Türkiye'ye ihale edilmeye çalışılan Irak su krizinin sebepleri

Irak'taki su krizi son olarak, geçen yaz aylarında güneydeki Basra vilayetinden baÅŸlayıp baÅŸkent BaÄŸdat'a sıçrayan gösterilerle gündeme geldi. Dünya Bankasının verilerine göre, gelirinin yüzde 90'ı petrole dayalı 39 milyon nüfuslu Irak'ta, su ihtiyacı çoÄŸunlukla Dicle ve Fırat nehirlerinden karşılanıyor.

Göreve baÅŸladığı 2 Ekim 2018'den sonra ilk defa Türkiye'ye gelen Irak CumhurbaÅŸkanı Berhem Salih'in, önceki gün CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan ile Ankara'da yaptığı görüÅŸmenin en önemli maddesi "su konusu" oldu.

CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan, Iraklı mevkidaşı ile toplantısında, Türkiye'nin Irak'ın su kriziyle yakından ilgileneceÄŸini ifade ederek, ülkede "su yokluÄŸundan daha ziyade suyun yönetimiyle ilgili ciddi sorunların mevcut olduÄŸuna" dikkati çekti.

 Irak'ın özellikle kuzey bölgelerindeki yağış oranları oldukça yüksek. Ülkede, geçen yıl kasım ayında meydana gelen aşırı yağışlar nedeniyle bazı bölgelerde sel felaketleri yaÅŸandı. Sel felaketi sonucu 20'den fazla kiÅŸi hayatını kaybederken, yaÄŸmur sularını tutacak güçlü su altyapısının olmaması ülke gündemine tekrar oturdu. 

Iraklı siyasiler Türkiye suyu kesiyor algısı yaratmak istedi

Irak'taki bazı siyasetçiler, soruna çözüm bulamadıkları durumlarda, ülkedeki su sıkıntısı ve kuraklığa gerekçe olarak Türkiye'nin yeni inÅŸa ettiÄŸi Ilısu Baraj'ını gösteriyor. 

Bazı siyasilerin bu yöndeki iddialarının aksine Türkiye suyu kesmediÄŸi gibi birçok platformda Irak'a her türlü desteÄŸi vermeye hazır olduÄŸunu belirtiyor ve dayanışma çaÄŸrısında bulunuyor.

Türkiye'nin BaÄŸdat Büyükelçisi Fatih Yıldız, 6 Haziran 2018'de yaptığı açıklamada "Ilısu Barajı'nda su tutmaya baÅŸladığımız zaman suyu tamamen keseceÄŸimiz anlamına gelmiyor. 15 Mayıs'ta üzerinde mutabık kalınan husus da suyun akış düzeninin nasıl olacağına dair. Dolayısıyla su kesilmiyor, akmaya devam ediyor. Suyun önemli bir kısmı halen Irak'a verilmeye devam ediyor." demiÅŸti.

Büyükelçi Yıldız, daha sonra CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan'ın talimatı üzerine Dicle Nehri'nde meydana gelen kuraklık sebebiyle Iraklılar için suyun tutulmasının ertelendiÄŸini duyurmuÅŸtu. 

Saddam döneminden kalan barajlar 

Dicle ve Fırat nehirleri üzerinde çeÅŸitli amaçlarla kullanılan barajlar var. Ülkenin en büyük barajı Dicle Nehri üzerinde 1986'da faaliyete geçirilen Musul Barajı mevcut. Irak'ın kuzeyindeki bu en büyük baraj ülkenin önemli su kaynağı olma özelliÄŸine sahip.

Ayrıca Dicle Nehri üzerinde; Dokan, Derbendihan, Adhaim, Beduha, Dibis, Hemrin, Kut, Samara, Elvend ve Duhok Barajı bulunuyor.

Fırat Nehri üzerinde yer alan ve yine 1986'da inÅŸa edilen Hadise Barajı da bu bölgedeki en büyük baraj olarak biliniyor. Nehir üzerindeki diÄŸer barajlar da Hirdiye, Ramadi ve Felluce barajları. 

