Sultan Abdülhamid’in darbecilere yazdığı ama sonradan kaybolan mektup

Murat Bardakçı / Haber Türk

Bahsetmemin sebebi, başında bulunduÄŸu kütüphanede hayli önemli iÅŸ yapması idi... Meselâ, aslında Sultan Abdülhamid’in Yıldız Sarayı’ndaki özel kütüphanesine ait olan, 1924’te Ä°stanbul Üniversitesi’ne devredilen ama Prof. Kemal AlemdaroÄŸlu’nun 28 Åžubat dönemindeki rektörlüÄŸü sırasında çöpe atılan son derece kıymetli kitaplardan 4 bin 500 kadarını ellerinde bulunduranlardan tek tek toplayıp Atatürk Kitaplığı’na taşıdı. Medine Müdafîi Fahreddin PaÅŸa ile Hamidiye Kahramanı Rauf Orbay’ın ÅŸahsî arÅŸivlerini satın aldı. Eski Türkçe gazeteler ile kitapları taratıp yüzbinlerce görüntüyü kitaplığın internet sitesine koydu ve böylelikle araÅŸtırmacıların ihtiyaç duydukları kaynaklara fazla vakit harcamadan ve ücretsiz ÅŸekilde ulaÅŸmalarını saÄŸladı…

Åžimdi de, Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediyesi’ne baÄŸlı bazı kütüphanelerin haftanın yedi günü ve yirmi dört saat boyunca açık kalmasının teminine çalışılıyor! Atatürk Kitaplığı’nda 2014’ten itibaren devam eden bu uygulama bundan böyle daha da yaygınlaÅŸtırılacak; Kartal’daki Muallim Cevdet ve Ümraniye’deki Süheyl Ünver Kütüphaneleri yarından itibaren 24 saat boyunca hizmet verecekler ve o semtlerde oturup da evlerinde derslerine çalışma imkânı bulamayan gençler ihtiyaç duydukları mekânlara kavuÅŸmuÅŸ olacaklar.

Ramazan Bey, bundan iki sene önce Atatürk Kitaplığı’na çok zengin bir belge arÅŸivi satın almıştı. Binlerce belgeden meydana gelen bu arÅŸivde 19. yüzyılın ortalarından 1920’lerin sonuna kadar olan dönemde Türkiye’nin tarihi bakımından büyük önem taşıyan ama çoÄŸunun mevcudiyetinden haberdar bile olmadığımız binlerce evrak vardı; bu zengin kolleksiyonun tasnifi iki sene devam etti ve geçtiÄŸimiz günlerde tamamı araÅŸtırmacıların istifadesine açıldı.

Sözünü ettiÄŸim belgeler arasında önem bakımından ilk sırada Sultan Abdülhamid’in 31 Mart isyanının ardından 27 Nisan 1909’da tahtından indirilerek gönderildiÄŸi Selânik’te 5 Temmuz 1909’da bizzat yazıp imparatorluÄŸun güçlü adamı Mahmud Åževket PaÅŸa’ya yolladığı, metni seneler önce Midhat SertoÄŸlu ve Celâl Bayar tarafından yayınlanan ama orijinalinin nerede olduÄŸu ÅŸimdiye kadar bilinmeyen meÅŸhur arzıhali geliyor. Devrik hükümdar, kendisini tahttan indiren darbecilerine “Devlete ve millete iyi ve kötü fakat iyi niyetle otuz dört sene vallahi ve billâhi geceli-gündüzlü hizmet eyledim. Åžeyhülislâm Efendi vasıtası ile ettiÄŸim yemine muhalif hal ve harekette bulunmadım. MeÅŸrutiyet aleyhinde güç kazanmaya çalışmadım. Ä°stanbul’daki asker hadisesinde (31 Mart ayaklanmasında) vallahi malûmatım yoktur” diyor…

BÄ°NLERCE EVRAKTAN BÄ°RKAÇI

Eski harfleri bilen araÅŸtırmacılar için bu kolleksiyonda bulunan ve artık Atatürk Kitaplığı’nın internet sitesinden ânında ulaşılabilen önemli belgelerden bazılarının neler olduÄŸunu da yazayım:

* Sultan Abdülhamid’in sürgünde bulunduÄŸu Selânik’ten 5 Temmuz 1909’da Ä°stanbul’a, Hareket Ordusu Kumandanlığı’na gönderdiÄŸi arzıhalin, yani dilekçenin orijinali.

