Orta Doğu'nun nehirlerinde insan yapımı krizler

Uygarlığın beÅŸiÄŸi olan Nil, Fırat ve Dicle'nin suları kötü yönetim ve iklim deÄŸiÅŸikliÄŸinden etkileniyor

Büyüyen nüfus ve benzeri görülmemiÅŸ yüksek sıcaklıklar arasında, bölgenin çevresel geleceÄŸini çevreleyen bir sorun çıkma duygusu var.

Yüzyıllar boyunca, Kuzey Irak’taki Küçük Zab nehri çiftçilere tarıma elveriÅŸli topraklar saÄŸlamıştır. Dicle'nin küçük bir kolu olan Zab, Ä°ran'daki kaynağından 400 kilometre boyunca, ilerleyerek Dicle'ye katılıyor.

2017 ilkbaharında, nehrin içinden geçtiÄŸi Süleymaniye ÅŸehri sakinleri  su seviyesindeki düÅŸüÅŸe ÅŸahit oldu. Qaladze kasabasında, aileler musluk suyunda ciddi kıtlıktan ÅŸikayet etti, ekinlerin sulanmadığını ve binlerce balığın öldüÄŸünü söyledi.

BoÄŸucu yaz ayları sürdükçe, sulama Qaladze'li çiftçiler için bir kabus oldu.

2009 yılında Ä°ran hükümeti devasa altyapı projesi üzerinde çalışmaya baÅŸladı; Küçük Zab'ın karşısında 100 metreden uzun ve 275 metre geniÅŸliÄŸinde heybetli bir baraj inÅŸa edildi.

Haziran 2017’de, sıcaklıklar yükselmeye baÅŸladığında, Ä°ran barajın 545 milyon metreküpünü doldurmak için su depolamaya baÅŸladı. Nehirden bölgeye su akışı yüzde 80 oranında azaltıldı. 

Sardasht, Ä°ran-Kuzey Irak sınırında inÅŸa edilmiÅŸ üç barajdan biri. Dicle suyunun yaklaşık yüzde 30'u Ä°ran'dan geliyor ve Irak'ı Ä°ran'ın eylemlerine karşı savunmasız bırakıyor.

Nil nehri ve Hedasi barajı

Bu arada, Kuzey Afrika’da Mısırlı politikacılar, Etiyopya’nın milyarlarca dolarlık Nil Nehri barajı projesinin inÅŸasını durdurmak amacıyla yoÄŸun görüÅŸme trafiÄŸine baÅŸladı.

Nil, Dicle ve Fırat nehirleri boyunca, tarihin en önemli medeniyetlerinin bir kısmı doÄŸdu, büyüdü, geliÅŸti ve geliÅŸti. En eski insani tarım toplulukları, bu nehirler sayesinde binlerce yıldır Orta DoÄŸu ve Kuzey Afrika'nın büyük bölgelerinde yaÅŸamı sürdürmüÅŸtür. 

Fakat bugün, üç nehir de tehdit altında.

Bu krizdeki asıl suçlu kim: iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi mi, yok edici insalar mı ?

Irak'ın nehir su kaynaklarının yaklaşık yüzde 70'ini komÅŸu ülkelerden gelen su akışı saÄŸlıyor. Bu da ülkeyi nehirlere bağımlı kılıyor.

Ayrıca, eski teknikleri kullanan çiftçiler aşırı sulamaya meyillidir ve daha fazla su harcarlar. 

Bazı ülkeler uluslararası su anlaÅŸmalarına tabidir. Ancak  anlaÅŸmayı imzalamayanlar için bir nehrin yıkılmasını ve diÄŸer ülkelere akışı sınırlandırmak için yasal bir engel bulunmuyor.