Sözü edilen ve ÅŸu anda Irak'ın su ihtiyacını karşılayan barajların hemen hemen hepsi Irak'ın devrik lideri Saddam Hüseyin veya ondan önceki dönemlerde inÅŸa edildi. Irak'ta 2003 ABD iÅŸgalinden sonra inÅŸasına karar verilen ancak henüz tamamlanmayan barajlar da mevcut. 

Ä°ki nehir üzerinde inÅŸa edilen barajların çoÄŸunda yetersiz altyapı ve bakımsızlıktan dolayı elektrik üretimi çok kısıtlı ve bu barajlar sadece su tutma görevinde kullanılıyor. Bu nedenle Irak, Ä°ran gibi komÅŸu ülkelerden elektrik ithal ediyor ya da farklı yöntemlerle elektrik ihtiyacını karşılamaya çalışıyor. 

Irak'ta su yönetimiyle ve krizin ortadan kaldırılmasıyla ilgilenen ayrı bir "Su Bakanlığı" bulunuyor. Bakanlık, suyun kullanım ÅŸekli, barajların idare edilme yöntemi ve içme suyu gibi tüm iÅŸleri yürütüyor.

Ülkede su konusuyla ilgilenen bir bakanlığının varlığının yanı sıra komÅŸu ülkelerde olduÄŸu gibi su israfının önüne geçmenin bir yöntemi olarak kullanılan "su saatleri" de mevcut ancak bu saatler pek fonksiyonel deÄŸil.

Tüm evlerde su saati bulunuyor ancak Su Ä°daresi tarafından aylık fatura düzenlenmesi ve ödeme talebi söz konusu deÄŸil.

Su krizinin nedenleri 

BaÄŸdat merkezli El-Beyan Plan ve AraÅŸtırma Merkezinin, geçen yıl "Irak'taki Su Krizi; Zorluklar ve Çözümler" adıyla yayımlanan raporuna göre, ülkede su sıkıntısının yaÅŸanmasının arkasında 3 sebep yatıyor.  

Raporda, Irak nüfusunda yaÅŸanan artış ve buna baÄŸlı olarak su ihtiyacının çoÄŸalması, suyun bilinçli bir ÅŸekilde tüketilmemesi ve tarımın en büyük su tüketen sektör haline gelmesi bu krizin en önemli nedenleri arasında sıralanıyor.

IÄŸdır Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası iliÅŸkiler Bölümü Dr. ÖÄŸretim Üyesi Seyfi Kılıç AA muhabirine konuya dair yaptığı açıklamada, Irak'ın geçen yıl yaÅŸadığı su krizinin Ä°ran'ın Irak'a gelen nehirlerdeki su akışı yönünü deÄŸiÅŸtirmesi, su altyapısındaki ciddi eksikler ve tarım için bilinçsiz tüketimden kaynaklandığını belirtti.

 Irak'ın yaklaşık 39 yıldır yaÅŸadığı iç savaÅŸ, iÅŸgal ve ambargo döngüsü içerisinde olduÄŸunu söyleyen Kılıç, bu nedenle diÄŸer temel ihtiyaçlar gibi su altyapısına da gerekli önemi gösteremediÄŸini ifade etti. 

"Su sisteminin sürekli bir ÅŸekilde bakım ve onarılması gerekiyor" diyen Kılıç, "Böyle bir döngü içerisindeki ülkenin zaten su sistemini düzgün bir ÅŸekilde iÅŸletmesi beklenemez. Bu nedenle Irak'ın ciddi altyapı eksiklikleri var." dedi. 

Irak'taki su krizinin bir diÄŸer nedeninin de Ä°ran'ın nehirlerin su akış yönünü deÄŸiÅŸtirmesinden kaynaklandığını aktaran Kılıç, "Ä°ran'ın ülke içerisinde Dicle Nehri ile birleÅŸen sular üzerinde yapmış olduÄŸu barajlar var. Bu da Irak'ta su yokluÄŸuna neden oluyor. Ä°ran suları direkt kesip ülkenin iç kesimine doÄŸru saptırıyor." görüÅŸünü dile getirdi. 

