Sosyal Medya

Huawei’yi bitirmeye giderken evdeki Boeing’den olmak

23-03-2019 06:58

Endonezya’da faaliyet gösteren Lion Havayolları’nın Boeing 737 Max tipi uçağının 29 Ekim 2018’de geçirdiği kaza ile 10 Mart 2019’da Etiyopya-Kenya seferini yaparken düşen Etiyopya Havayollarına ait aynı tipteki uçağının uğradığı kazanın ardından, Boeing 737 Max uçaklarının, uçuş kontrol yazılımlarında sorun olup olmadığı konusu küresel bir histeri dalgasına dönüştü.


Max serisi uçakların karşı karşıya kaldığı krizin çözümsüz kalması halinde, kısa vadede Çin’in kendi geniÅŸ gövdeli uçak projeleri ile ortaya çıkması sürpriz olmayacaktır. ABD’nin endüstriyel casusluk ve siber saldırı suçlamalarına muhatap olan Çin’in, üretimine ortak olduÄŸu bir yolcu uçağının sırlarına vakıf olmasının uzun bir süre almayacağını tahmin etmek zor deÄŸil.
 
Tüm dünyaya rest çeken, “Ben tek siz hepiniz” diyerek küresel ticaret savaşını baÅŸlatan Amerika BirleÅŸik Devletleri, Çin Halk Cumhuriyeti’nin telekomünikasyon ve biliÅŸim alanındaki sancak gemisi Huawei’yi torpillerken, sürpriz darbeyi, beklemediÄŸi ve en güçlü olduÄŸunu düÅŸündüÄŸü cepheden, sivil havacılık sektöründen yedi. GeniÅŸ gövdeli uçak pazarının yarısını elinde tutan Amerikan Boeing firmasının medarı iftiharı Max 737-8 modelinin 5 ayda geçirdiÄŸi iki kaza sivil havacılık sektörünü 48 saatte alt üst etti.
 
Endonezya’da faaliyet gösteren Lion Havayolları’nın Boeing 737 Max tipi uçağının 29 Ekim 2018’de geçirdiÄŸi kaza ile 10 Mart 2019’da Etiyopya-Kenya seferini yaparken düÅŸen Etiyopya Havayollarına ait aynı tipteki uçağının uÄŸradığı kazanın benzerlik göstermediÄŸi iddia edilse de soruÅŸturmalar henüz sonuca ulaÅŸmış deÄŸil. Ancak Etiyopya’daki kazanın ardından Boeing 737 Max uçaklarının, uçuÅŸ kontrol yazılımlarında sorun olduÄŸu yönündeki endiÅŸeler kısa sürede küresel bir histeri dalgasına dönüÅŸtü.
 
Boeing hisseleri geriledi
 
Çin Halk Cumhuriyeti’nin başını çektiÄŸi Asya-Pasifik bölgesi ülkeleri kazanın üzerinden 24 saat geçmeden hava filolarındaki Boeing 737 Max tipi uçakları uçuÅŸtan men etti. 12 saat sonra ise Latin Amerika ülkeleri bu sürece dâhil oldu. Takvimler 12 Mart Salı gününü gösterdiÄŸinde ise Avrupa BirliÄŸi ülkelerinin yaklaşık yarısı bu ÅŸüpheli uçakların kullanımını ya yasaklamış ya da onlara hava sahalarını kapatmıştı. Türkiye’de ise UlaÅŸtırma ve Altyapı Bakanlığı’nın kararıyla Boeing 737 Max 8 ve Max 9 tipi uçakların uçuÅŸları tedbir amaçlı olarak durduruldu.
 
2017 yılında piyasaya sürülen Boeing’in Max serisi sektördeki yolculuÄŸuna eriÅŸilmesi zor bir rekorla baÅŸladı. 100’den fazla havayolu ÅŸirketi bu uçak için 5 bine yakın sipariÅŸ verdi. Boeing fabrikalarının üretim bantları 2018 yılında ayda 52 Max üretecek kapasiteyi yakaladı hatta 2019 yılında bunu ayda 57 uçak üretimine ulaÅŸtıracak seviyeyi hedefledi. Yalnızca 2018 yılında 256 uçak müÅŸterilere teslim edildi. Ancak 5 ay gibi kısa bir zaman diliminde meydana gelen kazalar Boeing’in yeni uçak serisi ile baÅŸlayan rüyanın kesintiye uÄŸramasına yol açtı. 8 Mart Cuma günü New York borsasının kapanışında 422 dolar 42 sentten alıcı bulan Boeing hisseleri, Avrupa hava sahası Max serisi uçaklara kapanırken 370 dolar seviyelerine kadar geriledi.
 
