Facebook ve YouTube aşı karşıtlığının yayılmasına nasıl yardımcı oluyor?

Mark Zuckerberg, 2015 yılında alışılmadık bir ÅŸekilde fikrini açıkça beyan etti, “Aşılama önemli ve güncel bir konu” dedi ve Eula Biss’in Bağışıklık Üzerine isimli kitabı hakkında bir Facebook gönderisiyazdı. Gönderide ÅŸunları belirtti: “Bilim gayet açık: aşılar iÅŸe yarıyor ve aşılar topluluÄŸumuzdaki herkesin saÄŸlığı için önemli.”

Fakat Facebook “topluluÄŸu” aşı hakkında bilgi ararken, bilimsel olmayan, aşı karşıtı propagandaya yönlendirilebilir. Aşılar hakkında bilgi arayan kullanıcılar, Facebook’un rakibi YouTube’da, Pasifik’in kuzey batısında kızamık salgınları yaygınlaşırken bile çoÄŸunluÄŸu ebeveynleri korkutmak için tasarlanmış aşılama karşıtı yanlış bilgilere yönlendirilmekte.

The Guardian, Facebook’ta aşıyla ilgili grup ve sayfalarda yapılan arama sonuçlarının aşı karşıtı propagandanın hakimiyetinde olduÄŸunu ve YouTube’un öneri algoritmasının da gerçeÄŸe dayalı tıbbi bilgilerden ziyade aşı karşıtı yanlış bilgilere yönlendirme yaptığı sonucuna ulaÅŸtı.

Facebook aşı karşıtı gruplardan gelen reklamları kabul ederek yanlış bilginin öne çıkarılmasına neden oluyor.

Bu bulgular, Dünya SaÄŸlık Örgütü’nün (WHO) 2019’da küresel saÄŸlığa yönelik en büyük 10 tehditarasında gösterdiÄŸi aşı tereddütüyle ilgili küresel kaygıyla uyumlu gözüküyor. Ayrıca Facebook ve YouTube’un zararlı yanlış bilgiyle mücadelelerinin etkisi üzerine sorular ortaya çıkmasına neden oluyor.

Hem Facebook hem de YouTube (Facebook’un deyimiyle) “gerçek bir küresel tehdit” olan yanlış bilgileri, ek incelemeye gerek duyulan ve eriÅŸimi azaltılması gereken özel bir kategori olarak deÄŸerlendirmeye baÅŸladı. Bu politika deÄŸiÅŸikliÄŸi, Sri Lanka ve Hindistan’da WhatsApp’ta yayılan çocuk kaçırma konusundaki yanlış söylentileri izleyen linç giriÅŸimleri ve YouTube’da ABD’deki toplu saldırı maÄŸdurlarına yapılan taciz gibi olaylar üzerine gelen kamuoyu baskısı sonucu ortaya çıktı.

YouTube kısa bir süre önce izleyicilere saÄŸladığı tavsiyeler arasında ‘‘kullanıcıları zararlı ÅŸekilde yanlış bilgilendirebilecek’’ video miktarını azaltacağını duyurdu. Facebook ise geçtiÄŸimiz temmuz ayında “ÅŸiddet içeren veya fiziksel zarar amaçlayan” yanlış bilgileri silme politikasını uygulamaya koydu.

Her iki ÅŸirket de aşı karşıtı propagandaları bu politikaların ana hedefi olarak belirlemedi, ancak The Guardian’dan gelen soruları yanıtlarken, her iki ÅŸirket de aşı karşıtlığı meselesini ele almak için adımlar atmaya yöneldiklerini belirtti. YouTube sözcüsü, yeni geliÅŸtirilen önerilen videolar yaklaşımında bazı aşı karşıtı videoların “zararlı yanlış bilgiler” içerdiÄŸini dikkate alarak deÄŸerlendirileceklerini söyledi. Facebook sözcüsü ise ÅŸirketin, aşılar ve diÄŸer saÄŸlık sorunları ile ilgili yanlış bilgilendirmelere karşı yeni seçenekler araÅŸtırdığını ifade etti.

Bu arada, aşı hakkındaki yanlış bilgilerin yol açtığı küresel tehdit ortada. Kraliyet Halk SaÄŸlığı DerneÄŸi tarafından yapılan son araÅŸtırmada, küçük çocuklu tüm ebeveynlerin yarısının sosyal medyadaki aşılarla ilgili yanlış bilgilere maruz kaldığı belirlendi. DüÅŸük aşılama oranlarının bugüne kadar doÄŸrulanmış 37 vaka ile kızamık salgınına yol açtığı Washington’da halk saÄŸlığı acil durumu ilan edildi. Dünya SaÄŸlık Örgütü’ne göre kızamık, dünya genelinde %30 arttı.

