Birleşik Arap Emirliklerinin Küresel Hırsları

Katar’ın bağımsız ve pro-aktif politikaları çerçevesinde küresel bir aktör olma yolunda birçok alanda giriÅŸimde bulunması bazı Körfez Ä°ÅŸbirliÄŸi Ülkeleri (KÄ°K) ülkelerinin tepkisine neden olmuÅŸtu. Katar’ın kendilerinden bağımsız dış politikasını ve bölgesel düzeydeki nüfuzunu elimine etmek üzere Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn, Katar karşıtı bir blok oluÅŸturarak önce 2014’te ve sonra 2017’de halen devam eden Katar ablukasını baÅŸlattılar. Buna karşılık, abluka blokunun aktif üyesi olan BirleÅŸik Arap Emirlikleri’nin (BAE) özellikle son yıllarda hem bölgesel hem küresel düzeyde Katar’dan çok daha aktif ve bağımsız fakat daha sessiz ve derinden dış politika giriÅŸimlerinde bulunduÄŸuna ÅŸahit olmaktayız. Körfez’de önemli bir finans gücüne sahip olan BAE’nin lider emirliÄŸi Abu Dabi, genç veliaht prens Muhammed bin Zayed El-Nahyan (MbZ) yönetiminde petro-dolar gücünü kullanarak OrtadoÄŸu’da gerçekleÅŸtirdiÄŸi askeri yayılmacılığa ilaveten, DoÄŸu Afrika, Batı Asya ve UzakdoÄŸu’ya uzanan bir dizi uzun vadeli yatırım ve iÅŸbirliÄŸi giriÅŸimlerinde bulunmaktadır. Bunların ötesinde Körfezin genç ve muhteris liderlerinden olan MbZ, ABD’de finans gücünü lobi faaliyetlerine dönüÅŸtürmekte ve bu ÅŸekilde Amerikan politikalarını kendi çıkarları doÄŸrultusunda etkilemeye çalışmaktadır. MbZ’nin ABD’deki etkinliÄŸi diÄŸer taraftan Ä°srail’le olan gizli fakat stratejik iÅŸbirliÄŸi ve bu doÄŸrultuda ABD’deki Ä°srail lobi ve çevreleri ile olan yakın temasları üzerinden güç kazanmaktadır. BAE DışiÅŸleri Bakanı Enver GargaÅŸ geçtiÄŸimiz hafta BirleÅŸik Arap Emirliklerinin OrtadoÄŸu’da askeri birliklerini artırmaya hazır olduklarını ifade eden bir açıklama yapmıştır. Bunun gerekçesi olarak, bölgesel güvenliÄŸin saÄŸlanması için artık ABD, Ä°ngiltere gibi batılı müttefiklere güvenemeyeceklerini ileri sürmüÅŸtür. Küçük bir Körfez emirliÄŸinin küresel düzeyde bu kadar yayılmacı politika yaklaşımıyla dünya siyasetini etkileme iddiasına sahip olması dikkat çekicidir ve üzerinde akademik çalışma yapılmalıdır.

