Sudan'da neler oluyor?

Sudan'da ekonomik gidiÅŸatı protesto etmek için düzenlenen gösteriler yayılarak sürerken 5 kentte olaÄŸanüstü hal (OHAL) ilan edildi, 14 muhalif isim gözaltına alındı.

Afrika ve OrtadoÄŸu'nun kavuÅŸma noktasında yer alan, kıtanın 3. büyük ülkesi Sudan'ın çeÅŸitli kentlerinde, hayat ÅŸartları ve zamları protesto için 19 Aralık ÇarÅŸamba günü gösteriler baÅŸladı. 

2003'te patlak veren Darfur Krizi ve 2011'de Güney Sudan'ın ayrılması sonrası karşı karşıya kaldığı ekonomik krizle baÅŸ etmeye çalışan Hartum yönetimi, ekmek, yakıt, tüp gibi temel gıda ve tüketim maddelerinde görülen aşırı fiyat artışına karşı halkın tepkisiyle karşılaÅŸtı.

Muhalefetin birleÅŸerek halkı hükümete karşı harekete geçirmesi, Devlet BaÅŸkanı Ömer el-BeÅŸir'e 29 yıllık iktidarının en zor günlerini yaÅŸatıyor.

Ekmek fiyatlarındaki artış sonrası baÅŸladığı için "ekmek protestoları" olarak adlandırılan gösteriler 6 gündür sürüyor.

Gösterilerin patlak vermesinin ardından muhalif "Nida Sudan" ittifakı hükümete müzakere teklif ederken, aralarında "Komünist Parti" ve "Arap Baası" gibi partilerin de olduÄŸu Sudan Muhalefet Koalisyonu'ndan önde gelen 14 kiÅŸi gözaltına alındı.

Eylemciler doların aşırı yükselmesi nedeniyle ekmek, yakıt, tüp gibi ürünlerde görülen aşırı fiyat artışı ve ekonomik krizi protesto ediyor.

Rejimin düÅŸmesini de içeren taleplerini dile getiren göstericilere yapılan müdahalelerde hükümet kaynaklarına göre 8, muhalefete göre ise 22 kiÅŸi hayatını kaybetti.

- "Ordu, ülke yönetimi çevresinde kenetlendi"

Sudan ordusu ise gösteriler devam ederken yönetime destek verdi.

Darbe söylentilerinin ardından ordudan yapılan yazılı açıklamada, "ordunun ülke yönetimi çevresinde kenetlendiÄŸi" vurgulandı ve halkın kazanımları, güvenliÄŸi, malı ve canını koruma konusunda kararlı olunduÄŸu kaydedildi.

Silahlı kuvvetler, polis, acil destek ve istihbaratın tek ve uyumlu bir sistemde hareket ettiÄŸi belirtilen açıklamada, ordunun Savunma Bakanlığınca ülkedeki güncel olaylar hakkında kapsamlı ÅŸekilde bilgilendirildiÄŸi ifade edildi. 

- Muhalif lider Mehdi 10 ay sonra ülkesine döndü

Sudan'daki gösterilerin eski BaÅŸbakan ve muhalefetteki Milli Ümmet Partisi Genel BaÅŸkanı Es-Sadık el-Mehdi'nin 10 ayın ardından baÅŸkent Hartum'a döndüÄŸü gün baÅŸlaması dikkati çekti. 
Sudan hükümeti, Mehdi'nin dönüÅŸünden memnuniyet duyduklarını belirtti.

Devlet Güvenlik Savcılığı, nisan ayında Mehdi hakkında aralarında idama varan cezaların istendiÄŸi 10 dava açmıştı. Davalar kapsamında Mehdi "rejimi devirmek için silahlı isyancı hareketlerle koordinasyon kurmakla" suçlanıyor.

Savcılığın Mehdi hakkında yakalama kararı çıkarmasının ardından kasım ayında Sudan Enformasyon Bakanı Cuma BeÅŸara, Devlet BaÅŸkanı Ömer el-BeÅŸir'in Mehdi için af kararı çıkarabileceÄŸini açıklamıştı.

Sudan'da 1966-1967 ve 1986-1989 yılları arasında iki dönem baÅŸbakanlık yapan Mehdi, Ömer el-BeÅŸir tarafından 1989 yılında yapılan darbeyle koltuÄŸundan indirilmiÅŸti.

2014'te yaklaşık bir ay gözaltına kalmasının ardından Mısır ve farklı ülkelerde ikamet eden Mehdi, 2017'deki dönüÅŸünün ardından tekrar yurt dışına çıkmıştı. 

- Genel grev ve intifada çaÄŸrısı

Muhalif lider Mehdi, cumartesi günü baÅŸkent Hartum'da düzenlediÄŸi basın toplantısında ülkedeki gösterilerde 22 kiÅŸinin öldüÄŸünü söyledi. 

