Golan Tepeleri: Neden ÅŸimdi?

Amerika BirleÅŸik Devletleri BaÅŸkanı Donald Trump'ın, iÅŸgal altındaki Suriye toprağı Golan Tepeleri için "Ä°srail egemenliÄŸini tam olarak tanımanın zamanı geldi" demesinin üzerine OrtadoÄŸu'dan ve uluslararası arenadan tepkiler gelmeye devam ediyor.

OrtadoÄŸu barışı ve iÅŸgal devleti Ä°srail'in Arap komÅŸularıyla ihtilafları konularında dönem dönem gündeme gelen Golan Tepeleri bir süredir unutulmuÅŸtu. Trump'ın açıklaması üzerine bir kez daha dünya kamuoyunun dikkatinin çevrildiÄŸi bu bölgenin önemini ve kararın ne anlama gelebileceÄŸini dair Alman DW'nin günümüze ışık tutaca haberi ÅŸöyle:

GOLAN TEPELERÄ° NEDEN TARTIÅžMA KONUSU?

Resmi olarak Suriye'nin bir parçası olan Golan Tepeleri, 1967'de Ä°srail ve Arap ülkelerini karşı karşıya getiren Altı Gün Savaşı'nda iÅŸgal edilmiÅŸ ve 1981 yılında da Tel Aviv tarafından ilhak edilmiÅŸti.
Tek taraflı bu ilhak uluslararası toplum tarafından tanınmazken, BirleÅŸmiÅŸ Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1967 tarihli 242 numaralı kararı uyarınca Ä°srail bu bölgede halen iÅŸgalci konumda.
Suriye, Ä°srail'den sürekli olarak geri istediÄŸi Golan Tepeleri'ni 1973 yılındaki Yom Kippur Savaşı'nda ele geçirmeye çalışsa da bu giriÅŸimi baÅŸarılı olmadı. Bölge, 1974'te imzalanan ateÅŸkesten bu yana görece sakin.
2000 yılında ise Ä°srail ile Suriye, Golan Tepeleri'nin Åžam yönetimine geri verilmesi ve muhtemel bir barış anlaÅŸması görüÅŸmelerine giriÅŸmiÅŸ, ancak müzakereler baÅŸarısız olmuÅŸtu. O günden bu yana bölge ile ilgili herhangi bir yeni geliÅŸme yaÅŸanmadı.

Ä°SRAÄ°L NEDEN GOLAN TEPELERÄ°'NÄ° Ä°STÄ°YOR?

Ä°srail, coÄŸrafi koÅŸulları nedeniyle Suriye'ye karşı bir tampon bölge oluÅŸturduÄŸu Golan Tepeleri'ni elinde tutmak istiyor. Tel Aviv yönetimi, bölgenin daÄŸlık yapısının ve plato yükseltisinin kendi güvenliÄŸini saÄŸlamada stratejik olarak avantaj yaratmasından dolayı kontrolü bırakmak istemiyor.
Ä°srail ayrıca Suriye'de devam eden iç savaÅŸta rejimin başı BeÅŸar Esed'e destek veren Ä°ran'ın, sınırın diÄŸer tarafında kendisine kalıcı bir pozisyon almasından ve saldırıya geçmesinden endiÅŸe ediyor. Ek olarak bölgenin su kaynakları ve tarım için elveriÅŸli toprakları her iki taraf için cazibe unsuru.

BÖLGENÄ°N SURÄ°YE TARAFINI KÄ°M KONTROL EDÄ°YOR?

Suriye'deki iç savaşın baÅŸladığı 2011'den bu yana Ä°srail, baÅŸta Golan Tepeleri'nin Suriye tarafı olmak üzere ülkede yaÅŸananları yakından izliyor.
2014 yılında Suriyeli muhalifler sınırdaki Kuneytra vilayetinin kontrolünü ele geçirdi. Esad güçleri geri çekilirken, bölgedeki ateÅŸkes koÅŸullarını gözlemleyen BM'ye baÄŸlı barış güçleri de bazı mevzileri terk etmek zorunda kaldı.
2018 yılının yazına kadar muhaliflerin elinde kalan bölge ve Kuneytra'nın yerle bir olmuÅŸ kent merkezi daha sonra Rusya'nın da desteÄŸiyle tekrar Esed güçlerinin eline geçti.

MEVCUT ASKERÄ° DURUM NEDÄ°R?

