Sosyal Medya

Önemli Şahsiyetler

Cumhurbaşkanlığı çalınan Demokrat Parti kurucusu: Ali Fuat Başgil

24-04-2019 15:48

Samsun’un Çarşamba ilçesinde doğdu. Bölükbaşıoğulları’ndan Hâfız İbrâhim Efendi’nin torunu, Mehmed Şükrü Efendi’nin oğludur. İlk tahsilini Çarşamba’da, orta tahsilinin ilk yıllarını İstanbul’da yaptı. 1914’ten itibaren tahsilini yarıda bırakarak yedek subay sıfatıyla dört yıl Kafkas cephesinde savaştı.



Orta tahsilinin geri kalan kısmını Paris Buffone Lisesi’nde tamamladı (1921). Yüksek öÄŸrenimine Grenoble Hukuk Fakültesi’nde devam etti. Paris Hukuk Fakültesi’nde “BoÄŸazlar meselesi” konulu teziyle doktor oldu; ayrıca Paris Siyasî Ä°limler Okulu ile Edebiyat Fakültesi’nden diploma aldı. Lahey Devletler Hukuku Akademisi’nin kurlarına devam ederek burayı bitirdikten sonra yurda döndü (1929).
 
Ä°lk görevi Maarif Vekâleti Yüksek Tedrisat umum müdür muavinliÄŸidir. 1930 yılında Ankara Hukuk Fakültesi’nde açılan imtihanı kazanarak doçent oldu. Bir yıl sonra aynı fakültenin Roma hukuku profesörlüÄŸüne tayin edildi. 1933 yılının sonlarına kadar Hukuk Fakültesi’nde Roma hukuku, Gazi Terbiye Enstitüsü’nde de medeniyet tarihi dersleri okuttu. Ä°stanbul Üniversitesi’nin kurulması üzerine teÅŸkîlât-ı esâsiyye hukuku dersini okutmak üzere buraya geçti. Ayrıca Mülkiye Mektebi’nde hocalık yaptı; Ä°stanbul Yüksek Ä°ktisat ve Ticaret Mektebi müdürlüÄŸünde de bulundu (1937). Hatay anayasasını hazırladığı gibi 1937’de Hatay’ın bağımsızlığı konusunda Cenevre’de toplanan Milletler Cemiyeti Komisyonu’nda Türk heyetinin hukuk müÅŸavirliÄŸini yaptı. 1939 yılında ordinaryüs profesör oldu. Türkiye’de ilk defa iÅŸ hukuku dersini ihdas etti ve bu dersi okuttu. 1938-1942 yılları arasında Ä°stanbul Hukuk Fakültesi dekanlığı yaptı. Kısa bir süre Ankara’da Hukuk Fakültesi ile Mülkiye Mektebi’nde esas teÅŸkilât hukuku dersleri verdi. 1943’te tekrar Ä°stanbul Hukuk Fakültesi’ndeki kürsüsüne döndü; Hür Fikirleri Yayma Cemiyeti’ni kurdu (1947). 27 Mayıs 1960 Ä°htilâli’nde Millî Birlik Komitesi tarafından 147 öÄŸretim üyesiyle beraber üniversiteden uzaklaÅŸtırıldı. Daha sonra bu öÄŸretim üyelerinin özel bir kanunla üniversiteye iade edilmelerine raÄŸmen o bunu bir haysiyet meselesi yaparak üniversiteye dönmedi. 10 Nisan 1961’de de emekliye ayrıldı.
 
Ali Fuat BaÅŸgil emekli olduktan kısa bir süre sonra politikaya atıldı. 15 Ekim 1961’de Adalet Partisi’nin Samsun listesinden bağımsız aday olarak senatör seçildi. Bu devrede cumhurbaÅŸkanlığına adaylığını koyduysa da 27 Mayıs’ı savunan çevrelerin tepki ve baskıları sonucu cumhurbaÅŸkanlığı adaylığından ve senatörlükten istifa etti. 1962’de Ä°sviçre’ye giderek Cenevre Üniversitesi’nde Türk Tarihi ve Dili Kürsüsü’nde görev yaptı. 1965 seçimlerinde Adalet Partisi’nden milletvekili seçilerek tekrar parlamentoya girdi. Anayasa Komisyonu baÅŸkanlığını yaptı. 17 Nisan 1967’de vefat etti; kabri Karacaahmet Mezarlığı’ndadır.
 
Ali Fuat BaÅŸgil hayatı boyunca ilmî haysiyet ve vakarını korumasını bilmiÅŸ, bir anayasa hukuku hocası olarak gerektiÄŸi zaman ilmî kanaatlerini yayın organlarında ve eserlerinde çekinmeden açıklamış, hatta bu uÄŸurda hapse girmeyi dahi göze almıştır. Türk hukukçuları arasında siyasî, sosyal, hukukî sahalarda en çok çaba gösteren ve en çok eser veren Ali Fuat BaÅŸgil’in fikirlerinde büyük ölçüde hürriyetçi Batı düÅŸüncesinin tesiri hâkimdir. Din ve laiklik hakkındaki görüÅŸleriyle Diyanet Ä°ÅŸleri ReisliÄŸi kanunu tasarısı ve 27 Mayıs 1960 Ä°htilâli ile ilgili tenkitleri büyük ilgi uyandırmış ve tartışma konusu olmuÅŸtur.
 
