Sosyal Medya

Özel / Analiz Haber

Mustafa Kutlu: Tanpınar'ın değerinin tam bilebildik mi?

14-01-2019 15:44

Prof. Dr. Orhan Okay üzerinde uzun yıllar çalıştığı Tanpınar biyografisini yayımladı: "Bir Hülya Adamının Romanı: Ahmet Hamdi Tanpınar". (Dergâh Yayınları, Şubat 2010).



Tanpınar'ın talebesi olmuÅŸ Orhan Hoca'nın bu çalışması çoktandır bekleniyordu. Kitap bu konuda mükemmel bir örnek. Bu eser üzerine Türk Edebiyatı dergisinin Nisan sayısında (s. 438) Orhan Hoca ile yapılan bir konuÅŸma var. Oldukça geniÅŸ olan konuÅŸmadan Tanpınar'la ilgili önemli gördüÄŸümüz bazı satırbaÅŸlarını aÅŸağıya alıyoruz. 379 sayfalık büyük boy kitap mutlaka okunmalıdır.

 

  • Tanpınar'ın deÄŸerinin tam bilebildik mi bilmiyorum. Ölümünden sonra üzerine biraz daha herkesle beraber eÄŸildiÄŸim zaman anladım önemini. Yani, hakikaten çağımızın büyük bir edebiyat tarihçisi, iyi bir ÅŸairi, iyi bir romancısı ve düÅŸünürü.

    •  

  • Çok fazla okuyucusu olmadı saÄŸlığında. Hakkında fazla yazı yazılmadı. Ama 70'li yıllardan sonra o, fikirleriyle, romanları ve ÅŸiirleri de dahil, ama özellikle fikirleriyle DoÄŸu ile Batı arasında kalmış olan Türkiye'nin problemlerine cevap veriyordu.

    •  

  • Hep DoÄŸu ile Batı arasındayız. Yalnız, DoÄŸu'dan neleri muhafaza edeceÄŸiz, Batı'dan neleri ne miktarda alacağız, bu terkip oranı farklı. Tanpınar "eÅŸiktedir". Ama unutmayalım ki Türkiye eÅŸiktedir.

    •  

  • Ortalama aydından farklı tarafları var. Türk musikisini, bunun klasiklerini iyi biliyor. Aynı ÅŸekilde Klasik Batı müziÄŸini de. Türk resim sanatını ve Avrupa resmini iyi tanıyor. Avrupa müzelerini gezmiÅŸ. Heykel, yazı sanatı hakkında fikirleri var.

    •  

  • "Zaman" meselesini kurcalamış. Üzerinde çok durmuÅŸ, Proust'tan etkilenmiÅŸ, Bergson'dan da. Sürekli geçmiÅŸe döner, ama bu dönüÅŸ "Kökü mazide olan ati"yi aramak içindir

    •  

  • Åžiir için ÅŸöyle diyor: "Åžiir bir susma iÅŸidir". Åžiir çünkü bir "ben" iÅŸidir. Tanpınar ÅŸiirde anlatamadıklarını romanlarında dile getirir. Onun ÅŸiirlerinde kendisi vardır. Yani "Lirik ben". Onun için mesela Yahya Kemal'de olduÄŸu gibi Tanpınar'ın ÅŸiirlerinde bir toplum problemi yoktur. Bir tarih problemi yoktur. Sadece "Bursa'da Zaman" ÅŸiirinde böyle bir tema duygu halinde sezilir.

    •  

  • Tanpınar'ı genel yapısı içinde "mistik" kabul edebiliriz. Bunun yanında "spiritüalist"tir.

    •  

  • GeçmiÅŸe baÄŸlılığı dikkate alındığında muhafazakârdır. Ancak bu muhafazakârlığı dinî mânada söylemek istemiyorum.

    •  

  • Az ÅŸiir yazarlardandır. Åžiirde mükemmeliyetçidir. Seçerek kitabına aldığı 37 ÅŸiiri var. Ölümünden sonra dergilerde kalmış, kendinin beÄŸenmedikleriyle diyelim, hatta yarım kalmış olanlarla yüz kadar ÅŸiir.

    Ancak kendini hep ÅŸair olarak göstermek ister.

    •  

  • Üniversitede bir profesör olarak bir ilim adamı olmaya gayret ediyor. Halbuki Tanpınar sanatkâr olarak yetiÅŸmiÅŸ, sanatkâr mizacı olan bir insan.

    Mesela Köprülü'nün bir Edebiyat Tarihi var. O âdeta bir matematik kitabı gibi. Formülleri gayet saÄŸlam. Oysa Tanpınar hissî bir âlim.

    Vakaları objektif olarak verir. Onların yorumunda sübjektiftir. Yanlış söylemiyor, doÄŸruları doÄŸru olarak söylüyor, saÄŸlam bilgilere dayanıyor, ama arada bir kanaati vardır. O kanaate katılırsınız veya katılmazsınız. Åžurasını söyleyeyim, bu kanaatleri indî deÄŸil, fakat sanatkârca. Ä°sterseniz ÅŸairane diyelim. Neticede hâlâ aşılmamış bir eser (XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi).

    •  

  • Ä°roni aslında kendi ÅŸahsında var. Çevresindeki arkadaÅŸları, dostları onu anlatırken bu tarafını dile getirirler. Bizimle derste de öyleydi. Yani biraz iÄŸneleyici tarafı var. Pek çok ciddi yazısında ironi, mizah, hiciv gibi ortak bir kategoriye girecek ifadeleri görülür.

    •  

     

  • Ä°zlenimci diyebildiÄŸimiz bir felsefesi var. Empresyonist yani. Resimde, edebiyatta, musikide. Estetik anlayışı böyle. Diyebilirim ki onun her yazısına, tabii baÅŸta ÅŸiiri olmak üzere, estetik hakimdir. ÇaÄŸdaÅŸları arasında pek çok yazar kendi adları veya takma adlarla kalemini geçim yolunda kullanırken, o kadar para sıkıntısı çektiÄŸini bildiÄŸimiz Tanpınar böyle bir yola girmemiÅŸ, estetik kaygılarından taviz vermemiÅŸtir.

    •  

  • Tanpınar'ı mümkünse programlı okumalı. Yani mesela bütün bir sene. Onu okurken tıpkı kendisi gibi resim ve müzikle de ilgilenilmeli.

    Prof. Dr. Orhan Okay Hoca'ya ülkemizin en önemli sanatkâr-düÅŸünürlerinden Tanpınar'ı dört başı mamur bir biçimde tanıttığı için teÅŸekkür ediyor, saÄŸlıklı uzun bir ömür diliyoruz.

    Yeni Åžafak

    •  

    Etiketler :

    Henüz yorum yapılmamış.

    * İşaretli tüm alanları doldurunuz.