Kenevir üretiminde yeni dönem: 1 dekarda 650-700 lira kar bırakıyor

AA muhabirinin derlediÄŸi bilgilere göre, 1990'lı yıllardan itibaren dünya genelinde ekim alanı gerileyen kenevir, daha çok endüstriyel olarak kullanılmaya baÅŸlandı.

Kenevir ekim alanları, dünya genelinde 1990'da 63 bin hektarken 2017'de 26 bin hektara geriledi. Aynı dönemde kenevir tohumu üretimi 35 bin tondan 93 bin tona ulaÅŸtı.

Avrupa'da bugüne kadar tescil edilen 69 kenevir çeÅŸidinin yarıya yakını son 10 yılda geliÅŸtirildi. Bu çeÅŸitlerin çoÄŸu, düÅŸük oranda esrarın etken maddesi tetrahydrocannabinol (THC) içeren endüstriyel tip kenevir oldu. THC, bitki ıslah çalışmalarıyla ayrıştırılarak, oranı kenevir kuru ağırlığının yüzde 0.2-0.3'üne kadar düÅŸürüldü.

Endüstriyel tip kenevirlerde THC oranının üst sınırı Kanada için yüzde 0.3, Avrupa BirliÄŸi için yüzde 0.2 olurken, düÅŸük THC oranına sahip çeÅŸitlerin kullanılması sonucunda Avrupa ve Amerika kıtalarında kenevir tarımı yapılan alanlar artmaya baÅŸladı. Çin de büyük alanlarda kenevir üretimi yapılan ülkeler arasında yer alıyor.

TÜRKÄ°YE'DE KENEVÄ°R ÜRETÄ°MÄ°

Yapısındaki uyuÅŸturucu madde oranından dolayı kontrollü ekilmesi gereken kenevirle ilgili Türkiye'deki mevzuata bakıldığında, lif, sap ve tohumunun amacı dışında yetiÅŸtirilmesi yasaklanırken, bilimsel araÅŸtırmalarla THC'si düÅŸük kenevir çeÅŸitlerinin geliÅŸtirilmesi hedefleniyor.

Kenevir yetiÅŸtirilecek yerlerde, ekiminin izne baÄŸlanması, gerekli kontrollerin yapılması ve izinsiz ekimlere uygulanacak iÅŸlemlere iliÅŸkin esaslar belirlenirken, 2016'da Resmi Gazete'de yayınlanan tebliÄŸle Ä°zmir, UÅŸak, Kütahya, Burdur, Antalya, Zonguldak, Bartın, Karabük, Kastamonu, Sinop, Samsun, Çorum, Amasya, Ordu, Tokat, Yozgat, Kayseri, Malatya ve Rize'de kenevirin ekimi izinle serbest hale getirildi.

Ä°zin verilen il ve ilçelerin dışında kenevir yetiÅŸtiriciliÄŸi yapılamıyor. Bilimsel araÅŸtırma amacıyla ana veya tali bitki olarak kenevir yetiÅŸtiriciliÄŸine, belirlenen bölgeler dışında da Tarım ve Orman Bakanlığı'nca izin verilebiliyor.

Türkiye'de, tescilli ve üretim izinli kenevir çeÅŸidi bulunmazken, ekim alanı yıllar itibarıyla geriledi. 1989'da 42 bin dekar olan kenevir ekili alan, 1999'da 5 bin 360 ve 2009'da 66 dekara düÅŸtü. Son olarak geçen yıl 200 dekarda lif ve tohum amaçlı kenevir ekimi yapıldı.

Kenevir endüstrisinin giderek zayıflaması nedeniyle ekim alanları hızla azalırken, lif ve tohum amaçlı kenevir ekimi 2014-2017'de Samsun'un Vezirköprü ilçesinde izinle yapıldı. Vezirköprü'de 2018'de izinli kenevir yetiÅŸtiriciliÄŸinde, 29 üretici 113 dekarda ekim yaptı, 54 dekarda lif ve 59 dekarda tohum için hasat gerçekleÅŸtirildi. Hasat sonucunda elde edilen lif miktarı 8-9 ton, tohum miktarı 1 ton civarında oldu.

Ä°LK YERLÄ° VE MÄ°LLÄ° KENEVÄ°R ÇEŞİTLERÄ° ÜLKE TARIMINA KAZANDIRILACAK

Endüstriyel kenevir üretimindeki geliÅŸmelerle, Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal AraÅŸtırmalar Politikalar Genel MüdürlüÄŸü'ne (TAGEM) baÄŸlı Karadeniz Tarımsal AraÅŸtırma Enstitüsü MüdürlüÄŸü'nde 2017'den itibaren bu alanda çalışmalara baÅŸlandı.

Bu kapsamda Karadeniz Bölgesi Kenevir AraÅŸtırmaları Güdümlü Projesi (TAGEM/BÜGEM) yürütülmeye baÅŸlandı. Projeyle yurt dışında tescil edilen THC oranı düÅŸük ve yaygın ekim alanı olan çeÅŸitlerin bölge ÅŸartlarına adaptasyonları belirlenecek. Çalışmalarla ön plana çıkmış ve durulmuÅŸ yerel popülasyonun verimi ve verim komponentleri tespit edilecek.

