Osmanlı'nın 9 sultanı ve 9 velisi

Osmanlı Devleti, kendisine kadar gelen Ä°slam medeniyet fikriyatının pek çok alanda fiiliyata yansımasıdır. Türklerin Ä°slam tasavvurunun kemâle ulaÅŸtığı devirlere, isim ve eserlere zarf olmuÅŸtur. Åžüphesiz bu tasavvur, tasavvuf neÅŸesiyle yoÄŸrulmuÅŸ ve bu yakınlık saray ile tekkeler arasında da görülmüÅŸtür. Daha doÄŸrusu sultanlar ile veliler arasında yaÅŸanmıştır. Çok farklı eÅŸleÅŸmeler, hikâyeler nakledilebilir elbette ancak bendeniz dokuz padiÅŸah ve dokuz veli ile sınırlı bir derleme yaptım. Oldukça özet bilgiler sunup merak edenler için ilerisini öÄŸrenme adına baÅŸlıklar sunmuÅŸ oldum. NeÅŸ’e ve ibretle okunur umarım…

1) Osman Gazi ile Åžeyh Edebali

Osmanlı Devleti’nin ilk padiÅŸahı Osman Gazi ile ilk kadısı olan Åžeyh Edebali’nin tanışıklığı, âlimleri ve sufileri seven padiÅŸahın Bilecik’teki zaviyeyi sıkça ziyareti ile baÅŸlar. Bir gece bu zaviyede misafir kalan Osman Gazi’nin gördüÄŸü rüya ile bu yakınlık daha ileri taşınır ve akrabalığa dönüÅŸür. ÂşıkpaÅŸazade, Osmanlı Devleti’nin esrarlı müjdesini taşıyan bu rüyayı Osman Gazi’nin imamı Ä°shak Fakih oÄŸluYahÅŸi Fakih’ten ve Åžeyh Edebali’nin oÄŸlu Mahmut PaÅŸa’dan rivayetle zikreder. Åžeyh Edebali’nin ve yolunun Osman Gazi’ye ve bütün bir Osmanlı tarihine tesirlerinin, görülen rüya etrafında hayret zarfında seyri böyle baÅŸlar.

2) Yıldırım Bayezid ile Emir Sultan

Buhara’dan Bursa’ya teÅŸrif eden bir mana eridir Emir Sultan. Bir rivayete göre Yıldırım Bayezid’in kızı Hundi Hatun, gördüÄŸü rüya üzerine kendisi ile babasının rızası olmadan evlenmiÅŸ ve bu hale kızan babası Yıldırım Bayezid Han’ın gönderdiÄŸi askerlere karşı gösterdiÄŸi keramet ve Molla Fenari’nin de uyarısı ile Yıldırım Bayezid Han’ı kendisine muhabbetle baÄŸlamıştır. Bununla beraber Ulu Cami’de Yıldırım Bayezid’e söylediÄŸi bir söz ile kendisinin içkiye tövbesine vesile olduÄŸu kıssası da günümüze ulaÅŸmıştır. Åžöyle ki camiyi tamam eden Sultan Bayezid bir eksiÄŸi olup olmadığını sorar Emir Sultan’a. Emir Sultan da dört yanında birer meyhane eksik deyince ÅŸaÅŸar padiÅŸah, Allah’ın evinde ne iÅŸi olurdu meyhanenin? Emir Sultan bunun üzerine kalbin kimin evi olduÄŸunu sorunca Sultan asıl Hak hanesi neresi hatırlar. Çelebi Mehmet’in de sevip hürmet gösterdiÄŸi ve Anadolu’da birlik ve dirlik için gayret eden Emir Sultan, 2. Murat ile Ä°stanbul kuÅŸatmasına katılmış ve derviÅŸleri ile surlara hücumu baÅŸlatan olmuÅŸtur. Osmanlı padiÅŸahlarına bir velinin kılıç kuÅŸatması merasimi de kendisi ile baÅŸlamıştır. Böylece kılıcın sembolü olacağı bir fütuhatın tılsımını kuÅŸatmıştır Emir Sultan, Osmanlı Hanedanı’na…

