Hasan Çelebi: Hat, Allah’ın kelamını yazmaktır

Hat üstadı olarak “Ä°yi bir Hattat olmak için günde 30 saat çalışmak ge­rekiyor” diyorsunuz, bunun detaylarını konuÅŸmak isterim. Günde 30 saat ça­lışmak ne demek?

Günün 24 saatten oluÅŸtuÄŸunu bili­yorum. Günde 30 saat çalışmayı; tale­belerin çalışma disiplinini ve konsant­rasyonunu arttırmak için söylüyorum. Talebeler hat çalışırken öyle çalışmalı­lar ki 30 saatlik çalışmaya bedel olmalı. Çalışma disiplininde dikkat çok önem­lidir; talebe dikkatli çalışırsa, verim alır ve öÄŸrendiklerini hazmeder. Hat sanatı bir insanın hayatını dolduruyor. Yani bir insan 100 sene yaÅŸasa yetmeyebiliyor. Böyle bir sanatı iki dakikada anlatma­nın herhâlde imkânı olmaz. Ama ÅŸu ka­darını söyleyeyim; hat sanatı bir insanın eÄŸer fikrine, sevdasına girdiyse hayatta baÅŸka hiçbir ÅŸeyle meÅŸgul olamaz. Hat sanatında harflerin iyi okunması gere­kir. Aynı zamanda harflerin kıvrımları, kalemlerin gidiÅŸ yönü çok önemlidir. Harfleri iyi okuyan talebe, öÄŸrendikle­rini de beynine nakÅŸettikten sonra ka­lemi eline aldığında bir eser ortaya çı­karabilir.

Harfleri öÄŸrenmek ve hat sanatını icra etmek çok mu zor?

Hat sanatı, merak ve sevgi gerek­tirir. Merak duyarsan öÄŸrenirsin. Mut­laka öÄŸrenirsin. Kabiliyet bunların ar­kasından gelir. Elinin kabiliyeti kör bir kuyunun içinde bulunan madene ben­zemektedir. Bunu çıkarıp iÅŸlemek ge­rek. Sanat emek verdikçe oluÅŸan bir olgudur. Hat sanatına “Taklidi sanat” denir. Sanata baÅŸladığımda bu tabire çok kızardım fakat zamanla anladım ki doÄŸruymuÅŸ. Çünkü hat sanatında elini­ze aldığınız yazının kalemi milimetrik olarak aynı olmak zorundadır. Harfler noktayla ölçülür, harflerin noktalarla ölçüleri vardır. Noktalar birbirine denk gelmezse, baÅŸarılı olamazsınız.

Bir hat eserini oluÅŸturmak ne ka­dar vaktinizi alıyor?

Åžimdi artık yazamıyorum. Elim dur­du fakat elim durmadan önceki vakit için söylersem; bazı iÅŸler vardır ki bir hafta sürer bazısı vardır ki bir günde biter. Süreç, esere ve yazdığın metne göre deÄŸiÅŸir. Metinde yazdığınız harfle­rin birbiriyle olan uyumuna da baÄŸlıdır. Bazen harfler ve kelimeler sana uyum saÄŸlamada yardımcı olurlar, hattı çabuk düzeltirsin. Bazen de kelimeler birbiri­ne ters düÅŸer. Mesela, bu sanatta bazı ayetler, kelimeler ve hadisler vardır ki çok kıymetlidir ama hiç kimse bunları yazmaya muvaffak olamamıştır. Çünkü kelimeler ve noktalar birbirine uymu­yor. Hattat yaptığı iÅŸten istediÄŸi neticeyi alamıyor. Bu durumda da ya kelimeleri düz satır olarak yazmışlar ya da bu iÅŸe hiç girmemiÅŸlerdir. Hat sanatının böyle zorlukları var. Ancak iÅŸin bu zorluÄŸuna gelene kadar yapacak çok iÅŸ var, önce yapılması gerekenler yapılmalıdır.

Bir hat üstadı olarak sizinle sana­tın inceliklerini konuÅŸmak isteriz, ken­dinize has bir formülünüz var mı?

Hat sanatında kendime has bir ku­ralım yok. Çünkü kurallar ve incelikler 1400 seneden beri süzülüp bugüne gel­miÅŸtir. Her asırda sanat yükselmiÅŸ ve sanatçılar bu konuda çok çalışmıştır. Üstatlar sanatı en üst seviyeye getir­meye çalışmış artık bizim bundan son­ra daha üste çıkma gibi bir durumumuz yok.

Hat’ta imkânlar ÅŸöyledir; bir harfe bir ölçü koyuluyor, siz hat yaptığınızda o ölçüyle yapıyorsunuz ve yine de bir baÅŸ­kasının yaptığına uymuyor…

Pirenin bacağını görebilir misiniz? Bizde olan ölçülerin en aÅŸağısı pire­nin bacağı kadardır. Bir pirenin baca­ÄŸÄ±nı görebilir misiniz? Biz bunu hattın üzerinde görüyoruz. Pireyi bir de onun çapağını düÅŸünün, çapak biraz aÅŸtıysa bizim için kusurdur. Hat sanatında bazı harflerin ölçüleri bellidir. Hattatlar 0.8. mm ya da 0.3 mm ile yazı yazarlar. Sa­nat budur. Bugün bunları zorlaÅŸtırıyor­lar veya bazıları lüzumsuz olarak görü­lüyor. Fakat sanat milletin kültürüdür ve o deÄŸerleri korumak lazım.