OrtadoÄŸu ve Afrika’da Askeri GiriÅŸimler

BAE, Yemen’de Husi’lere karşı Suudi Arabistan’la olan koalisyonu ile giriÅŸtiÄŸi savaÅŸta baÅŸat rol oynamaktadır. Üç senedir devam eden Yemen iç savaşında BAE askeri birlikleri kontrol alanını geniÅŸletirken diÄŸer taraftan birtakım zorba uygulamalarla insani drama sebep olmaktadır. BAE, Güney Yemen’in bazı ÅŸehirlerinde bağımsız askeri üsler kurmaktadır. SavaÅŸ Yemen halkı üzerinde çok sayıda can kaybı, kıtlık ve açlığa sebep olarak büyük bir felaket yaratmaktadır. BAE askerlerinin Güney Yemen hapishanelerinde gerçekleÅŸtirdikleri taciz, iÅŸkence ve diÄŸer birçok insan hakları ihlalleri içeren faaliyetleri raporlanmıştır ve BM yetkililerince dikkat çekilmektedir. BAE bununla da kalmayıp Yemen’deki askeri varlığı paralelinde Yemen çevresindeki stratejik bulduÄŸu noktalarda askeri yapılanmaya doÄŸru gitmektedir. Birkaç ay önce BAE askerleri Yemen’e ait Aden’in güneyindeki Scotra adasına Yemen yönetiminin izni olmaksızın asker yerleÅŸtirmiÅŸ ve adada çok sayıda arazi ve mülk satın alarak, adayı kendi yatırım ve askeri hesaplarına uygun olarak yeniden inÅŸa etmektedir. Bu durum Yemen yetkililerini rahatsız etmiÅŸ ve BAE askeri birliklerinin adadan geri çekilmesi için SA’dan aracı olmasını istemiÅŸlerdir. SA’nın arabuluculuk giriÅŸimine ve adanın Unesco tarafından dünya doÄŸal mirası sitesi olarak belirlenmiÅŸ olmasına raÄŸmen BAE adaya asker yığmaya devam etmektedir.

BAE’nin Körfez’in güneyi ve Kızıl deniz istikametinde Afrika’ya açılma teÅŸebbüsleri son birkaç yıldır dikkat çekmektedir. Bu istikamet doÄŸrultusunda, Scotra adasıyla yetinmeyen BAE yol üzerinde yine stratejik bir konumdaki Bab el-Mandeb’de bulunan Perim adasını da gözüne kestirmiÅŸ ve asker göndermek için hazırlık yapmaktadır. BAE’nin Kızıl Denizi Aden Körfezine ve Hint Okyanusuna baÄŸlayan ve böylece Afrika ile Arap Yarımadasını ayıran stratejik bir nokta olan Bab el-Mendeb üzerinde hakimiyet kurmak için bahsettiÄŸimiz Arap yarımadasının güneyindeki askeri yapılanmasıyla birlikte diÄŸer taraftan Afrika tarafında da önemli askeri yapılanmalar gerçekleÅŸtirildiÄŸi görülmektedir.  Bab el-Mendeb BAE için çok önemli bir askeri geçit noktası olmasıyla birlikte aynı zamanda doÄŸu ile batı arasındaki ticaretin can damarı noktası olarak görülmektedir. Buradan günde ortalama 4.7 milyon varil petrol ve karbonhidrat ürünleri geçmektedir. Bu sebeple BAE, Bab el-Mandeb boÄŸazı üzerinde hakimiyet kurmak için boÄŸazın aÄŸzında bulunan Eritre’nin Assab limanında 2015’te bir askeri üs kurmuÅŸtur. BAE buradaki üs üzerinden Yemen’e askeri malzeme göndermektedir. Eritre ve Cibuti sınırında bulunan Assab limanı boÄŸazdan geçen ticari gemilerin uÄŸrak noktası olan önemli ve stratejik bir limandır. DiÄŸer taraftan Etiyopya’nın da bu sınıra baÄŸlı olarak Assab limanından faydalanma hakkı bulunmaktadır. Ä°ki ülke arasındaki sınır savaşının baÅŸladığı 1998 yılına kadar Assab Etiyopya’nın ana limanı idi. GeçtiÄŸimiz ay Eritre ve Etiyopya arasında uzun yıllardır devam eden soÄŸuk savaÅŸ yapılan barış anlaÅŸması ile sona erdirilmiÅŸtir ki; bunda BAE’nin büyük rolü olduÄŸu belirtilmektedir. Böylece BAE boÄŸazın güvenliÄŸini ve kontrolünü, nüfuz tesis ettiÄŸi iki ülke üzerinden garantiye almak istemiÅŸtir. BAE’nin barış anlaÅŸmasından önce Etiyopya hükümetine 1 milyar $’lık yardım yaptığı zikredilmektedir.