Eserleri. 1. Gençlerle BaÅŸbaÅŸa (Ä°stanbul 1949; 22. bs., 1988). Ali Fuat BaÅŸgil bu eserinde bir ömür boyu öÄŸrendiklerine ÅŸahsî tecrübelerini de katarak gençlere rehberlik etmek istemiÅŸtir. Burada gençlere baÅŸarılı olma yolunun tehlikeli düÅŸmanlarını anlatmakta ve baÅŸarıya ulaÅŸmanın ÅŸartları üzerinde durmaktadır. Ayrıca terbiyenin ruh ve karakter üzerindeki tesiri ve verimli çalışma ÅŸartları hakkında gençlere yol göstermektedir. Eser Türk gençliÄŸi tarafından en çok aranan ve okunan eserlerden biri olma özelliÄŸini hâlâ taşımaktadır. 2. Din ve Laiklik (Ä°stanbul 1954). Din ve laiklik konusundaki düÅŸüncelerini 28 Nisan-5 Mayıs 1950 tarihleri arasında birbirini takip eden konferanslarla önce üniversite gençliÄŸine anlatmış, bu konuÅŸmaları aynı yıl Yeni Sabah gazetesinde, daha sonra da kitap halinde yayımlamıştır. Burada gerçek anlamda laiklikte devletin din iÅŸlerine karışmadığını söyleyerek din hürriyetinin vatandaÅŸların din konusunda sahip oldukları haklardan her birini serbestçe, korkusuz ve endiÅŸesiz bir ÅŸekilde kullanabilmelerini gerektirdiÄŸini belirtmiÅŸtir. Bir ülkedeki din hürriyeti ölçüsünün dini öÄŸretme, okutma-yayma ve telkin etme hakkı olduÄŸunu, bu hakkın resmî veya gayri resmî, kanunî veya idarî baskı altında olmasının din hürriyetinin yok olması anlamına geldiÄŸini savunmuÅŸtur (Din ve Laiklik, s. 16). Diyanet Ä°ÅŸleri’ni muhtar bir müessese haline koymak, Vakıflar’ı bu teÅŸkilâta baÄŸlamak suretiyle Diyanet’i malî serbestliÄŸe kavuÅŸturmak ve böylece “ÅŸart-ı vâkıf”ı da yerine getirmek BaÅŸgil’in savunduÄŸu diÄŸer fikirlerdir (a.g.e., s. 204 vd.). 3. La Révolution Militaire de 1960 en Turquie “ses Origines” (Geneve 1963; 27 Mayıs Ä°htilâli ve Sebepleri, Ä°stanbul 1966, trc. M. Ali Sebük - Ä°. Hakkı Akın). Bu eserinden dolayı BaÅŸgil aleyhinde amme davası açılmış ve anayasa nizamını bozmak ve yabancı ülkelerde memleketin itibarını zedelemek suçlarından yargılanmıştır. Sadece 27 Mayıs Ä°htilâli hakkında deÄŸil Atatürk Türkiyesi ve Atatürk inkılâpları hakkında da Batılı okuyucuya doyurucu bilgiler vermek amacıyla yazılmış olan eser Batı basınında ve ilim çevrelerinde büyük bir ilgi ve hayranlıkla karşılanmıştır. Eserde çeÅŸitli siyasî olaylar ayrıntılı biçimde ele alınmış olup birçoÄŸunun içinde yazarın da bulunduÄŸu bu olaylar aynı zamanda belge niteliÄŸinde bir hâtıra özelliÄŸi taşımaktadır.
 
Ali Fuat BaÅŸgil’in diÄŸer önemli eserleri ÅŸunlardır: La Question des Detroits (Ses origines, son Zvolution, sa solution aä la conférence de Lausanne, Paris 1928); Esas TeÅŸkilât Hukuku Dersleri (I-II, Ä°stanbul 1935-1942); Türkiye Ä°ÅŸ Hukuku (Ä°stanbul 1940); Hukukun Ana Mesele ve Müesseseleri (Ä°stanbul 1947); VatandaÅŸ Hürriyeti ve Bunun Teminatı (Ä°stanbul 1948); Cihan Sulhu ve Ä°nsan Hakları (Ä°stanbul 1948); Seçim Sistemimizin Kıymeti ve Eksikleri (Ä°stanbul 1948); Türkçe Meselesi (Ä°stanbul 1948); Demokrasi ve Hürriyet (Ä°stanbul 1949); Devlet Nizamı ve Hukuk (Ä°stanbul 1950); Ä°lmin Işığında Günün Meseleleri (Ä°stanbul 1960); Demokrasi Yolunda (Ä°stanbul 1961). 1962’de Ä°sviçre’de kaleme aldığı hâtıraları da Ord.Prof.Dr. Ali Fuat BaÅŸgil’in Hatıraları (Ä°stanbul 1990) adıyla neÅŸredilmiÅŸtir.

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.