Peki, Hasan Çelebi’ye göre sanat nedir?

Ben sanat yapabildim mi bilmiyo­rum, fakat yapabilmek için gayret et­tim. Talebelere yollarını göstermeye çalıştım. Ä°stanbul’un havası bütün hat­tatların dikkatini çekmiÅŸtir. Dünyanın her tarafından Ä°stanbul’a gelip burada hat öÄŸrenen insanlar var. Güney Afri­kalı, Faslı, Sibiryalı, Japonyalı, Suudlu öÄŸrenciler hat öÄŸrenmek için geliyor. Benim hat öÄŸrettiÄŸim talebelerin sayı­sı yüzü buldu. Bunların yarısı yabancı ülkelerdendi. Bugün yetiÅŸtirdiÄŸimiz 100 hattatın 10 tanesi istediÄŸimiz özellikler­de olsa bizler için yeter.

Ä°slâm ülkelerinin hepsi bu dili, Arapçayı kullanıyorlar. Fakat Osmanlı döneminde yetiÅŸen üstatlar dışında ge­çen yüz yıllık dönem içinde yetiÅŸen bir hat üstadı bulamazsınız. Çünkü durum doktor ile eczacı arasındaki hadise gi­bidir. Bir doktorun yazısını sen okuya­mazsın ama eczacı okur ve sana söyler. Onlarda meseleye böyle bakıyor. Biz ise hat sanatını Ä°slâm kaynaklı olduÄŸu ve Kur’an-ı Kerim’e hizmet ettiÄŸi için her ÅŸeyden üstün tutmuÅŸuz. Ecdat bu fikirle sanatı bu seviye getirmiÅŸtir.

Türkiye’de son zamanlarda açı­lan sergiler ile gençlerin klasik Ä°slâm sanatına ilgisinin arttığını gözlemle­yebiliyoruz. Kur’an okumanın, Arapça harflerle bir ÅŸeyler yazmanın yasak olduÄŸu zamanlardan bu zamana yaÅŸanan geliÅŸmeler hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Sergiler olmazsa sanatlar yayıl­maz. Eskiden Kur’an okumak, Arap harfleriyle bir ÅŸeyler yazmak yasaktı. 1950 yılından sonra yasak biraz gevÅŸedi. 1960’tan itibaren ise durum deÄŸiÅŸmeye baÅŸladı. Bir zamanlar sanatın yayılma­sını ve sergilerin yapılması çok istedik. Fakat bir konuda noksanlık ettik veya gücümüz yetmedi: Halkın sanata karşı ilgisini yeterince arttıramadık. Åžov ma­hiyetinde sergiler açılmaya baÅŸlandı. Sonrasında evinize yabancı birinin eseri yerine Ä°slâm sanatından eserler koyun dedik, yaptılar. Fakat ne sanatın ne de harflerin deÄŸeri yeterince biliniyor.

Her sanatçının ilham aldığı bir kay­nak oluyor. Sizin ilham kaynağınız var mı?

Ä°lham kaynağı; yaptığın bir eser, bir baÅŸkası tarafından yapılmışsa eÄŸer on­dan daha iyisini yapmaya çalışmaktadır. Bu durum seni mükemmele götürüyor, diÄŸer eserlerde yapılanlara dikkat edi­yorsun.

Gençlere ne gibi tavsiyelerde bulu­nabilirsiniz?

Gençlere tavsiyem; Ä°slâm sanat­larından bir tanesini mutlaka öÄŸren­sinler. Ya icra etmeyi ya da kültürünü bilsinler. Hat nedir? Bunun cevabını bilsinler. Hat sanatı üzerine çalışmak isteyen gençler, iyi bir hocadan iyi bir disiplinle öÄŸrenmeye çalışsınlar. Hat sanatı, Ä°slâm sanatıdır. Hat, Ä°slâm’ın, Allah’ın kelamını ve Peygamberimizin (sas) kelamını yazmaktır. Allah bunu yapanı asla muhtaç durumda bırak­maz. Sanatseverlere ise tavsiyem; ala­cakları eser konusunda dikkatli olsun­lar ve güvendikleri kiÅŸilere sorsunlar. Haklıyla haksızın hakkı birbirine karış­masın. Ve son olarak da eski hattatlara rahmet olsun.

Bir başucu kitabınız var mı?

Kur’an-ı Kerim’den baÅŸka okudu­ÄŸum kitap yok. Çünkü pek fazla vakit bulamıyorum. Hat sanatına baÅŸlayınca vakit yetmedi. 30 saat çalışma olunca vakti nereden bulacağız? 100 sene ya­ÅŸamış bir hattat bile öldüÄŸüme deÄŸil de hat sanatını öÄŸrenemediÄŸime üzü­yorum, der… Kitaplar bir tarafta kaldı kâğıtlar ve kalemler bir tarafta kaldı…

Havva Tarhan, “Hat, Allah’ın Kelamını Yazmaktır”, Kitabın Ortası, Aralık 2018, sayı 21.

kaynak: Dünya Bizim