Ergün Yıldırım / Farabi'nin Medinetul Cemaiyye’si: Yeni Zelanda

Farabi, bir sosyal teorisyen. Sosyal varlığı açıklamaya kendisini adayan bir tecessüs. Bu vasıflarıyla bir felsefeci olmanın ötesinde bir sosyolog. Faziletli toplum, ÅŸehir, saadet, ahlak onun ana ilgileri. Hepsini de sosyal varlık konseptinde ele alır. Bunlar üzerinde düÅŸünürken metafiziÄŸe uzanır. Toplumun metafiziÄŸini yapar. Bu nedenle metafiziksel sosyolojinin kurucusudur. Onun metafiziksel sosyolojisinde yaptığı toplum sınıflamalarından birisi, Yeni Zelanda’nın Müslüman insanlara karşı gösterdiÄŸi davranışları açıklamamızı kolaylaÅŸtırıyor. Yeni Zelanda, bu tutumlarıyla Farabi sosyolojisine bir örnek oluÅŸturuyor.

Farabi, Siyasetül Medeniyye risalesinde altı toplum biçiminden bahseder. Daha doÄŸrusu altı medineden. Medine, politik olandan daha fazla sosyolojik olanı kapsar. Nötr bir anlamda kullanılır. Bundan dolayı altı farklı medine/ toplum biçimine dikkat çeker. Mecburiyetlerden doÄŸan toplum (medine), kötü toplum, banal toplum, ÅŸerefli toplum, zorba toplum ve özgür toplum. Özgür toplumu, medinetül cemaiyye kavramıyla ifade ediyor. Yani özgür tercihleri olan insanların beraber yaÅŸadığı medine demektir. Bu medinede hukuk önünde herkes birbirine eÅŸit ve insanlar arasında da bir üstünlük yoktur.

Medinetül Cemaiyye’de farklı topluluklar beraber yaÅŸar. Yöneticiler, toplumdaki insanların taleplerine karşı duyarlıdırlar ve onların beklentilerini yerine getirmeye çalışırlar. “Yöneten ile yönetilen arasında fark” yoktur. Yönetici ile halk arasında keskin, ayrışık, tahakkümler içeren( zorba medinede olan) davranışlara rastlanmaz. Toplumun çoÄŸu yöneticileri üzerinde etki sahibidir.

Farklı topluluklardan meydana gelen bu medine, her soydan insanları içeresinde barındırır. Soylar çoÄŸalır. Soylar arasındaki evlilikler yaygındır. Bundan dolayı doÄŸan çocuklar farklı ve deÄŸiÅŸik yeteneklerle medineye katkı saÄŸlar.

DiÄŸer altı toplum biçimleri arasında Cemaiyye Medinesi, en saadetli olanıdır. Ä°nsanlar bu saadetlerine, özgürlüklerine ve halk ile yöneticileri arasındaki iliÅŸkilere karşı sempati duyar. Bu medineye imrenirler. Bundan dolayı burada yaÅŸamak için göç ederler. Kendi toplumlarını terk ederler. DiÄŸer altı toplum içinde burada “erdemli insanlar yetiÅŸebilir” diye ekliyor Farabi.

Yeni Zelanda, katledilen Müslümanlarla empati kurmak için bütün bir toplum olarak baÅŸörtüsüne bürününce, Farabi’nin bu toplum biçimi aklıma geldi. Onun belli bir dinle tanımlamadığı ancak özgürlük, çoÄŸulculuk, adaletli yönetici vasıflarıyla yücelttiÄŸi bir toplumu hatırladım. Erdemli insanların yetiÅŸebileceÄŸi dediÄŸi bir sosyolojik dünyanın medinesidir bu. BaÅŸbakan J. Andern, Farabi’nin “yönetilen ile yöneten arasında fark yoktur” ve “yönetici halkın talebini dinler” dediÄŸi bir ÅŸahsiyet. Müslümanların azınlıkta olmasına raÄŸmen onlarla eÅŸit ve adil bir tarzda iliÅŸki kuran bir yönetici.

Yeni Zelanda, bir fıtrat toplumu ruhunu ortaya koydu. Allah insanlara fıtrat vermiÅŸse, toplumlara da vermiÅŸ olamaz mı? Ä°slam’ın helal ve haramlarından habersiz yetiÅŸmelerine raÄŸmen adalet, merhamet, muhabbet ve iyilik üzerinde olan bir medine. Helal ve haramdan haberi olup da adalet ve iyilikten sapan nice medineler var günümüzde. Bunlar peygamber medinesinden( Medinetul Nebeviyye) sapan toplumlar. Hem fıtratlarına hem de ÅŸer’i ÅŸerife ihanet içerisinde olan medineler. Ne kadar siyasi olanı merkeze alarak deÄŸerlendirirsek deÄŸerlendirelim( sosyal teorisyen Farabi’den hareket edersek) belirleyici olan toplumdur. Sosyal varlığın metafiziÄŸe uzanan boyutlarıdır.

Allah’ın “ben sizin rabbiniz deÄŸil miyim”? diye sorduÄŸu ve kendilerinden “evet” diye cevap aldığı insanlar “metafizik toplumdur”. Buna fıtrat toplumu da diyebiliriz. Ä°ÅŸte bu metafiziÄŸi bilinçli ya da bilinçsiz taşıyan halklar var. Bu fıtrata yakın olanlar var. Bu sosyolojik ontolojinin ruhaniyetinden etkilenmeye devam edenler var. Yeni Zelanda’da Müslümanlarla empati kurmak için örtüye bürünenler ve güvenli ibadet etmeleri için onlarla camide bekleyenler bu “fıtrat medineyi” anlatıyor.

Öneri: Yeni Zelanda’da ÅŸehit olan 50 Müslüman anısına, ÅŸehitliÄŸin de yer alacağı bir anıt külliye yapılabilir. Müslümanlar da yapmak istedikleri yardımları buraya versinler. Ä°çinde cami, Ä°slami öÄŸrenme ve kültür merkezinin de yer alacağı bu kompleks, Müslümanlar ve Batılılar arasında çatışma ve ötekileÅŸtirme algılarını aÅŸacak yeni bir baÅŸlangıcın sembolü olsun. Yeni Zelanda Medine’sinin dünyaya örnek çok inançlı( dini plüralizm)bir modeli…