Sosyal Medya

Özel / Analiz Haber

Hafızamızı şekillendiren İslamcı dergiler

09-04-2019 15:03

Türk fikir ve edebiyat hayatı 20’nci yüzyılın başından itibaren dergilerle şekillenmeye, dergiler üzerinde ilerlemeye başladı. Tabii o vakitlerde mecmua anlayışından ziyade haftalık yahut on beş günlük gazete anlayışı vardı fakat o gazeteler bugünün gazete anlayışından ziyade dergi fikrine daha yakındı. Bugün Türkiye’de söz sahibi olmuş ne kadar fikir adamı, şair ve yazar varsa hepsinin yolu dergilerden geçti. Bu sayfada İslami camianın dergilerinden bazılarına yer verdik. .


1908 - Beyanül Hak
23 Temmuz 1908'de II. MeÅŸrutiyet'in ilanıyla beraber kurulan dergilerden biri. Cemiyeti-i Ä°lmiye-i Ä°slamiye'nin yayın organı olarak hayatına baÅŸladı. Ä°çeriÄŸinde ilmi ve siyasi olaylara yer verdi. Yazarları genelde din ulemasından ve talebelerinden oluÅŸuyordu. Yayın hayatına baÅŸladığı sırada Ä°ttihad ve Terakki'ye baÄŸlı bir politika izlerken sonradan fikir ayrılıkları sebebiyle yolları ayrıldı. Kadrosunda Elmalılı Hamdi, Ömer Nasuhi, Ä°bnül Emin Mahmud Kemal, Tahirü'l Mevlevi gibi önemli ilim adamları yer aldı.
 
1908 - Sirat-i Müstakim / SebiülreÅŸad
Yayın hayatına Mehmed Akif önderliÄŸinde Sirat-i Müstakim adıyla baÅŸlayan dergi, 183'üncü sayıdan sonra adını SebiülreÅŸad olarak deÄŸiÅŸtirdi. 1908-1925 yılları arasında toplamda 641 sayı yayımlandı. SebiülreÅŸad'ın başında EÅŸref Edib yer aldı. Derginin bir diÄŸer önemi ise Âkif'in Safahat'ta yer alan ÅŸiirlerinin burada neÅŸredilmiÅŸ olması. Ä°stiklal Harbi sırasında oldukça yoÄŸun çalışan dergi, harbin kazanılmasında etkin rol oynadı. Ne hazindir ki 1925 yılında Takrir-i Sükûn yasasıyla birlikte kapatılan yayınlardan biri oldu.
 
1910 - Hikmet
"Ä°ttihad hayattır, tefrika memattır" sloganıyla 21 Nisan 1910- 25 Ekim 1912 yılları arasında, haftalık ve günlük olarak çıkan Filibeli Ahmed Hilmi'nin kurduÄŸu dergi/gazete. Hikmet'in mücadelesi; herhangi bir parti yahut ÅŸahsa baÄŸlanmaktan ziyade olayları fikri esasıyla incelemekti. Bu baÄŸlamda ne II. Abdülhamid'in ne de Ä°ttihad ve Terakki'nin yanında saf tuttu. Türklük ve Ä°slamlık fikrini savundu. Filibeli yayın politikasını; "Hikmet her ÅŸeyden önce hakka mensuptur. Milletin menfaati, vatan ve din, her ÅŸeyin üstündedir. Tenkitlerimiz hiçbir zaman ÅŸahsi amaçlarımız doÄŸrultusunda olmamıştır" ÅŸeklinde açıklardı.
 
1914 - İslam Mecmuası
Kazanlı Halim Sabit yönetiminde 12 Åžubat 1914-30 Ekim 1918 tarihleri arasında on beÅŸ günlük olarak çıkan dergi Türk-Ä°slam düÅŸüncesini savunurdu. Toplamda 63 sayı çıkmıştır. Kadrosunda; Ziya Gökalp, Åžemseddin Günaltay, Musa Carullah, Köprülüzade Mehmed Fuad, Aka Gündüz, Ömer Seyfeddin gibi devrin çok önemli fikir adamları ve sanatçılarını barındırır. Ä°slam düÅŸüncesi konusunda Cemaleddin Efgani çizgisine yakındır.
 
1939 - Hareket
Nurettin Topçu önderliÄŸinde 1939 yılında tek parti iktidarı döneminde yayımlanmaya baÅŸlandı. Devrinin tek muhalif dergisiydi fakat siyasi partilerle doÄŸrudan yahut dolaylı bir iliÅŸki içine hiç girmedi. Dergi ismini, Maurice Blondel'in geliÅŸtirdiÄŸi "hareket felsefesi"nden almıştı. Hareket, doÄŸrudan doÄŸruya bir Ä°slami tebliÄŸ dergisi deÄŸildi. Dergi insanın ahlak, sorumluluk, vicdan, irade, hukuk ve iman gibi mevzularını felsefi bir temelde ele alıyordu. Anadolu milliyetçiliÄŸi temeli üzerine kurulan Hareket'in milliyetçiliÄŸi, ırki bir zeminden ziyade kültürel ve dini bir birlikteliÄŸi merkeze koyuyordu. Kadrosunda; Mehmet Kaplan, Remzi OÄŸuz Arık, Ahmet Kabaklı, Hilmi Ziya Ülken, Ali Nihad Tarlan, Tarık BuÄŸra, Hüsrev Hatemi ve Mustafa Kutlu gibi isimler yer aldı. 1982 yılına kadar yayın hayatını sürdürdü.
 