DiÄŸer bir sorunun da tarım için aşırı derecede suyun israf edilmesi olduÄŸunu vurgulayan Kılıç, ÅŸöyle devam etti:

 "Irak'ın ilk önce tarım suyunu daha etkin kullanması gerekiyor. Ülkedeki sulama kanallarının hepsi açık ve beton deÄŸil. Kaynağından çıkarılan suyun sadece yüzde 10'u tarlaya ulaÅŸabiliyor. Bu da az olan suyun heba olmasına yol açıyor. Irak'ın ilk önce bu tür sorunları çözmesi gerekiyor ve daha sonra dışarıdaki sorunlara yönelmeli."

En büyük barajda yıkılma tehlikesi var 

Altyapı sorununa baÄŸlı olarak ülkedeki barajların yetersiz olduÄŸu veya tam kapasiteli su tutamadığına dikkati çeken Kılıç, kuzeyde inÅŸa edilen en büyük iki barajın yıkılma riski taşıdığı uyarısında bulundu.

Irak'ın en büyük barajı ve Dicle Nehri üzerinde kurulan Musul Barajı'nın bu risk içerisinde yer aldığını belirten Kılıç, "Barajın üzerinde inÅŸa edildiÄŸi kayalıklar, suyla temas ettikten sonra erimeye baÅŸlıyor. Bu da baraj zeminin zedelenmesi ve daha sonra yıkılmasına yol açıyor." diye konuÅŸtu. 

Kılıç, altyapısı zayıf olan diÄŸer barajın da Ä°ran'dan gelen Sirvan Nehri üzerinde kurulan Süleymaniye'nin Derbendihan ilçesindeki "Derbendihan Barajı" olduÄŸunu ifade ederek, Irak ve Ä°ran sınırında önceki yıl meydana gelen deprem sonrası, barajda hasarların oluÅŸtuÄŸunu ve su toplama kapasitesinde sıkıntıların yaÅŸandığını dile getirdi. 

"Türkiye'nin inÅŸa ettiÄŸi barajlar Irak'ın yararına" 

"Türkiye'nin Irak'a giden nehirler üzerinde inÅŸa ettiÄŸi barajlar iddia edildiÄŸi gibi zararlı deÄŸil aksine yararlıdır." diyen Kılıç, ÅŸu deÄŸerlendirmelerde bulundu:

"Çünkü Hem Dicle hem de Fırat, bahar aylarında eriyen karlardan suyunu elde ediyor. Yıl içerisindeki akımları düzenli deÄŸil. Tarım için yaz ve güz döneminde ihtiyaç duyulan su miktarı her iki nehirde de oldukça az. Fakat Türkiye barajları inÅŸa ettikten sonra 1987 yılında imzaladığı protokole göre saniyede 500 metreküp bırakıyor. Bu tüm yıl boyunca devam eden bir ÅŸey. Barajlar olmazsa, zaten su bırakılamaz çünkü aÄŸustos ayında su seviyesi Fırat Nehri'nde oldukça azalıyor."

Kılıç ayrıca, Irak'ın su sorununun üstesinden gelmesi için ciddi bir siyasi iradeye ihtiyacı olduÄŸunu vurguladı.

"Irak'ta siyasi irade olmadığı müddetçe bunun çözüme kavuÅŸturulması çok mümkün deÄŸil" diyen Kılıç sözlerini ÅŸöyle tamamladı:

"Türkiye her zaman teknik olarak Irak'a yardım edeceÄŸini beyan ediyor. Türkiye mali ve teknik olarak bu imkanlara sahip. Irak'ın bu konuda siyasi irade göstermesi gerekiyor ve konuya eÄŸilmesi lazım. Iraklı siyasiler durumun farkında aslında ancak çözemedikleri için konuyu dış dünyaya havala ediyorlar. Aslında sorunun kendilerinden kaynaklandığının farkındalar." 

Kaynak: AA