da kapitalistik sabotaj

Ä°lkin sabotaj kelimesine verilen anlam açığa kavuÅŸturulmalı.

TDK SözlüÄŸü’nde kelime tek kelimeyle açıklanıyor, sabotaj: Baltalama...

Laf Sözlük daha geniÅŸ bir açıklamada bulunuyor: “Sabotaj, bilinçli ve kasıtlı olarak bir iÅŸi veya bir durumu (pasif direniÅŸle ve planlı olarak) bozup zarara yol açan harekette bulunma, baltalama demektir.”

Sesli sözlük kelimeye: “Yıkmak, tahrip etmek, kullanılır durumdan çıkarmak; bir iÅŸi kasıtlı olarak bozmak, baltalamak” anlamını veriyor.

Åžu sıralarda soÄŸan, patates, domates gibi sebzelerin vurgunculuk (ihtikâr) amacıyla piyasadan çekilerek istif edildiÄŸi haberleri bir daha gündeme geldi. Bu duruma kapitalistik sabotaj adı veriliyor.

Ä°htikâr malı karaborsada satışa sunmak için yapılıyor. Arz ve talep dengesiyle yapay olarak oynanıyor. Mal piyasaya daha az arz edilirse fiyat yükselecektir. Böylece elinde mal bulunduran muhtekir onu piyasaya gıdım gıdım sunmakta herhangi bir vicdan azabı duymadan bu iÅŸi kotarabiliyor. O, kazanacağı beÅŸ kuruÅŸ fazla için içinde yaÅŸadığı kent ateÅŸe verilse umursamayacak bir vurdumduymazlık içindedir. Mutlak bir aymazdır. O kentle birlikte kendinin de yanacağını akıl edemez. Ä°htirası o sonucu görmeye engeldir.

Kapitalistik sabotajın ilginç örneklerinden birini John Steinbeck Türkçe’ye Gazap Üzümleri adıyla çevrilen romanında anlatır. Roman 1929 iktisadi krizin ortaya çıkardığı sosyal altüst olmuÅŸluÄŸu konu edinir. Bu süreçte çiftliÄŸinden kovulan bir ailenin Kaliforniya’ya iÅŸ bulmak üzere yola çıkışının serüveni anlatılır. Kaliforniya’daki çiftliklerden birinde iÅŸçiler günde üç beÅŸ adet karın doyurmalık portakal karşılığında çalışırlar. Ancak toplanan portakallar piyasaya sürülmez. Ä°ÅŸçiler birkaç portakal karşılığında ücretlerini almış olurlar. Fakat topladıkları kamyonlar dolusu portakallar denize dökülür. Maksat, portakal fiyatını düÅŸürmemek, yüksek tutmak...

Ä°ÅŸte bu duruma kapitalistik sabotaj deniyor.

SoÄŸanı, patatesi depolarında saklayıp piyasaya sürmeyen muhtekirler de aynı kapitalistik sabotajı icra ediyor. Ama kaderin cilvesine bakın ki, ihtikâr onları da vuruyor. On binlerce ton soÄŸan veya patates insan kursağına girmeden depolarda çürüyüp kalıyor. ÇürümüÅŸ kalmış...

Bu sefil zihniyetin nasıl bir vicdan aymazlığı olduÄŸunu anlatabilecek bir ÅŸair veya romancı bizde de çıkar mı bilmiyorum...