Dünyanın çeÅŸitli havalimanlarında yolcuların binecekleri uçağın Boeing Max serisi olduÄŸunu gördüklerinde yolculuktan vazgeçtiklerine dair mesajların internetteki sosyal medya mecralarında alıp yürümesiyle beraber sivil havacılık sektörü daha önce tecrübe etmediÄŸi bir krizle karşı karşıya kaldı. Amerika BirleÅŸik Devletleri BaÅŸkanı Donald Trump ise tüm bu kargaÅŸanan ortasında, ülkesinin en önemli ÅŸirketlerinden biri ölüm kalım savaşındayken, twitter vasıtasıyla egzantrik çıkışlarından birini daha yaptı. Trump, günümüz uçaklarını içerdikleri yüksek teknoloji nedeniyle kullanmanın çok karmaşık olduÄŸunu, pilotlar yerine kokpitte MIT’ten ( Massachusetts Institute of Technology ) bilgisayar mühendislerinin bulunması gerektiÄŸini ileri sürerek kazalara bambaÅŸka bir bakış açısı getirdi.
 
Pilotum idaresiz olmasın
 
Trump’ın konuyla ilgili unutulmayacak yorumu ise herhalde ÅŸu cümleler olacaktır: “Sizi bilmem ama ben pilotumun süper zeki olmasını istemezdim. Benim tercihim uçağın kontrolünü hızlı ve kolayca saÄŸlayacak profesyonel ekiplerdir.” Trump bu ifadeleriyle her gün yeni bir aÅŸama kaydeden uçuÅŸ teknolojilerine meydan okurken, aslında havacılık sektöründe devam eden bir tartışmaya da parmak basmış oldu. Boeing 737 Max gibi uçakların içerdiÄŸi yüksek teknoloji benim de aklıma 2015 yılında Tayvan’da meydana gelen bir uçak kazasını getirdi.
 
4 Åžubat 2015’te Taipei-Kinmen seferini yapmak üzere havalanan turbo motorlu ATR 72-600 tipi yolcu uçağı kalkışından yalnızca 3 dakika sonra kentteki bir viyadüÄŸe de çarptıktan sonra nehre düÅŸtü. Uçaktaki 58 yolcu ve mürettebattan 43’ü hayatını kaybetti. Kazayla ilgili soruÅŸturma, neredeyse insana ihtiyaç duymayacak kadar yüksek teknolojiye sahip bu uçağın, yeterli donanıma sahip olmayan pilotun yanlış bir müdahalesi sonucu düÅŸtüÄŸünü ortaya koydu. Ä°nsan hatasının yüksek teknolojiyi kifayetsiz bıraktığı bu kaza, havacılık sektöründe teknolojinin üstleneceÄŸi rolün ciddi bir ÅŸekilde tartışmaya açılmasına da vesile olmuÅŸtu.
 
Boeing Max serisinin Endonezya ve Etiyopya’daki kazalarına dair soruÅŸturmaların sonuçları bu tartışmayı yeni boyutlarıyla gündemimize taşıyabilir. Peki, Boeing Max’in başına gelen bu kazalar küresel ticaret savaşının gidiÅŸatını etkileyecek mi? Max serisinin uçuÅŸlarını durduran ilk ülke olan Çin Halk Cumhuriyeti bu kazaları ABD’ye karşı bir avantaj kazanmak için deÄŸerlendirecek mi? Çin Halk Cumhuriyeti DışiÅŸleri Bakanlığı Sözcüsü Lu Kang 12 Mart’ta Pekin yönetiminin konuya iliÅŸkin ilk resmi açıklamasını yaparken, Boeing Max serisine yönelik uçuÅŸ yasağının ne kadar süreceÄŸine dair bir tarih veremeyeceklerini vurgularken havayolu ile seyahat edenlerin can güvenliÄŸini hiçbir ÅŸart altında riske atmayacaklarının altını çizdi.
 
Çin, Boeing uçağını kopyalar mı?
 
