Sosyal Medya

Kürsü

Abdullah Yıldız- Müslüman bireyi ve toplumu ayakta tutan bazı ilkeler

19-02-2019 06:56

Abdullah Yıldız- Yeni Akit


Bugün, Ä°slâm’ın insan hayatının üzerine bina etmeyi amaçladığı belli baÅŸlı ilkeleri (“On Ä°ki Emir”i) içeren Ä°srâ/22-39. âyetlerin son bölümündeki altı ilkeyi ele alıyoruz (diÄŸerlerini önce görmüÅŸtük):
 
33. Haklı bir sebep olmadıkça Allah’ın dokunulmaz kıldığı cana kıymayın. Bir kimse haksızlıkla öldürülürse velisine yetki verdik; ancak o da kısas yoluyla öldürmede sınırı aÅŸmamalıdır; çünkü o, yeterince yardıma mazhar olmuÅŸtur. 34. RüÅŸtüne erinceye kadar yetimin malına, güzel bir niyetle olmadıkça yaklaÅŸmayın. Ahde vefa gösterin; çünkü ahid sorumluluktur. 35. ÖlçtüÄŸünüz zaman tastamam ölçün ve doÄŸru terazi ile tartın. Bu hem daha iyidir hem de sonucu daha güzeldir. 36. Hakkında bilgin olmayan ÅŸeyin ardına düÅŸme! Çünkü kulak, göz ve gönül, hepsi ondan sorumludur. 37. Yeryüzünde böbürlenerek dolaÅŸma! Ne yeri yarabilir ne de daÄŸlarla boy ölçüÅŸebilirsin. 38. Bütün bunların kötülüÄŸü, Rabbinin katında sevimsiz olmasıdır. 39. Ä°ÅŸte bunlar, Rabbinin sana vahyettiÄŸi hikmetlerdir. Allah’tan baÅŸka ilah tanıma; sonra kınanmış ve kovulmuÅŸ olarak cehenneme atılırsın.
 
7. Emir; adam öldürmemektir (Bak: En’âm 6/151). 33. âyetteki “sultân (yetki)” kelimesi, haksız yere öldürülen kiÅŸinin velisine, katile yasal cezanın uygulanmasını talep etme veya affetme şıklarından birini tercih yetkisi olarak açıklanmıştır.Âyet, katile ölüm cezası uygulanması halinde velinin öldürmede aşırılığa gitmemesini ister. Bu “aşırılık” iki ÅŸekilde açıklanır: 
 
a) Sadece ölüm cezası uygulanmalı; iÅŸkence, organ kesme vb. yapılmamalıdır.
 
b) Katilden baÅŸkasına zarar verilmemelidir. Câhiliye Araplarında maktulün yakınları sadece katilin öldürülmesiyle yetinmez, daha fazla kiÅŸiyi öldürmedikçe adaletin yerine gelmeyeceÄŸine inanırlardı. Âyet bu haksızlığı yasakladı. Râzî “sınırı aÅŸmama”yı, ‘hemen ölüm cezası verme yolunu seçmeyip öncelikle diyet alma veya affetme şıklarının düÅŸünülmesi daha uygundur’ ÅŸeklinde açıklamıştır.
 
“Hiçbir canı öldürmeyin”yasağı Mevdudi’ye göre sadece baÅŸkalarını deÄŸil, kiÅŸinin kendi canını da kapsamı içine alır; zira o da bu yasaÄŸa dâhildir. Bu nedenle intihar da cinayet gibi büyük bir günahtır.
 
Âyetin sonundaki “yardım”dan maksat, Allah’ın katile verilecek cezayı takdir etmek suretiyle maktulün yakınına yardım etmiÅŸ olmasıdır.
 
8. Emir;yetim malı yememektir. 34. âyetteki bu emir sadece ahlâkî bir tavsiye niteliÄŸinde deÄŸildir. Ä°slâm devleti yetimlerin haklarının korunması için hukukî ve kanuni önlemleri alır. Bunların ayrıntıları fıkıh ve hadis kitaplarında yer almıştır. Bu hüküm, kendi haklarını koruyamayan kiÅŸileri de kapsayacak ÅŸekilde geniÅŸletilebilir. Peygamberimiz (s.a) “velisi olmayanın velisi benim” buyurdu.
 
9. Emir;verilen sözü tutmaktır. 34. âyetteki “Ahdi yerine getirme” ilkesi sadece fertler için ahlâkî bir emir olarak kalmadı; daha sonraları Ä°slâm devleti kurulduÄŸundan itibaren Ä°slâm toplumunun ve devletinin iç ve dış iliÅŸkilerinde tavrını belirleyen yol gösterici bir ilke oldu.
 
10. Emir;ölçüyü ve tartıyı tam yapmaktır. 35. âyette bu ödevi yerine getirmenin hem ödev olarak iyi, hem de sonucunun güzel olduÄŸu belirtildi. Râzî’ye göre ölçü ve tartıyı tam yapmanın iyi olması, bunu yapanın gerek Allah gerekse insanlar katında sevilmesidir; akıbetinin güzel olması ise dünyada kendisine yarar saÄŸlaması, âhirette de sevap kazandırmasıdır. 
 
11. Emir;kiÅŸinin bilmediÄŸi bir ÅŸeyin peÅŸine düÅŸmemesi, bilgisiz hüküm vermemesidir. 36. âyette insanın bilmediÄŸi bir konuda söz söylemesi, hüküm vermesi, bilgisizce davranması, bilmediÄŸi tanımadığı kiÅŸiler hakkında ileri-geri konuÅŸması, daha özel olarak yalancı ÅŸahitlik yapması, iftira atması, kısaca bilgi sahibi olmadan tahmine göre herhangi biri için maddî veya manevî zarara yol açacak ÅŸekilde konuÅŸması ve hareket etmesi yasaklanıyor. 
 
12. Emir;büyüklük taslamaktan sakınmaktır: “Yeryüzünde böbürlenerek dolaÅŸma!” Zira bu boÅŸ bir kuruntudan ibarettir (Ayrıca bk: Lokman 31/18). Rasûlüllah (s.a), ‘kalbinde zerre kadar kibir bulunanın cennete giremeyeceÄŸini’ bildirmiÅŸtir (Müslim, Îmân 147-149).Akıllı insan daima alçak gönüllü olur.
 
38. âyette, bu ilkelere (12 Emir’e) uymamanın Allah nezdinde sevimsiz, dolayısıyla haram olduÄŸu; 39. âyette de bu emirlerin “hikmetten vahyedilmiÅŸ ilkeler” olduÄŸu bildirildi (Tefsirlerden özetledik).
 
(Konuyla ilgili geniÅŸ bilgi için bakınız: Abdullah Yıldız, On Ä°ki Emir/Kur’ân Edebi, Pınar Yayınları.) 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.