* Sultan Abdülhamid’in eÅŸlerinden Naciye Hanım’ın Harbiye Nazırı Mahmud Åževket PaÅŸa’ya gönderdiÄŸi ve elkonulan mallarının iadesini talep ettiÄŸi mektup.

* Sultan BeÅŸinci Murad’ın kızı Fehime Sultan’ın asker olan kocasının Ä°stanbul’a tayini konusunda Mahmud Åževket PaÅŸa’ya yazdığı rica mektubu.

* Enver PaÅŸa’nın Mahmud Åževket PaÅŸa’ya “PaÅŸa baba!” diye baÅŸlayan mektupları.

* Birinci Dünya Savaşı’nda esir düÅŸen askerlerimiza ait yazışmalardan, esir kamplarında elyazısı ile çıkarttıkları gazetelerden, fotoÄŸraflardan, ilânlardan ve SöÄŸütlü Muharrem ÇavuÅŸ’un Basra’da üzerine hatıralarını yazdığı alüminyum sigara tabakasından meydana gelen geniÅŸ arÅŸiv.

* KurtuluÅŸ Savaşı sırasında faaliyet gösteren gizli “MM” teÅŸkilâtının evrakı.

* DoÄŸu Cephesi’nde çarpışan 3. Alay’ın “harp cerideleri”, yani savaÅŸ günlükleri.

* Åžark Ordusu Müstakil Süvari Fırkası’nnın Balkan Harbi Ceridesi.

* Sultan Abdülhamid’in sadrazamı Said PaÅŸa’ya ait yüzlerce belge.

* Mabeyinci Tevfik Bey’in 25 Ocak ile 13 Nisan 1913 arasındaki günlüÄŸü.

* Harem AÄŸaları Yardım Cemiyeti’nin evrakı.

* Sultan Abdülâziz’in en yakın adamlarından Hâfız Mehmed Bey’in hatıraları.

* Üsküdar Mevlevihanesi’ne ait 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl baÅŸlarına ait evrak.

* Yüzbaşı Cemal Efendi’nin Ä°nönü SavaÅŸları’nı notları ve günlüÄŸü.

* Manisa’da Yunan iÅŸgali sırasında yaÅŸanan facianın belgeleri.

* Yunan BaÅŸkomutanı General Trikopis’i esir alan Albay Dadaylı Halid Bey’in (Akmansü) hatıraları.

* Ä°kinci Abdülhamid’in Maarif Nazırı HaÅŸim PaÅŸa’nın hatıraları ve evrakı.

* Molla Câmî Dîvanı’nın YeniÅŸehirli Hüseyin Åževket’e ait bilinmeyen bir ÅŸerhi.

* Kastamonu’nun 1839 ile 1841 arasındaki vukuat defteri.

* Devrekânî’de 1926 ile 1928 arasında tutulan suçüstü defteri.

* Sultan Abdülhamid’in kütüphane müdürü Kalkandelenli Sabri Bey’in evrakı.

* Kaymakam Faik Bey’in Yunan iÅŸgali hatıraları.

* Haydar Rıfat Bey’in “Beynelmilel Ä°htilal Fırkaları” isimli yayınlanmamış kitabı.

* Yirmisekiz Said Çelebi’nin 1732 tarihli Lehistan ve Ä°sveç Sefaretnamesi.

* Nasuhî tarikatinin pîri Nasûhî Efendi’nin hayatı ve menkıbeleri.

* Musul, Kerkük, Süleymaniye ve Yemen’de 1896 ile 1904 arasında çıkan isyanlar sırasında 5., 6. ve 7. Ordular’ın yazışmaları.

* Edirne ve Trakya’daki Rumlar hakkında Ä°ttihad ve Terakki’nin önde gelen isimlerinden Hacı Âdil Bey’e ait belgeler.