Burada Çin’in sivil havacılık sektöründe attığı adımlara bir parantez açmakta fayda var. Kendi yolcu uçaklarını üretme yolunda önemli adımlar atan Çin henüz dar gövdeli yani 150 ila 180 yolcu ve mürettebat taşıyan Comac C919 uçağının test uçuÅŸlarını sürdürüyor. Comac C919’un testleri baÅŸarıyla tamamlanırsa piyasaya sürülmesi 2021 yılında mümkün olacak. Ve kendi sınıfındaki rakipleri Airbus 320 ile Boeing 737 olacak. Havacılık uzmanları Çin’in kendi üretimi olacak bu uçağın fiyatının Avrupalı ve Amerikalı muadillerinin altında olacağına dikkat çekiyorlar. GeniÅŸ gövdeli uçak üretiminde dikkat çeken nokta ise Boeing’in ABD toprakları dışındaki ilk ve tek ortak üretim üssünün Çin’de olması.
 
Boeing tarafından Seattle’da üretilen uçaklar, Çin’in doÄŸusundaki Zhoushan kentine gönderilerek buradaki tesislerde iç donanımları ve boyama iÅŸlemleri tamamlanarak alıcılara teslimatları yapılıyor. Boeing’in Çin’in COMAC ÅŸirketi ile ilk ortak üretimi olan Boeing Max 8 tipi uçağın teslimi 2018 yılının Aralık ayında yapıldı. Çin’deki 14 havayolu ÅŸirketinde 97 adet 737 Max 8 tipi uçak bulunuyor. Bu model uçaktan 24 tane iÅŸleten China Southern Airlines ilk sırada. Air China 15, Shanghai Airlines ve Hainan Airlines ise 14’er adet Max 8 tipi uçaÄŸa sahip.
 
Boeing, küresel sivil havacılık pazarında ikinci sırada yer alan Çin’e 2017 yılında farklı tiplerde 202 uçak sipariÅŸini teslim etti. 2020 yılı ortalarında Çin’in küresel sivil havacılık pazarında ilk sıraya yerleÅŸmesi bekleniyor. Savunma sanayinde uçak gemisinden, saldırı helikopterlerine kadar pek çok ürünü kopyalama kapasitesine sahip olan Çin’in, bir Boeing uçağını kopyalaması ihtimal dışında olmadığı gibi, küresel çeliÅŸkilerin tırmanışa geçtiÄŸi günümüzde ABD ÅŸirketi ile ortaklığı sürdürmesine gerek kalıp kalmayacağı da bir soru iÅŸaretidir.
 
Max serisi uçakların karşı karşıya kaldığı krizin çözümsüz kalması halinde, kısa vadede Çin’in kendi geniÅŸ gövdeli uçak projeleri ile ortaya çıkması sürpriz olmayacaktır. ABD’nin endüstriyel casusluk ve siber saldırı suçlamalarına muhatap olan Çin’in, üretimine ortak olduÄŸu bir yolcu uçağının sırlarına vakıf olmasının uzun bir süre almayacağını tahmin etmek zor deÄŸil.
 
Bu skandalın dünyaya maliyeti ne?
 
Gözler ÅŸimdi uçaklarının ve hisselerinin irtifa kaybına karşı Boeing ÅŸirketinin kısa vadede nasıl bir çözüm üreteceÄŸine çevrilmiÅŸ durumda. Uçaklarının güvenliÄŸi konusunda ısrarlı olan Boeing, Amerikan Federal Havacılık Ä°daresi’nin desteÄŸiyle Amerika kıtası semalarında havada kalmak için direniÅŸini sürdürüyor.
 
Endonezya’daki ilk kazanın ardından uçuÅŸ yazılımlarının yenilenmesi için baÅŸlatılan çalışmanın hız kazanacağı anlaşılıyor. Yeni Boeing serisinin tasarımında motorların bulunduÄŸu konumun sorun yarattığı ve bu sorunu çözmek için yerleÅŸtirilen sensörlerin verimli olmadığı yönündeki iddialar da yanıtlanması beklenen diÄŸer sorular.
 
Max 8 serisi için güncellenen yeni yazılımların en iyi ihtimalle Nisan ayında tamamlanabileceÄŸi belirtiliyor. Bu durumda, Boeing’in güven tazelemesi için gereken süre 1 ayı bulabilir. Bunun Boeing firmasından baÅŸlayarak, müÅŸterisi olan hava yolu ÅŸirketlerine ve küresel havacılık sektörüne maliyetinin ne olacağı ise cevabı bilinmeyen sorular listesinin ilk sıralarında yer alıyor. Ancak daha ÅŸimdiden Boeing’e maliyeti 30 milyar doları buldu.

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.