Andre Gide: Sanat baskıdan doğar, döğüşle yaşar, hürlükten ölür

Sanat daima baskının sonucudur. Onu, ne kadar serbestse o kadar yukarılara yükselir sanmak, uçurtmayı havalanmaktan alıkoyan ÅŸeyin ip olduÄŸunu sanmaktır.

Kanadını rahatsız eden bu hava olmasa daha iyi uçacağını düÅŸünen Kant’ın güvercini, uçmak için kanadını dayayabileceÄŸi bu hava mukavemetine muhtaç olduÄŸunu takdir etmemektedir.

Sanat da böyledir, yükselmek için dirence dayanmak zorundadır. Åžimdi söylediÄŸim resim için, heykel için, musiki ve ÅŸiir için de doÄŸrudur. Sanat ancak hasta devirlerde hürriyeti arar. Kolayca var olmak ister. Kendisi her kuvvetli buluÅŸta, düÅŸüÅŸ ve engel arar, kalıplarını paramparça etmekten hoÅŸlanır, iÅŸte bunun için hayatın en taÅŸkın olduÄŸu devirlerde deÄŸil midir ki en heyecanlı dehalar, en sıkı kalıpların ihtiyacı ile kıvranmışlardır. Bereketli Rönesans zamanında, Shakespeare’in, Ronsard’ın, Petrarca’nın, Michalengelo’nun soneyi, Dante’nin üçlü kafiyeyi kullanmaları; Bach’ın fugue’ü aşırı duyduÄŸu dayanılmaz ihtiyaç hep bundandır. Verilecek daha ne örnekler var! Lirik ilhamdaki geniÅŸleme kuvvetinin onun baskısı ile orantılı olduÄŸuna, yahut da yenilmesi gereken yer çekiminin mimarlığına imkan verdiÄŸine ÅŸaÅŸmamak mı lazım?

Büyük sanatçı, güçlüÄŸün coÅŸturduÄŸu, engeli kendisine sıçrama tahtası yapan adamdır. Derler ki Michalengelo’yu Musa’nın ellerine toplu bir hareket vermeye zorlayan, mermersizlik olmuÅŸtur. Sahnede, hep birden kullanılacak ses perdelerinin sayılı oluÅŸudur ki, Eschyle’i, Kafkas daÄŸlarında zincire vurulan Prometheus’un susuÅŸunu icat etmek zorunda bırakmıştır. Eski Yunanlılarda saza bir tel ekleyen adam ÅŸiddetle cezalandırılırdı. Sanat baskıdan doÄŸar, döÄŸüÅŸle yaÅŸar, hürlükten ölür.