* TeÄŸmen Hasan Bey’in 1911 ve 1912’deki Yemen isyanları günlüÄŸü.

* Balkan, Birinci Dünya ve Ä°stiklâl Harbi’ne katılan çok sayıda subayın günlükleri.

* Ä°stanbul’un iÅŸgali sırasında yaÅŸananların anlatıldıği günlükler.

* Mısır’daki SeydibeÅŸir Esir Kampı’na kapatılan Râgıp Bey’in günlüÄŸü.

* Sibirya’da, Krasnoyarsk Esir Kampı’ndaki Türk esirlerin günlükleri.

* TeÅŸkilâtı Mahsusa hakkında KuÅŸçubaşı EÅŸref’e ait yüzlerce belge ve fotoÄŸraf.

* 31 Mart olayının bastırılmasında görev alan Binbaşı Rıza Bey’in hatıraları.

* Ä°stanbul’da 1923’te ve 1924’te çıkan veba salgını ile ilgili notlar.

* Millî Mücadele’de Tokat ve yöresinde meydana gelen olayların yazışmaları.

* 18. yüzyıla ait bir ÅŸer’iye sicili.

* 1896’daki Osmanlı-Yunan savaşı evrakı ile ÅŸehid ve gazilerimizin listesi.

* Tanzimat Fermanı’nı mimarı Sadrazam Mustafa ReÅŸid PaÅŸa’nın belgeleri ve PaÅŸa ile Sultan Abdülmecid’in yazışmaları.

* Enver, Cemal ve Kâzım Karabekir PaÅŸalar ile Rauf Orbay’a ait 140 adet mektup.

* Recâizâde Mahmud Ekrem, Yahya Kemal, Ahmed Midhat Efendi, Ä°bnülemin Mahmud Kemal, Halide Edib, Abdülbaki Gölpınarlı, Ahmed Emin, Emin Bülend, Yakup Kadri, Ahmed HaÅŸim, Yusuf Ziya, Hüseyin Cahid ve Halid Ziya gibi tanınmış edebiyatçılar ile gazetecilerin mektupları.

* Mustafa Kemal PaÅŸa’nın diÅŸçisi Dr. Ahmed Åževki’nin, Dömeke Kahramanı Gazi Edhem PaÅŸa’nın, Kafkas Cephesi Kumandanı Abdülkerim PaÅŸa’nın ve Sadrazam Ä°brahim Hakkı PaÅŸa’nın evrakı.

* Galiçya Savaşı’nın, Sultan Abdülhamid’in doktoru Ä°brahim PaÅŸa’nın, Halife Abdülmecid Efendi’nin yâveri Ekrem RüÅŸtü Akömer’in, Jöntürkler’den Aziz Sami Ä°lter’in ve Adalet Partisi’nin ilk genel baÅŸkanı General Ragıp GümüÅŸpala’nın günlükleri.

* Ä°ttihad ve Terakki’nin genel merkez harcamalarının kayıtları.

* HurÅŸid PaÅŸa’nın elyazısı ile 31 Mart’ın tarihçesi.

* MaraÅŸ’ın tarihini ve folklorunu konu alan elyazması bir eser.

* Atatürk’ün en yakınındaki gazetecilerden Falih Rıfkı Atay’ın evrakı, yayınlanmış yahut sansürlenmiÅŸ yazıları.

* Sultan Abdülhamid döneminin sansür belgeleri…

Ciddî araÅŸtırmacılar, Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nun son dönemi için emsalsiz bir kaynak olan bu kolleksiyona dayanarak ileride bir hayli eser çıkartabileceklerdir…

Sultan Abdülhamid’in darbecilere gönderdiÄŸi arzıhalinin, yani dilekçesinin tam metnini de önümüzdeki Pazar günü yayınlayacağım…

Sultan Abdülhamid’in darbecilere gönderdiÄŸi arzıhalin ilk sayfası.

Sultan Abdülhamid.

Ramazan Minder, Abdülhamid’in elyazısı arzıhali ile
.