Bu doÄŸrultuda Bakanlığa baÄŸlı kuruluÅŸlar tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda 2 endüstriyel kenevir çeÅŸit adayının tescil baÅŸvurusu tamamlanarak, ilk yerli ve milli kenevir çeÅŸitleri ülke tarımına kazandırılacak.

KENEVÄ°R ISLAHINA YÖNELÄ°K ÖNCÜ ÇALIÅžMA

"Kenevir Popülasyonlarından THC Oranı DüÅŸük Genetipelrin GeliÅŸtirilmesi" konulu TÜBÄ°TAK 1001 Projesi de Ondokuz Mayıs Üniversitesi ile yürütülüyor. Ülke ÅŸartlarında kenevir ıslahına yönelik öncü çalışma niteliÄŸinde olan projeyle, Orta Karadeniz Bölgesi'ndeki üreticilerden alınan köy popülasyonları ile Tarım ve Orman Bakanlığı'na baÄŸlı Ege Tarımsal AraÅŸtırma Enstitüsü'ndeki gen bankasından temin edilen genotiplerin fenolojik, morfolojik ve bazı teknolojik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanıyor. Bu anlamda düÅŸük THC içeriÄŸine sahip çeÅŸitlerin bulunması durumunda, dünyada olduÄŸu gibi Türkiye'de de kenevir tarımı artacak.

KENEVÄ°R ÜRETÄ°M VE Ä°ÅžLEME MALÄ°YETLERÄ° DÜÅžÜRÜLECEK

"Saplarından Lif Elde Edilen Bitkilerde Tarım Teknikleri ve Mekanizasyonunun GeliÅŸtirilmesi, Üretim ve Ä°ÅŸleme Maliyetlerinin DüÅŸürülmesi"ne yönelik proje de TAGEM destekli kamu-özel sektör ortaklığında yürütülüyor.

Proje kapsamında, keten, kenevir ve ısırgan bitkilerinden mekanizasyon destekli olarak düÅŸük maliyetli ve kabul edilebilir kalitede doÄŸal liflerin elde edilmesi durumunda, bunların ayrılması ve iÅŸlenmesi aÅŸamaları için makineler geliÅŸtirilecek. Uygun yetiÅŸtirme tekniÄŸi ve mekanizasyonun geliÅŸtirilmesiyle maliyetlerin azaltılması, dekara verimin artırılması suretiyle bu bitkilerin ekim alanlarının yaygınlaÅŸtırılması saÄŸlanacak.

Projeden elde edilen sonuçlar özel sektör tarafından uygulamaya aktarılacak, ekonomik çıktıları bakımından üretime, üreticiye, sanayiciye (tekstil, makine gibi) direkt katkı saÄŸlayacak.

KENEVÄ°R HANGÄ° ALANLARDA KULLANILIYOR?

Kenevir, otomobil sektöründe doÄŸal fiber parçalar, aÄŸaç iÅŸleme sanayisi, kenevir talaşından doÄŸal inÅŸaat malzemeleri, ahÅŸap malzeme, kumaÅŸ ve kanvas ürünler, gemi halatı, izolasyon malzemeleri, kozmetik ürünler, biyodizel, biyokütle yoluyla enerji üretimi, kenevir yağı, gıda ve yem, kağıt sanayisi, banknot ve sigara kağıdı, çay poÅŸeti gibi çok geniÅŸ alanda kullanılıyor.

Türkiye'de ortalama 1 dekardan 100 kilogram lif elde ediliyor. Lifin kilogramı ise ortalama 15 liradan satılıyor. Bin 500 lira gelir elde edilen 1 dekarda, 800-850 lira masraf yapılıyor.

Tohum amaçlı endüstriyel kenevir yetiÅŸtiriciliÄŸinde ise 1 dekardan 50-60 kilogram tohum elde ediliyor. Bunun kilogram fiyatı ise 25-30 liraya satılıyor. Bin 250-bin 500 lira gelir elde edilirken, gider 800-850 lira oluyor.

ERDOÄžAN KENEVÄ°R ÜRETÄ°MÄ°NÄ°N ÖNEMÄ°NE DÄ°KKATÄ° ÇEKTÄ°

CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan, daha önce yaptığı açıklamalarda kenevir üretiminin önemine dikkati çekerek, ÅŸu ifadeleri kullanmıştı:

"Bize bir zamanlar afyon ekimini yasaklayanlar kendileri cayır cayır afyon ekiyorlardı. Askeri bir sorunun çözümü için görünürde konuyla hiçbir ilgisi olmayan böyle bir ÅŸartın konulması elbette son derece manidardır. Åžimdi diyorum ki biz yeniden, tarım, çevre ve ÅŸehircilik bakanıma söyledim, kenevir ekimi süreci baÅŸlatalım çünkü kenevir ekiminin çok farklı alanlarda çok farklı faydalarının olduÄŸunu da göreceÄŸiz. Åžimdi bu süreci baÅŸlatacağız."