Basra ve Shatt Al Arab

Qaladze'nin 1000 kilometrenin hemen altındaki Basra ÅŸehrinde, Dicle ve Fırat, suyolunun Arap Körfezi'ne girmeden önceki son ayağı olan Shatt Al Arab'ı oluÅŸturmak için birleÅŸiyor. Ancak, dünyanın en önemli iki nehirinin birleÅŸtiÄŸi yerde konumlanmış bir ÅŸehir için, su temini bir zorluk oldarak gündemini koruyor.

Irak yetkililerine göre, yalnızca su krizinden dolayı yaklaşık 4 bin kiÅŸi güneydeki evlerini terketmek zorunda kaldı.

BM Çevre Programı Irak'ın her yıl yaklaşık 250 kilometrekare ekilebilir alanı kaybettiÄŸini tahmin ediyor.

Ilısu barajı ve Hasankeyf

Türkiye'nin güneydoÄŸusundaki 12 bin yıllık tarhi olan Hasankeyf kasabası, önümüzdeki aylarda dalgaların altında kaybolacak. Ilısu hidroelektrik barajı projesi sonucu oluÅŸan yapay bir göl onu yutacak.

Bölge sakini Ridvan Ayhan, "Torunlarım nerede büyüdüÄŸümü, nerede yaÅŸadığımı görmeyecek. Bana 'Büyükbaba, nereden geliyorsun? Nerede yaşıyordun?' Diye soracaklar. Ne yapacağım? Onlara gölü göstereceÄŸim? " diye soruyor.

Ilısu barajına ek olarak, 2015 yılında Ä°ran, Dicle'nin ana kollarından biri olan Sirwan Nehri'nde bulunan Daryan barajını doldurmaya baÅŸladı. Shatt Al Arab'a olan akışı yüzde 18'e kadar azaltması bekleniyor. 

Kahire'nin kuzeyindeki Nil Deltası'nda çiftçilere iki yıl önce pirinç yetiÅŸtirecekleri alanı sınırladılar.

2017'den bu yana, ülkenin birçok yerindeki çiftçilerin sulama yöntemi olarak su fıskiyeleri yerleÅŸtirmeleri gerekiyordu. Geçen yıl bakanlık, su yoÄŸun pirinç tarımı için kullanılabilecek toprak bölgesini azalttı ve ihlal edenlere 3.000 (Dh 615) ila 20.000 (Dh 4.100) Mısır Lirası ağır cezalari ve altı ay hapis cezası verdi.

Hükümet ayrıca Nil Deltası'nın merkezinde ve güneyinde ve delta dışındaki dört ilde pirinç yetiÅŸtiriciliÄŸini yasakladı. Denizin tuzlu suyunun bölgedeki topraÄŸa sızmasını engellemek amacıyla Akdeniz'e yakın bölgelerde pirinç yetiÅŸtiriciliÄŸine ya da kıyılarındaki tuzlu göllere izin verdi.

Kahire, yıllarca pirinç ihracatçısı olarak, üretim düÅŸtükçe pirinç ithalatına da baÅŸladı.

Çok miktarda su akışına raÄŸmen, Mısır hükümeti, Etiyopya'nın 2011 yılında inÅŸa etmeye baÅŸladığı baraj projesinde yoÄŸun bir diplomasi yürüttü.

Su koruma çabalarının bir parçası olarak, yetkililer ayrıca çok kirli kanalların temizliÄŸi ve geri dönüÅŸüm suyuna yatırım yapıyor. Sulama ÅŸebekelerinde, güneÅŸ enerjisinin yanı sıra, ülkenin her yerinde yeraltı suyunun kullanımı giderek artmaktadır. 

Siyasi mücadele, güvensizlik, hem Mısır'da hem de Irak'taki su kaynakların konusunda gergin bekleyiÅŸi artırıyor. Ancak bir ÅŸey açıktır; Dicle, Fırat, Nil ve diÄŸerleri boyunca yaÅŸayan nüfus boÅŸ durmayacak ve su kaynakları azaldıkça krizler baÅŸ gösterecektir.