Sosyal Medya

Özel / Analiz Haber

Mangan, ingiliz antolojisinde neden türk şairi olarak geçiyor?

18-03-2019 10:19

Son zamanlarda; "Türkçe şiir, Türkçe edebiyat, Türkiye şiiri" gibi kavramsal olarak dayanaksız ve manasız, niyeti ise hiç de iyi olmayan yeni yeni ifadeler ortaya atılıyor. Aslında bunların sebebinin ne olduğunu, neden ortaya atıldığını en iyi bilenler, yine bu kavramları kullananlar. .


"Türkiye ÅŸiiri" dediÄŸimizde Türkiye üzerine yazılmış ÅŸiirleri anlarız, Türk ÅŸiirini deÄŸil. Literatürde de Almanya ÅŸiiri, Fransa ÅŸiiri gibi ifadeleri bulmak mümkün deÄŸildir, genelde Alman ÅŸiiri, Fransız ÅŸiiri denir. Bütün bunları bir kenara koyup bir Ä°rlandalı olarak dünyaya gelen, yani Türk olmayan James Mangan'ın kendisini nasıl Türk ÅŸairi olarak gördüÄŸünü; bu topraklarda doÄŸan, kimliÄŸi bizimle aynı olmasına raÄŸmen zihni ve kalbi bu topraklara ait olmayanların karşısında ne derece yüceldiÄŸini görmek istiyoruz. Türkçe yazmasan bile Türk ÅŸiiri yazabilirsin ama Türkçe yazdığında da Türk ÅŸiiri yazmamış olabilirsin. Mangan bunun en güzel örneklerinden biri. 
 
James Clarence Mangan, 1803 yılında Ä°rlanda'nın baÅŸkenti Dublin'de fakir bir ailenin çocuÄŸu olarak doÄŸdu. 1849'da genç yaÅŸta yine aynı ÅŸehirde hayatını kaybetti. Ailesine yardım etmek için çeÅŸitli iÅŸlerde çalışan Mangan önce avukatlık bürosunda kâtiplik yaptı sonra da bir kütüphanede çalıştı. Bu sırada Latince, Fransızca, Ä°spanyolca ve Ä°talyanca öÄŸrendi. Ömrünün son dönemlerinde ise Türkçe, Arapça ve Farsça öÄŸrendi.
 
Mangan, Ä°rlanda Milli Marşı'nı yazar ve Ä°rlanda'daki bağımsızlık ve milliyetçilik akımının en önde olan ÅŸairlerden biri olur. Bu milliyetçiliÄŸi göz önüne alındığında onun Türklere ve Osmanlı'ya nasıl bu denli ilgi duymaya baÅŸladığı da ÅŸaşırtıcı oluyor. Maalesef elimizde bununla ilgili yeterince kaynak yok.
 
Türkiye'de birkaç makale ve çevrilmiÅŸ birkaç ÅŸiir dışında Mangan üzerine yapılmış bir çalışma yok. Bu durum tahmin edileceÄŸi üzere yine bizim deÄŸil de Ä°rlandalıların dikkatini çekiyor. Peter Hird, 1968 yılında Irish Independent gazetesine; "Neden Mangan'ın Türkiye'de Heykeli Yok" baÅŸlıklı bir makale yazar.
 
Mangan'a olan ilgisizliÄŸin sadece Türkiye'de olmadığını Amerikan ve Ä°ngiliz edebiyat araÅŸtırmacılarının da ona hak ettiÄŸi ilgiyi göstermediÄŸini söylemek gerekiyor. Bunun sebebi ise sürpriz deÄŸil elbette. Mangan, Türkleri ve Orta DoÄŸu'yu överken içinde yaÅŸadığı Avrupa medeniyetini ise eleÅŸtirmekte beis görmez. Edgar Allen Poe'nun Mangan'dan oldukça etkilenmesine raÄŸmen bunun hiç konuÅŸulmaması da bu söylenenleri destekler nitelikte.
 
UlaÅŸtığımız enteresan bilgilerden biri de Mangan'ın, Oxford Book of English Verse adlı ÅŸiir antolojisinde Ä°rlandalı ÅŸairler arasında deÄŸil Türk ÅŸairler bahsinde geçmesi. Burada yer alan ÅŸiiri ise bir gazel. Bu durum onun sadece bizde deÄŸil Ä°rlanda'da da ne denli TürkleÅŸtiÄŸinin bir göstergesi.
 