3) İkinci Murad ile Hacı Bayram-ı Veli

ÂşıkpaÅŸazade, eserinde Rum denilen Anadolu’da zuhuru ve duasının makbul bir zat olması ile anarHacı Bayram-ı Veli’yi. Somuncu Baba’nın müridi, 2. Murad’ın huzur bulduÄŸu veli, AkÅŸemsettin’in mürÅŸididir. Hakkında yanlış sözler iÅŸitmesi sebebi ile Edirne’ye davet eder 2. Murad, Hacı Bayram-ı Veli’yi. Gelince görür ki gelen zat bir maneviyat deryası ve devletin birliÄŸi ve selameti için ilahi bir teminat simasıdır. Kendisine izzet ikram ile muamele edip derviÅŸlerini de askerlik ve vergiden muaf tutar padiÅŸah. Buna mukabil AkÅŸemsettin de 2. Murad’ın oÄŸlu Fatih Sultan Mehmet’e armaÄŸanı ve emanetidir adeta Hacı Bayram-ı Veli’nin. Ä°lk kez Anadolu’da doÄŸup büyüyen bir velinin tesis ettiÄŸi bir tarik olan Bayramilik’in ve takipçilerinin Anadolu’yu nasıl mayaladığının anlaşılması, bu topraklardaki medeniyetin inÅŸasının hatırasını canlandıracaktır.

4) Fatih Sultan Mehmet ile Åžeyh Ebu’l Vefa

Fatih Sultan Mehmet, Ä°stanbul’u fethinden sonra çok sevdiÄŸi AkÅŸemsettin’in yanında kalmasını istese de bu isteÄŸi gerçekleÅŸmeyip ondaki derviÅŸlik meylinden devletin selameti için kaçan AkÅŸemsettin’in üzüntüsünü Åžeyh Vefa’nın yakınlığı ile gidermek istemiÅŸ ve onun için adıyla anılan semtte bir tekke ve çifte hamam yaptırmıştır. Lakin rivayete göre kader, sultanı yaptırdığı tekkenin kapısından içeri sokmamıştır. Devrin devlet erkânının manada devlet sahibi olan ÅŸeyhe itibarı oldukça fazla olmuÅŸ ve nice esrarlı kıssalar nakledilmiÅŸtir. Fatih Sultan Mehmet ise Åžeyh Vefa ile doyasıya görüÅŸme arzusunu ancak cenazesini ÅŸeyhin kıldırması ile giderebilmiÅŸtir. Bu cenazede Bayezid Handa hazır bulunmuÅŸ ve Åžeyh Vefa ile yolunun kaderi Bayezid Han’ın saltanatı ile farklı bir seyre girmiÅŸtir.

5) 2. Bayezid Han (Bayezid-i Velî) ile Cemalettin Halveti

DerviÅŸ meÅŸrep sultan 2. Bayezid Han, henüz Amasya’da vali iken tanışmıştır talihinin yıldızı mesabesinde olan Cemalettin Halveti Hz.leri ile. Çelebi Halife diye de anılan ÅŸeyh, Koca Mustafa PaÅŸa’nın madden saltanata hazırladığı Bayezid Han’ı manen saltanata taşımıştır. Bayezid-i Veli ve Koca Mustafa PaÅŸa’nın daveti ile Ä°stanbul’a gelen Çelebi Halife, Halvetilik yolunu ilk kez Ä°stanbul’a taşımış ve Sümbül Efendi’nin ÅŸeyhi olmuÅŸtur. Böylece Halveti yolunu güden erenler ile Osmanlı sultanlarının uzun sürecek münasebetlerini baÅŸlatmıştır. Yine Manisa’da Halvetilik pirlerinden olanYiÄŸitbaşı Veli de Bayezid-i Veli zamanında Ä°stanbul’a davet olunmuÅŸ ve tasavvuf ehli arasındaki ihtilaflarda hakem olmuÅŸtur ki nice tâcları suya savurup ehil olmayanları ehil olanlardan ayırdığı rivayet olunur.

6) Yavuz Sultan Selim ile Sümbül Efendi

Yavuz Sultan Selim ile Sümbül Efendi arasındaki münasebet hayret ve ibrete ÅŸayandır. Cemal-i Halveti Hz.lerinin ardından Koca Mustafa PaÅŸa’da irÅŸada baÅŸlayan Sümbül Efendi ile tekkesini yıkmak üzere gelmiÅŸken tanışır Yavuz Sultan Selim. Ancak yıkılan, gönlündeki düÅŸmanlık perdesi olur ve Sümbül Efendi’ye mest olur koca padiÅŸah. Fakat erenlerin edebi gereÄŸi padiÅŸah sözü yerine gelsin diye hiç olmazsa bacalar yıkılır yeniden inÅŸa edilmek üzere… Yavuz Sultan Selim yaptırdığı caminin açılışında vaazı Sümbül Efendi’ye verdirir. Sümbül Efendi, yerine Merkez Efendi’yi bırakarak bir baÅŸka mana sultanı ile mülk sultanının bir araya geliÅŸini hazırlar ve çekilir gider âlemden.