Esad güçleri bölgenin Suriye tarafındaki Kuneytra geçidini halen elinde tutuyor. 2014'te Suriyeli muhaliflerin eline geçen Kuneytra kenti ve civarı Suriye ordusunun eline geçtikten sonra Ekim 2018'de geçit tekrar açıldı. BM'ye ait barış güçleri ise yıllar önce terk ettikleri bölgedeki mevzilerine geri dönmek için yenileme faaliyetlerine devam ediyor.
Ä°srail yönetimi, Kuneytra geçidinin Esad güçlerinin eline geçmesine karşı herhangi bir ÅŸekilde engel olma giriÅŸiminde bulunmazken, BM ateÅŸkesinin ihlal edilmesinden ve Ä°ran ya da Hizbullah'ın bölgeye asker konuÅŸlandırmasına göz yummasından endiÅŸe ettiÄŸinin iÅŸaretini vermiÅŸti.

GOLAN TEPELERÄ°N'DE Ä°KÄ° TARAFI AYIRAN ÇÄ°ZGÄ° NEDÄ°R?

BirleÅŸmiÅŸ Milletler bünyesindeki barış güçleri (UNDOF) Golan Tepeleri'ndeki çeÅŸitli noktalardaki kamplara ve gözlem noktalarına konuÅŸlandırılmış durumda. Bu güçlere, BirleÅŸmiÅŸ Milletler Mütareke Gözlem Örgütü (UNTSO) tarafından görevlendirilmiÅŸ askeri gözlemciler destek veriyor.
Ä°srail ve Suriye orduları arasında askerden arındırılmış bölge olarak da anılan 400 kilometrekarelik bir "ayırıcı bölge" bulunuyor. Suriye ile Ä°srail arasındaki mevcut ateÅŸkes anlaÅŸması uyarınca bu bölgeye iki ülkenin de askeri birliklerinin girmesi yasaklanmış durumda.
31 Mayıs 1974 tarihli Güçlerin Ayrılması AnlaÅŸması uyarınca askerden arındırılmış bölgenin batısından Alfa Hattı geçiyor. Alfa Hattı'nın gerisinde Ä°srail güçleri yer alıyor. Aynı anlaÅŸmada askerden arındırılmış bölgenin doÄŸusunda oluÅŸturulan Bravo Hattı'nın gerisinde ise Suriye güçleri bulunuyor.
Ayırıcı bölgenin sınırlarından her iki tarafın içlerine doÄŸru uzanan 25 kilometrelik alana "sınırlandırılmış bölge" deniyor ve buradaki asker sayısı ve silah çeÅŸitlerinde kısıtlamalar bulunuyor.
Suriye ve Ä°srail arasında sadece tek geçiÅŸ noktası bulunuyor. Suriye'de iç savaÅŸ baÅŸlayana kadar bu geçiÅŸ noktası büyük ölçüde sadece BM güçleri ile bölgede yaÅŸayan Dürzi halk tarafından ve tarım ürünlerinin taşınması için kullanılıyordu.

ABD NÄ°ÇÄ°N BÖYLE BÄ°R ADIM ATTI?

OrtadoÄŸu'nun onlarca yıldır çözülemeyen sorunlarından bir tanesi olan Arap-Ä°srail meselesinin merkezinde bulunan iÅŸgal altındaki topraklar konusu Trump yönetiminin attığı bir takım adımlarla bir süredir Ä°srail lehine geliÅŸmelere sahne oluyor.
Trump yönetimi, uluslararası uzlaşıya ters düÅŸecek bir ÅŸekilde Aralık 2017'de Kudüs'ü Ä°srail'in baÅŸkenti olarak tanıdığını ilan etmiÅŸ ve daha sonra ABD BüyükelçiliÄŸi'ni Tel Aviv'den buraya taşıtmıştı. Trump'ın bu hamlesi Ä°srail-Filistin meselesinde statükoyu sarsmış ve uluslararası tepkilere neden olmuÅŸtu.
Trump aynı zamanda Ä°ran karşıtı açıklamalarıyla Ä°srail ile benzer bir söylem yürütüyor ve özellikle Tahran'ın Åžam'a verdiÄŸi destekten dolayı rahatsızlığını sürekli olarak dile getiriyor.
ABD'nin Golan Tepeleri açıklaması, daha önce aldığı Kudüs kararı ve Ä°srail'in Ä°ran karşıtlığı göz önünde bulundurulduÄŸunda, son geliÅŸmeler OrtadoÄŸu'daki statükonun müttefiki Ä°srail lehine deÄŸiÅŸmeye baÅŸladığını gösteriyor.
Ancak baÅŸta Avrupa BirliÄŸi, Türkiye ve Rusya olmak üzere, birçok taraf ABD'nin Ä°srail-Arap meselesinde attığı adımları reddediyor ve eleÅŸtiriyor.