"Avrupalılığın bütün eskimiÅŸ paçavralarından kurtulmak…" cümlesi aslında Mangan'ın Türklere ilgi ve sevgisinin göstergelerinden biri. Elbette Ä°rlandalı olması ve daima emperyalizmin tasallutunda yaÅŸayan bir milletin mensubu olması da bunun tetikleyicisi gibi görünüyor. Yani o, Orta DoÄŸu'ya ilgisiyle bir bakıma emperyalizme baÅŸkaldırıyordu.
 
Mangan, Türkçeden Almancaya çevrilmiÅŸ ÅŸiirleri Ä°ngilizceye çevirmeye baÅŸladı. Bu çeviri ÅŸiirlerle birlikte kendisinin de Türk ÅŸiirine olan ilgisi yoÄŸun bir hal aldı. Türkçe grameri üzerinde çalışmaya baÅŸlayan Mangan ÅŸunları söyler: "Türk edebiyatını anlamak çok zor. Türkçe gramer okumakla, küçük izahları dinlemekle olacak iÅŸ deÄŸil bu. O bilgiyle Osmanlıcayı yazıp okuyamazsınız. Ä°ÅŸi ciddi tutmak, uzun bir süre için kendi memleketinizi unutmanız gerekiyor. Adeta yeminli bir Müslüman gibi olmalısınız. Osmanlı'yı, Türk ÅŸiirini anlamak ancak böyle mümkün. Yani Avrupalılığın bütün eskimiÅŸ paçavralarından kurtulmak onları rüzgâra savurmak gerek..."
 
Mangan'ı bu kadar önemli yapan ÅŸey sadece Türklere olan sevgisi deÄŸil. Onu kıymetli yapan esas nokta, ÅŸiirinde Türklere dair kullandığı ifadelerin, ÅŸiirinin bir dekorasyonu deÄŸil bizatihi kendisi olması. Yani Mangan ÅŸiirinde TürklüÄŸe bir Batılı gözüyle deÄŸil bilakis Osmanlı coÄŸrafyasında yaÅŸayan bir Türk olarak bakıyor. Hatta divan ÅŸairlerinin üslubundan etkilenecek kadar Türk ÅŸiirini benimsiyor.
 
Åžiirinde tekrir olarak "Lâ ilahe illallah"ı kullanan Türk ÅŸairlerin bile sayısı kısıtlıyken bir Ä°rlandalıda bunu görmek elbette çok önemli. O ÅŸiirden bir kısımsa ÅŸöyle: 
"La ilahe illallah
KuÅŸlar gibi neÅŸeli uçtuk
Biz: Osman, Emrah ve Perizad
Güldük, ÅŸakalaÅŸtık ve seyrettik
Åžarap, güller... Güldük, türküler söyledik
Bütün unvanlardan vazgeçtik
Altına mücevhere hiç deÄŸer vermedik
La Ä°lahe illallah!"
 
Mangan öldüÄŸünde yastığının altında bulunan kitap, onu bütün yönleriyle anlatıyordu aslında: Kitap bir Türk ÅŸairinin ÅŸiirlerinin Almanca tercümesiydi. Mangan'ın Türkçe ÅŸiirlerden oluÅŸan bir divanının olduÄŸu söyleniyor ama buna henüz ulaşılamadı. Kim bilir belki de gizleniyordur.
 
Mangan'a vedayı yine kendi mısralarıyla yapmak gerek sanırım: 
"Nihayet kafesin çöküyor… Demirleri dağılacak yakında.
Elveda gaileli dünya, günahlarla haşır-neÅŸir olan dünya 
Ruhum Allah'ın sakin yurdunda dinlenecek artık"
 
Okunabilecek makaleler
 
Edebî Metinler Işığında DoÄŸu Kültürlerinin Batıya Etkileri ve Batıda Türk Ä°mgesi/Orhan Kemâl Tavukçu.
James Clarence Mangan'ın SeçilmiÅŸ Åžiirlerinde Orta DoÄŸu CoÄŸrafyasına Ait Ä°mgeler/Arda Arıkan
 
.

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.