Sosyal Medya

Beşir Ayvazoğlu / Osmanlı’nın kuruluş coğrafyasında bir keşif gezisi

07-04-2019 07:05

BeÅŸir AyvazoÄŸlu - Karar


Koç Üniversitesi Anadolu AraÅŸtırmaları Merkezi (ANAMED) tarafından geçen mayıs ayında açılan “Tarihin Merkezine Seyahat: FotoÄŸraf ve Osmanlı Köklerinin Yeniden KeÅŸfi” sergisinin kapandığını düÅŸünerek üzülüyordum; çok istediÄŸim halde fırsat bulup gezemediÄŸim bu serginin 5 Mayıs’a kadar uzatıldığını öÄŸrenince kendime izin verdim. Aylar var ki Ä°stiklâl Caddesi’ne çıktığım yok. Aslında Üsküdar’dan Taksim’e Marmaray ve metroyla kısa sürede gitmek mümkün. Ama ben motorla KabataÅŸ’a, tramvayla Karaköy’e, oradan da Tünel metrosuna binerek Ä°stiklâl’e çıktım. DoÄŸrusu pek özlemiÅŸim. Hayır, Ä°stiklâl Caddesi’ni deÄŸil, bu güzergâhı... Evet, sonunda ANAMED’deki sergiyi gezdim.
 
 
***
 
Devlet-i Aliyye’nin son yüzyılında hanedanın kuruluÅŸ devrine ve baÅŸta SöÄŸüt, Bilecik ve Bursa olmak üzere kuruluÅŸ coÄŸrafyasına özel bir ilgi duyduÄŸunu, hatta ÅŸehzadelere ErtuÄŸrul, Osman ve Orhan gibi isimler verilmeye baÅŸlandığını biliyoruz. Bu ilgi edebiyata da yansımış, Muallim Nâci tarafından “Gazi ErtuÄŸrul Bey” isimli uzun ve destansı bir manzume yazılarak Sultan Abdülhamid’e takdim edilmiÅŸti. Manzumenin en ilgi çekici tarafı, Mehmed Emin Yurdakul’dan beÅŸ yıl önce “Ben ki bir Türk’üm unutmam Caber’i” mısraıyla TürklüÄŸü güçlü bir ÅŸekilde vurgulanmış olmasıydı.
 
Abdülhamid, “Gazi ErtuÄŸrul Bey” manzumesini çok beÄŸenmiÅŸ olmalı ki, Nâci’ye “Tarih-nüvis-i Selâtin-i Âl-i Osman” unvanını vermiÅŸ, o da bu görevi en iyi ÅŸekilde yerine getirebilmek için 1892 Eylül’ünde yakın dostlarından ÅŸair Åžeyh Vasfi’yle birlikte Bursa’ya, oradan da SöÄŸüt ve Bilecik’e giderek incelemelerde bulunmuÅŸ ve notlar almıştır. Nâci, ne yazık ki, ErtuÄŸrul Gazi’nin hayatını kaleme aldıktan kısa bir süre sonra vefat etiÄŸi için hayalindeki eseri yazamadı. ANAMED’deki sergiyi gezerken, ister istemez “Sultan Abdülhamid’in Naci’ye tarih-nüvislik görevini vermesi, bu sergide anlatılan geziyi planlamasına yol açan düÅŸünce ve hassasiyetin baÅŸka bir neticesi olsa gerek!” diye düÅŸündüm.
 
***
 
Sultan II. Abdülhamid, 1886 yılında devrin önemli ressam ve fotoÄŸrafçılarından bir ekip kurar. Hoca Ali Rıza, Sururili Ahmed Emin, Ahmet Åžekûr ve Mehmed Emin Beylerden oluÅŸan ekibin görevi, Osmanlı Devleti’nin ilk baÅŸkenti Bursa’nın yanı sıra YeniÅŸehir, Ä°znik, SöÄŸüt ve Bozüyük gibi ilk yerleÅŸim yerlerini belgelemektir (Bu sergi sayesinde bugüne kadar “Servili” diye bildiÄŸimiz ressam Ahmed Emin Bey’in “Sururili” olduÄŸunu öÄŸrenmiÅŸ bulunuyoruz). Bu seçkin ekip, çok zor ÅŸartlarda bölgeyi gezmiÅŸ, karakalem çizimlerle ve fotoÄŸraflarla tarihî yapıları ve bölgede yaÅŸayan Yörükleri belgelemiÅŸlerdir. Hepsi tek tek paspartulanan ve altlarına Türkçe ve Fransızca açıklamalar yazılan fotoÄŸraflar, yerleÅŸim yerleri, mimari eserler ve peyzaj hakkında çok önemli bilgiler ihtiva ediyor.
 
 
 
Sergide, keÅŸif gezisi rotasındaki dramatik manzaraları, abideleri ve bölge sakinlerini, özellikle çevrede yaÅŸayan Yörük aÅŸiretlerini yansıtan orijinal fotoÄŸraflara bakarken kendimi bir an 19. yüzyıla doÄŸru zamanda yolculuÄŸa çıkmış gibi hissettim.
 
Muhtemelen Almanlar tarafından yapılacak Anadolu demiryolu için bir ön keÅŸif niteliÄŸi taşıyan bu önemli gezide yüz civarında fotoÄŸraf çekilir, Yıldız Sarayı Kütüphanesi için on bir gösteriÅŸli albüm hazırlanır ve üç albüm de Sultan Abdülhamid tarafından Almanya Åžönsölyesi Otto von Bismarc’a hediye olarak gönderilir. Bismarc’ın özel kütüphanesindeki albümler yıllar sonra elden çıkarılacak ve 2017 yılında yapılan bir müzayedede satın alınıp Türkiye’ye getirilerek Ömer M. Koç Koleksiyonu’na eklenecektir. KüratörlüÄŸünü Bahattin Öztuncay, Ahmet Ersoy ve Deniz Türker’in üstlendiÄŸi, tasarımını ise YeÅŸim Demir Pröhl’ün yaptığı “Tarihin Merkezine Seyahat” sergisinde bu albümler merkeze alınmıştır. Ä°stanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde yapılan araÅŸtırma sonucunda elde edilen bilgi ve belgelerle daha da zenginleÅŸtirilen sergide, ziyaretçilere Fransız Gaumont Pathé arÅŸivinden Bursa’nın bilinen ilk video görüntülerini de sunuluyor. Bahattin Öztuncay ve Özge Ertem tarafından hazırlanan ve sergiyle aynı ismi taşıyan kitapta ise Selim Deringil, Ahmet Ersoy, Berin Gölönü, ReÅŸat Kasaba, Sinan Kuneralp, T.G. Otte, Beatrice St. Laurent ve Deniz Türker’in makalelerine yer verilmiÅŸ.
 
“Tarihin Merkezine Seyahat” sergisini Osmanlı tarihine ve fotoÄŸrafa ilgi duyanların kaçırmaması gerektiÄŸini düÅŸünüyorum. Az kalsın unutuyordum; sergideki fotoÄŸraflardan birinde, keÅŸif gezisi ekibini gençlik halleriyle görmek mümkün. Ben özellikle Hoca Ali Rıza merhumu görünce çok sevindim.

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.