Rasim Özdenören / İnsana ilişkin bir edim: Sınırlama

Sınır koymak veya kendine sınır konulabilir olmak insana iliÅŸkin bir edimdir. Ä°nsan olmak aynı zamanda sınırla kayıtlı olmak demektir. Cennet, tanımı gereÄŸi, aslında her ÅŸeyin serbest bırakıldığı yerin adıdır. Orada yok yoktur. Ancak insan olma ÅŸartı müstesna… Ä°nsan, cennette de kayıtlanmıştır. “Åžu aÄŸaca yaklaÅŸma” buyruÄŸu, cennet ehlinden yalnızca insana yöneltilmiÅŸtir. Durum, insan olmanın haysiyetiyle ilgili... Çünkü kendine konulan sınırla sınanacak olan tek varlık odur. Çünkü istem (irade) sahibi olarak donatılmış biricik varlık odur. Ä°stem sahibi olmak, öyle deÄŸil de, böyle hareket etmeyi tercih edebilme demektir. Bir ÅŸeyi yapabilirsin, ama yapmıyorsan, onu yapabilecekken yapmaktan vazgeçebiliyorsan, orada, insan olma haysiyetini kullanabildiÄŸin söylenecektir.

Ä°stem sahibi olmanın ters yüz edilmiÅŸ biçimi, istemini baÅŸkası üzerinde dayatma olarak ortaya çıkar. Ä°nsan, kendini istismar etmek suretiyle, kendine verilmiÅŸ olan ve yalnızca ona özgü bulunan bir niteliÄŸi zıddına dönüÅŸtürebilir. Tahrif etmek de insana mahsustur. Ama insan haysiyetiyle ne ölçüde baÄŸdaÅŸtırılabilir, o ayrı.

Ä°stem, kendi tanımına uygun biçimde kullanıldığında, insanın önüne kendi dışında konulmuÅŸ olan hayır ve ÅŸer almaşığından birini seçebilme yeteneÄŸi olarak dışlaÅŸması gerekirken, baÅŸkasını boyunduruk altında tutmaya yönlendirilirse, iÅŸte orada insanın despot yanı ortaya çıkar. Despotluk, istem özgürlüÄŸünü bastırır. Despot, kendi istem özgürlüÄŸünü kötüye kullanarak baÅŸkasının istem özgürlüÄŸüne ket vurmayı dener. Orada marazi bir zevk bulur. Uluslararası iliÅŸkilerde despotluk baÄŸlamında kimin zalim kimin mazlum olduÄŸu açıklıkla gözlemlenebilir. Despot, tehditle gücünü sınamaya kalkışır...

Diktatör, marazlı insan olarak kendine sınırsız özgürlük alanı tanırken, baÅŸkasının mubahlık sınırına tecavüz etmekten perva duymaz. Bundan, belki hayâsızca zevkalır. Ä°ÅŸte, ölçünün, izanın, adaletin,hakkın yitime uÄŸradığı yer de orasıdır, oradadır. Ä°kiyüzlülüÄŸün, kancıklığın, alçaklığın serpilip boy verdiÄŸi yer de…