Sosyal Medya

Özel / Analiz Haber

Doğan Cüceloğlu: Korku ortamında özdeğer gelişemez

25-04-2019 13:03

Dünyaya anlam vermek doğuştan getirdiğimiz çok güçlü bir gereksinmedir. İnsanın anlam verme sisteminin en önemli öğesi kendisidir. ‘Kendisi’ kelimesi yerine şimdiden sonra ‘öz,’ kendi gözündeki değerine de ‘özdeğer’ diyeceğim.



Bağışıklık sistemi bir canlıdaki hastalıklara karşı koruma yapar, patojenleri ve tümör hücrelerini tanıyıp onları yok eder. Anlam verme sisteminin bağışıklık sistemi de özdeÄŸerdir. Bizim anlam dünyamızın bütünlüÄŸünü bozan, karmakarışık yapan ve sistemin çökmesine neden olan yabancı öÄŸeleri keÅŸfeden ve sistemi koruyan bizim özdeÄŸerimizdir.
 
Yetersiz bağışıklık gücü olan insanlar sürekli hastalandığı gibi, özdeÄŸerleri düÅŸükse insanlar da çabucak karamsarlığa kapılır; onların yaÅŸamları korku ve acıdan korunma çabalarıyla doludur. Güçlü bağışıklık sistemi olan kiÅŸi, içinde yaÅŸadığı koÅŸullara en iyi uyumu yaparak saÄŸlıklı bir yaÅŸamın tadını çıkarır. ÖzdeÄŸerimiz yüksekse yaÅŸamımızı keyifli deneyimlerle doldurmak için giriÅŸimler yaparız.
 
Hastalık düÅŸkünü insanlar vardır; hasta olacaklarına o kadar inanırlar ki, saÄŸlıklı dönemin geçici olduÄŸunu ‘bilirler’ ve hasta oldukları zaman içleri daha rahat olur; nihayet bildikleri bir durum içindedirler. Bunun gibi özdeÄŸeri düÅŸük insanlar mutlu olabileceklerine inanamazlar; hatta mutlu oldukları zaman ne yapacaklarını bilemezler ve kaygılanırlar. Keder, kaygı ve acizliÄŸe tutkunluk geliÅŸtirmiÅŸlerdir.
 
Korku ortamında özdeÄŸer geliÅŸemez. Korku ortamında yetiÅŸen biri korktuÄŸu kiÅŸinin, örneÄŸin babanın gözüne girmeye çalışır. O ailede babadan baÅŸka deÄŸerli kimse yoktur. Psikolojik anlamda anne yoktur, aÄŸabey ya da abla yoktur. Bir insanı bu ailede ancak baba var edebilir. Bazıları ömür boyu kendisini babasına kanıtlamaya çalışır. Ä°çten içe kendi gözünde bir deÄŸeri olmadığını bildiÄŸinden hem kendine hem de otoriteye öfkelidir. Acı vereceÄŸinden bu öfkeyle yüzleÅŸemez, onu içine gömer. Bu insanlar deÄŸiÅŸik tutkunluklar geliÅŸtirirler; yeme tutkunluÄŸu, sigara, içki tutkunluÄŸu, cinsel saldırganlık ve doyumsuzluk, uyuÅŸturucu kullanma alışkanlığı gibi.
 
KiÅŸilerin hastalıktan kurtulması için bağışıklık sistemlerinin güçlendirilmesi gerektiÄŸi gibi, kiÅŸilerin kötü alışkanlıklardan kurtulması için özdeÄŸerlerinin yükseltilmesi gerekir. Ne var ki, bir insanın özdeÄŸerini ancak kendisi yükseltebilir.
 
Tarım toplumuna geçiÅŸte avcılığın yanı sıra toprağı iÅŸleme ve hasat elde etme ile ilgili yeni bilgi ve beceriler gerekti. KiÅŸinin anlam verme sistemi yalnız avcılığı deÄŸil, toprağı da iÅŸin içine katan bir geliÅŸme göstererek daha karmaÅŸa bir durum aldı. Anlam verme sistemi karmaÅŸalaÅŸtıkça, özdeÄŸerin gücü daha da önemli hale geldi. Tarımdan endüstriye topluma geçince büyük kentlerin oluÅŸması, teknolojinin gittikçe hayata girmesi, büyük sermaye birikimlerinin oluÅŸması ve güçlerin din ve siyaset makamlarının yanı sıra sermaye sahiplerine doÄŸru kayması daha karmaşık bir toplum oluÅŸturmaya baÅŸladı. Bu toplumda yaÅŸamak isteyen daha çok bilmek, daha karmaşık seçimler yapmak ve sürekli geliÅŸmek zorunda kaldı. Ä°çinde yaÅŸadığımız bilgi toplumunu ayakta tutacak anlam verme sistemi çok daha karmaşık ve çok boyutlu olacaktır. ÇaÄŸdaÅŸ modern toplumun temelindeki bilgi ve becerilerin kaynağı olan anlam verme sistemini ayakta tutacak özdeÄŸer güçlü olmak zorundadır.
 
Peki, özdeÄŸer güçsüz olursa ne olur? YaÅŸarmış gibi görünen, ama aslında ruhen ölmüÅŸ inanların sayısı çoÄŸalır. YaÅŸanmamış yaÅŸamlar çoÄŸalır. YaÅŸanmamış yaÅŸamlar çoÄŸalırsa ne olur? Erich Fromm’a göre, dünyadaki bütün kötülüklerin ve savaÅŸların temelinde, yaÅŸanmamış yaÅŸamlar vardır. ÖzdeÄŸer düÅŸüklüÄŸü kötülüklerin ve savaÅŸların kaynağıdır.
 
HABER TÜRK

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.