Facebook ve YouTube’da yapılan basit aramalar, aşı karşıtı propagandanın, gerçeÄŸe dayalı bilgileri nasıl geride bıraktığını gösteriyor. Arkadaşı veya beÄŸenisi olmayan yeni bir Facebook hesabı kullanan The Guardian, Facebook arama çubuÄŸuna “aşı” kelimesini yazdı. Facebook’un arama önerileri, kullanıcıyı hemen “aşı yeniden eÄŸitim tartışma forumu”, “aşı yeniden eÄŸitimi”, “aşı gerçeÄŸi hareketi” ve “aşı direnci hareketi” gibi yanlış bilgiler içeren sonuçlara yönlendirdi.

“Aşı” gibi tarafsız bir arama terimi yazmak, aşı karşıtı propaganda sonuçlarını karşımıza çıkartıyor.

Bir kullanıcı “aşılama” gibi tarafsız bir arama terimi kullansa bile, sonuçlar aşı karşıtı propaganda tarafından domine edilmiÅŸ durumda. “Aşılama” aramasının getirdiÄŸi ilk 12 grup, her biri 140 binden fazla üyesi olan “Zorunlu Aşılamayı Durdurun” ve “Aşı Yeniden EÄŸitim Tartışma” isimli iki yanlış bilgilendirme grubunun liderliÄŸinde. Facebook’un sayfalar arasındaki arama önceliklendirmesi de ilk 12 sonuçtan 8’inin aşı karşıtı sayfalar olduÄŸu, aşı karşıtı propagandanın öne çıkacağı ÅŸekilde ağırlaklandırılmış.

Facebook sözcüsü Andrea Vallone açıklamasında “Facebook’ta doÄŸru ve faydalı bilgiler saÄŸlamaya kendimizi adadık” diyor ve ekliyor “Bir yayının popülerliÄŸi ve Facebook baÄŸlantılarınız dahil olmak üzere birçok faktör kullanıyoruz. Topluluk standartlarımızı ihlal eden içeriÄŸi kaldırır, yanıltıcı olabilecek makaleleri belirtir ve kiÅŸilere daha fazla bilgi vermek için üçüncü taraf teyitçi makalelerini kaynak gösteririz. Yapacak daha çok iÅŸimiz var ve saÄŸlık gibi önemli konularda insanları eÄŸitimle ilgili bilgilere baÄŸlama çabalarımızı sürdüreceÄŸiz.”

Åžirket, aşı önleme propagandasının Facebook’un içerik kurallarını ihlal etmediÄŸini belirtti.

Facebook ayrıca aşı karşıtı gruplardan gelen reklamları kabul ederek yanlış bilgilerin performansını artırıyor. Åžirketin politik reklam arÅŸivi, “Zorunlu Aşılamayı Durdurun” grubunun ‘‘aşılar bebekleri öldürür’’ gibi açıkça yanlış ifadeler barındıran içerikler ile diÄŸer aşı karşıtı grupların kadınlara yönelik propagandalarının yayılması için Facebook reklamlarının nasıl kullanıldığını gösteriyor.

YouTube’da, kızamık konusunda Mayo Clinic tarafından yayınlanan bir videonun ardından kullanıcılara aşı karşıtı bir video izlemeleri tavsiye ediliyor.

YouTube’un arama önerilerinde de aşı karşıtı propaganda kolaylıkla görülebiliyor. Kullanıcılar, Mayo Clinic’in kızamık-kabakulak-kızamıkçık (MMR) aşıları hakkında yüklediÄŸine benzer bilimsel olarak saÄŸlam bir içerik bulduklarında bile YouTube’un algoritması kullanıcılara “bir sonraki” olarak aşı karşıtı bir videoyu öneriyor.

YouTube sözcüsü, ÅŸirketin aşı karşıtı videoları “kullanıcıları zararlı ÅŸekilde yanlış bilgilendirebilecek içerik” tanımı içinde gördüÄŸünü söylemesine raÄŸmen, bu videoların hangileri olduÄŸuna dair bir açıklamada bulunmadı. Sözcü, öneri algoritmasındaki deÄŸiÅŸimin kademeli olacağını ve sadece çok az sayıda videoyu etkileyeceÄŸini belirtti.

Sözcü ayrıca, YouTube’un MMR aşısı dahil olmak üzere belirli konularda videoların altındaki kullanıcılara doÄŸrudan bilgi vermek için Wikipedia ve Encyclopedia Britannica giriÅŸlerini kullanmaya baÅŸlandığını belirtti. Kullanıcılara gösterilen bilgi kutusu MMR aşısının ne olduÄŸunu tanımlıyor, ancak kullanıcının aşının sözde tehlikelerinden bahseden iddiaların hileli olduÄŸunu öÄŸrenebilmesi için bu kutudaki linkleri takip etmesi gerekiyor.

teyit.org