1943 - Büyük DoÄŸu
Necip Fazıl Kısakürek'in 1943 yılında çıkarmaya baÅŸladığı, haftalık siyaset, aksiyon ve fikir dergisi. 35 yıl süreyle 1978'e kadar toplamda 15 dönem ve 512 sayı çıktı. Defalarca kapatıldı, tekrar çıktı. Necip Fazıl neredeyse bütün eserlerini burada neÅŸrettiÄŸi yazılardan oluÅŸturdu. Siyasi geliÅŸmelerle birlikte, fıkıh, akaid ve tasavvuf konularının da yer aldığı yazılar yayımlandı dergide. Tek parti dönemine ÅŸiddetli muhalif tavrı sebebiyle dergi defalarca kapatıldı, Necip Fazıl da defalarca hapis cezası aldı. Demokrat Parti döneminde genel olarak partiye destek verirken yer yer sert bir ÅŸekilde muhalefet de yaptı. Büyük DoÄŸu'nun en önemli özelliÄŸi ise bünyesinden bir gençlik hareketi çıkarmış olmasıydı.
 
1947 - Serdengeçti
Türk fikir ve edebiyat hayatının en renkli kiÅŸiliklerinden biri olan Osman Yüksel Serdengeçti, Serdengeçti dergisini 1947 yılında çıkarmaya baÅŸladı. Kapatma ve Osman Yüksel'in hapis cezaları yüzünden 1962 yılına kadar, on beÅŸ senede toplamda 33 sayı çıkabildi. Osman Yüksel'in hem nüktedan hem sert dili dergiye de aynen yansımıştı. Ä°lk sayısında; "Hakka tapar, halkı tutar" sloganıyla çıkan dergi ikinci sayısından beÅŸinci sayısında kadar; "Allah'a, millete, vatana koÅŸanların dergisi" sloganıyla çıktı. Ardından her iki sloganı birden kullanan Serdengeçti Mayıs 1950 sayısında "Allah'tan baÅŸka kimseden korkmaz" sloganıyla yoluna devam etti. Türk-Ä°slamcı bir çizgide yer alan Serdengeçti, dergide Türkistan davasını da sık sık dile getirdi.
 
1960 - DiriliÅŸ
1960 yılında Sezai Karakoç'un kurduÄŸu DiriliÅŸ, hem siyasi hem edebi bir içeriÄŸe sahipti. Cahit ZarifoÄŸlu, Ä°smet Özel, Rasim Özdenören, Erdem Bayazıt, Ä°smail KıllıoÄŸlu gibi devrin önemli ÅŸahsiyetleri DiriliÅŸ'in içinde yer aldı. Sezai Karakoç'un Ä°slam medeniyeti düÅŸüncelerini anlattığı ve sonradan kitaplaÅŸan birçok yazısı ve ÅŸiiri dergide yer aldı. Kimi zaman gazete olarak çıkan DiriliÅŸ, Sezai Karakoç'un neredeyse tek başına uÄŸraÅŸlarıyla uzun yıllar yayın hayatını sürdürdü. Dergi aralıklı periyotlarla 32 yıl yayın hayatına devam ettikten sonra 1992 yılında kapandı.
 
1969 - Edebiyat
1969'da DiriliÅŸ dergisinin yayınına ara verdiÄŸi bir sırada Nuri Pakdil tarafından çıkarılan dergi birkaç ismin dışında DiriliÅŸ yazarlarını kadrosunda tuttu. 5 yayın döneminde toplam 15 yıl ve 157 sayı çıktı. Necip Fazıl, Nurettin Topçu ve Sezai Karakoç gibi isimlerin yaptığı; kendi kimliÄŸimiz üzerinden yeniden inÅŸa çalışmalarından farklı olarak dergi kendisini batı düÅŸüncesinin ve batı düÅŸüncesine ait deÄŸerlerin "antisi" olarak tanımladı ve bu ÅŸekilde yayın hayatını devam ettirdi. Kadrosunda Ä°lhami Çiçek, Arif Ay, Cahit ZarifoÄŸlu, Erdem Bayazıt, Kamil EÅŸfak Berki, M. Akif Ä°nan, Osman Sarı gibi isimlerin yer aldığı dergi 1984 yılında yayın hayatını noktaladı.
 
1976 - Mavera
Kurucuları; Cahit ZarifoÄŸlu, Erdem Bayazıt, Mehmet Âkif Ä°nan, Ersin GürdoÄŸan, Rasim Özdenören ve Alaaddin Özdenören olan edebiyat dergisi, Aralık 1976- AÄŸustos 1990 arasında çıkmıştı. Rasim Özdenören derginin ilk sayısında amaçlarını; "Son birkaç on yıldır çok büyük aÅŸamalardan geçerek bugün reddi mümkün olmayan bir düzeye ulaÅŸan yerli düÅŸüncemizin edebiyatına yeni açılımlar getirmek" ÅŸeklinde açıklamıştı.
 