7) Kanuni Sultan Süleyman ve Yahya Efendi

Ä°ki sütkardeÅŸtir Sultan Süleyman ile Yahya Efendi. Biri mülke sultan olmuÅŸ diÄŸeri ise mana âlemine. Sultan Süleyman tahta geçince yanı sıra Ä°stanbul’a gelir Yahya Efendi. Zembilli Ali Efendi’den tamamlar tahsilini ve yıllarca müderrislik yapar. Tarikatta ise üveysi meÅŸreptir derler. Gün gelir BeÅŸiktaÅŸ’ta Hz. Musa ile Hz. Hızır’ın buluÅŸtuÄŸu yerde inÅŸa olunur dergâhı bir rüya üzerine. YuÅŸa aleyhisselamın kabrini keÅŸfeden de Yahya Efendi’dir. Sultan Süleyman ile Hızır aleyhisselamı küçük bir teknede buluÅŸturan da kendisidir. Sultan Süleyman’ın adalet terazisi olur nasihatleri ile ve bir sırlısı BeÅŸiktaÅŸ’ın...

8) Sultan 1. Ahmet Han ve Aziz Mahmut Hüdâyi

Evliya Çelebi, yedi padiÅŸahın Aziz Mahmut Hüdâyi Hz.lerinin elini öptüÄŸünü ve kendisinin yüz yetmiÅŸ bin talebesi olduÄŸunu söyler. Hz. Hüdâyi, ÅŸeyhi Üftade Hz.lerinin duası mucibince devlet sahibi bir veli olmuÅŸtur. Yedi padiÅŸah arasında en samimi münasebet herhalde 1. Ahmet Han ve validesi ile gerçekleÅŸir. Sultan Ahmet Camii’nin açılışında ilk hutbeyi okur Hz. Hüdâyi. Sarayda kendisinden keramet bekleyen Valide Sultan’a, kendisinin abdest havlusunu tutmasının ne denli keramet olduÄŸunu iÅŸaret eder. Genç Osman’ı fitneden korumaya çalıştığı gibi pek çok devlet adamı kendisi ile selamet bulur. Dördüncü Murat ondan kılıç kuÅŸanır. Nice âlim ve arif ondan feyiz alır kiBursalı Ä°smail Hakkı Hz.leri onlardan biridir. Nice faziletleri olan Hz. Hüdâyi’nin menkıbe ve kerametleri daha hayatta iken dilden dile dolaşır. Sevenlerine ve ziyaretçilerine “Denizde boÄŸulmasınlar, ahir ömürlerinde fakirlik görmesinler ve imanlarını kurtarmadıkça gitmesinler” ÅŸeklindeki duası günümüze dek kabulü ve esrarı süren bir armaÄŸandır.

9) 2. Abdülhamit Han ve Zafir Efendi

Pertevniyal Valide Sultan, Mahmut Nedim PaÅŸa ve Abdülhamit Han ile münasebeti neticesinde davetle gelir Ä°stanbul’a Åžeyh Zafir Efendi. Åžazili yolunun sırlı ve büyük bir velisidir. Abdülhamit Han kendisi için ErtuÄŸrul Tekke’yi inÅŸa ettirir, bazı Cuma selamlıklarına tekkeye gider ve bazı dini günlerde ÅŸeyhi Yıldız Sarayı’na davet eder. Åžeyh Zafir Efendi de Mısır, Suriye ve Kuzey Afrika’da Osmanlı Devleti’nin selameti için nüfuzunu kullanır. O topraklardan misafirlerini tekkesinde ağırlar ve Sultan’ın hilafetine vurgu yapar eserlerinde. Vazife verilmedikçe devlet iÅŸlerine eÄŸilmeyen hakiki bir tasavvuf büyüÄŸüdür Åžeyh Zafir Efendi.

Burak Özkanlı yazdı

kaynak: Dünya Bizim