Assab’dan sonra iki yıl içinde BAE, DoÄŸu Afrika’da ki askeri yayılmasını Somali’ye uzatmış ve Berbera ÅŸehrinde ikinci askeri üssünü açmıştır. Bu ÅŸekilde BAE Aden Körfezini kuÅŸatarak bölge üzerindeki kontrol alanını geniÅŸletmiÅŸtir. Berbera bölgedeki en yoÄŸun limanlardan biridir. Somali’deki BAE askeri varlığının Türk askeri üssü ile rekabet içinde olduÄŸu ve bölgede gerilim yarattığı ileri sürülmektedir. BAE Afrika’nın boynuzundaki bu stratejik noktada Türkiye’nin ve buraya önemli yatırımlar yapan Katar’ın nüfuzunu daraltmak ve bölgesel hâkimiyetini güçlendirmek istemektedir. DoÄŸu Afrika’daki askeri ve güvenlik hedeflerinin dışında BAE’nin Afrika’ya önemli ölçüde ekonomik bağımlılığı söz konusudur ki; son on yılda Afrika ile olan ticaret hacmi ciddi bir artış göstermiÅŸtir.

BAE’nin bölgedeki askeri yayılmacılığı üzerinden bir nüfuz inÅŸası kurmasına paralel olarak, aynı zamanda SA ile birlikte saÄŸladıkları ABD-Ä°srail ittifakı çerçevesinde bölgede bir statüko inÅŸasının öncülüÄŸünü yapmaktadır. Bu noktada mevkidaşı ve politika ortağı olan SA Veliaht Prensi Muhammed bin Selman (MbS)’dan daha tecrübelidir ve Ä°srail ve ABD çevreleri ile daha eski baÄŸlantılara sahiptir. Hatta bu konuda mevkidaşına veliaht atanmasından önce yol haritası çizmiÅŸ ve gerek Ä°srail ve gerek ABD baÄŸlantılarını saÄŸladığı bilinmektedir. Dolayısıyla Ä°srail ile olan eski, stratejik ve gizli iÅŸbirliÄŸi doÄŸrultusunda Katar ablukasının ve Ä°ran karşıtı mücadelenin öncülüÄŸünü yapmaktadır.1 Bu doÄŸrultuda özellikle sahip olduÄŸu petro-dolar gücüne dayalı olarak ABD ve Ä°ngiltere’de lobicilik faaliyetleri yaparak bölgesel dinamikleri ÅŸekillendirmek istemektedir. Son olarak geçtiÄŸimiz hafta Katar Emirinin Londra’da resmi ziyareti sırasında BAE’nin Ä°ngiliz medyasını harekete geçirerek protesto hareketleri düzenlediÄŸinin ortaya çıkması bunun önemli bir örneÄŸidir.

Asya Açılımı

BAE’nin sessiz ve derinden yürüttüÄŸü bir küresel açılım da Çin üzerinde gözlemlenmektedir. BAE 2012’den beri Çin’in stratejik ortağıdır. Ä°ki ülke arasındaki ticari iliÅŸkiler oldukça güçlüdür. Çin 2015’te BAE’nin en büyük ticari ortağı iken, BAE bugün Çin’in ikinci büyük ticari ortağıdır. Küresel siyasette büyük bir güç olarak yükselen ve dünya çapında stratejik yatırımları ile yayılmacı bir politika takip eden Çin ile uzun vadede stratejik iÅŸbirliÄŸi hedefleyen BAE, eÄŸitim alanında da bunu göstermektedir. Nitekim ilk Çin Okulu Abu Dabi’de açılmıştır. GeçtiÄŸimiz günlerde BAE EÄŸitim Bakanlığı, önümüzdeki yıldan itibaren 100 okulda Çince eÄŸitiminin verileceÄŸi kararını açıklamıştır. Böylece Çin ile olan iliÅŸkilerinin uzun vadede daha geniÅŸ bir alana yayma hedefinde dil bariyerini aÅŸmayı hedeflemektedir.

Yazının Tamamı Ä°çin Tıklayınız