1987 - Yedi Ä°klim
1987'de Ali Haydar Haksal'ın kurduÄŸu dergi, kendisini Büyük DoÄŸu, DiriliÅŸ ve Mavera çizgisine oturtarak yayın hayatını sürdürdü. Hazırladığı Ahmet HaÅŸim, Yahya Kemal, Necip Fazıl, Nasreddin Hoca gibi özel sayılar ve bünyesinden yetiÅŸtirdiÄŸi ÅŸair ve yazarlarla bir okul olarak yayın hayatını halen sürdürmektedir.
 
1990 - Dergâh
1990 yılında Mustafa Kutlu, Ä°smail Kara ve Ezel Erverdi'nin kurduÄŸu Dergâh dergisi, devrin en önemli sanatçı ve fikir adamlarını bünyesinde barındırdı. Bugün edebiyatta söz sahibi olan birçok ÅŸair, yazar, fikir adamı ve akademisyen, Mustafa Kutlu'nun uzun yıllar yönettiÄŸi Dergâh dergisinin rahle-i tedrisinden geçti. Ä°smet Özel, Ä°smail Kara, Mustafa Kara, Süleyman UludaÄŸ, Ä°nci Enginün, AyÅŸe Åžasa, Orhan Okay, Mustafa Özel gibi birçok önemli ÅŸahsiyet Dergâh'ta sinemadan iktisada, romandan ÅŸiire, tasavvuftan felsefeye kadar birçok konuda yazdı. Bütün bu önemli ÅŸahsiyetlerle birlikte aslında Dergâh'ın en önemli özelliklerinden biri de adıyla müsemma olarak bir dergâh hüviyetinde olmasıydı. Ä°brahim Tenekeci, Süleyman ÇobanoÄŸlu, Hüseyin Atlansoy, Cevdet Karal, Hakan Arslanbenzer, Ali Emre ve daha birçok genç edebiyatçının edebiyat sahnesine çıkmasında rol sahibi oldu.
 
1997 - Kırklar
1997 yılında yayın hayatına Kırkayak adıyla baÅŸlayan dergi dokuzuncu sayısında; "Kırkayak Kırklara Karıştı" diyerek adını Kırklar olarak deÄŸiÅŸtirdi ve Ä°brahim Tenekeci yönetiminde yayın hayatına devam etti. Türk edebiyatına; Mustafa Akar, Ä°smail Kılıçarslan, Furkan Çalışkan, Said Yavuz, Ahmet Edip BaÅŸaran, Emel Özkan gibi birçok genç edebiyatçıyı kazandıran Kırklar, 26 sayı sonunda yayın hayatını noktaladı. Aynı kadro daha sonra Derkenar ve Ä°tibar dergisini çıkardı.
 
1997 - Hece
1997 yılında Hüseyin Su önderliÄŸinde kuruldu. Uzun süre Mavera çizgisinde yayın hayatını sürdürdü. Sezai Karakoç, Mehmet Akif, Nazım Hikmet, Türk Åžiiri Özel Sayısı gibi özel sayılarıyla edebiyatımıza önemli katkılarda bulundu.
 
1999 - Atlılar
1999 yılında Hakan Arslanbenzer yönetiminde yayın hayatına baÅŸlayan Atlılar, edebiyat ve eleÅŸtiri üzerine çıkardığı sayılarla ilgi çekti. 15 sayı sonunda yayın hayatını noktaladı. Aynı kadro daha sonra Huruç ve Fayrap dergisini çıkarmaya baÅŸladı.
 
2010- Ä°tibar
2011 yılında Ä°brahim Tenekeci öncülüÄŸünde kurulan Ä°tibar, kısa süre içerisinde Türkiye'de edebiyatın merkezindeki önemli dergilerden biri oldu. Yazı iÅŸleri müdürlüÄŸünü Furkan Çalışkan'ın yaptığı Ä°tibar'ın yayın danışmanlığını Ahmet Murat, Güray Süngü ve Sibel Eraslan yürütüyor. KurulduÄŸu yıldan beri genç kuÅŸaktan tecrübeli isimlere kadar çok geniÅŸ bir yelpazede kadro kuran Ä°tibar, yetenekli gençlerle tecrübeli isimlerin bir arada olduÄŸu bir okul oldu. Ä°tibar sadece edebi metinleriyle deÄŸil fikir yazıları ve Selçuk Sümer Özel editörlüÄŸünde kullandığı fotoÄŸraflarıyla da dikkat çekti.
 
Türkiye'de dergi çalışmalarıyla ilgili ÅŸu iki site incelenebilir:
Ä°LEM'in çalışmasını yaptığı: www.idp.org.tr
TÜBÄ°TAK'ın çalışmasını yaptığı: www.dergipark.gov.tr
 
.

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.