Yeni bir yönetim kurulması için tüm siyasi gruplarla istiÅŸare ederek hükümete müzakere teklifinde bulunacaklarını aktaran Mehdi, "Hükümetin teklife cevap vermesi halinde durum iyi olacaktır. Aksi takdirde genel grev çaÄŸrısı yapacağız ve daha sonra intifada senaryosu gelir." ifadelerini kullandı.

Sokaktaki gösterilere karşı tutumlarının iyimser olduÄŸunu söyleyen Mehdi, anayasa uyarınca yeni bir geçiÅŸ hükümetinin kurulması çaÄŸrısı yaptı.

- 5 kentte OHAL ilan edildi, eÄŸitime ara verildi

Sudan devlet televizyonu, EÄŸitim Bakanlığının talimatıyla baÅŸkent Hartum'da pazar gününden baÅŸlamak üzere tüm okullarda eÄŸitime "süresiz" ara verildiÄŸini duyurdu.

Devlet televizyonu ayrıca, çarÅŸamba gününden bu yana yaÅŸanan olaylarda 8 kiÅŸinin hayatını kaybettiÄŸini bildirdi.

Gösteriler nedeniyle, Beyaz Nil, Dangola, Gadarif, Kuzey Kurdufan ve Atbara kentlerinde OHAL ilan edildi.

Beyaz Nil eyaleti yerel hükümetinden yapılan açıklamada, OHAL ilan edilen eyalette ikinci bir emre kadar 18.00 ile 06.00 saatleri arasında sokaÄŸa çıkma yasağının ilan edildiÄŸi belirtildi. 

Açıklamada, eyaletteki yüksek öÄŸretim dahil bütün okullardaki eÄŸitim ve öÄŸretime ara verildiÄŸi aktarıldı.

Beyaz Nil eyaletine baÄŸlı Rabak kentinde de göstericiler iktidardaki Ulusal Kongre Partisi'nin merkezini ateÅŸe verdi. 

 - Futbol taraftarlarından protesto, doktorlardan grev çaÄŸrısı

Görgü tanıklarından edinilen bilgiye göre, baÅŸkent Hartum'a baÄŸlı Ummu Durman (Omdurman) kentindeki Hilal Stadyumu'nda, Sudan'ın Hilal takımı ile Tunus'un Afriki takımı arasında yapılan Afrika Kulüpler Kupası maçının ardından binlerce taraftar, ülkede yaÅŸanan hayat pahalılığını protesto etti.

Sudanlı bir grup doktor, Devlet BaÅŸkanı Ömer el-BeÅŸir'e istifa çaÄŸrısında bulunarak, pazartesi gününden itibaren greve gideceklerini açıkladı.

Sudanlı doktorlar ayrıca, çarÅŸamba gününden itibaren de genel greve gidilmesi çaÄŸrısı yaptı.

- EkmeÄŸin fiyatı 50 kuruÅŸtan 3 cüneyhe, 1 dolar ise 23 cüneyhten 70 cüneyhe yükseldi

Sudan BaÅŸbakanı ve Maliye Bakanı Mutez Musa, daha önce yaptığı açıklamada, hükümetin, çok büyük zarara uÄŸramasına raÄŸmen 2019'da da aralarında ekmek ve yakıtın da bulunduÄŸu stratejik malları desteklemeye devam edeceÄŸini söylemiÅŸti.

Ancak Sudan'da bir yıl içinde ekmeÄŸin fiyatı 50 kuruÅŸtan 3 cüneyhe, 1 dolar ise 23 cüneyhten 70 cüneyhe yükseldi. Gıda, benzin ve ilaç dahil birçok temel tüketim malzemesinde fahiÅŸ artışlar yaÅŸandı.

BaÅŸbakan Musa, ülkede yaÅŸanan sıkıntıların döviz eksikliÄŸi nedeniyle ekonomik dengesizlikten kaynaklandığını aktarmıştı.

Ülkede doların aşırı derecede yükselmesiyle ekmek, un, yakıt ve mutfak tüpü gibi ürünlerin bulunmasında sıkıntı yaÅŸanıyor.

Devlet BaÅŸkanı BeÅŸir de yaptığı açıklamada, ülkenin istisnai bir durumdan geçtiÄŸini, bu durumun saÄŸlam önlemler ve baÅŸarılı çözümlerle yakında atlatılacağını söylemiÅŸti.

- Güney Sudan’ın ayrılması ekonomiyi vurdu

Sudan 2011'deki bölünme ile petrol gelirlerinin yüzde 75’ini, nüfusunun ise 4'te birini kaybetti.

Petrol gelirlerindeki azalma kamu harcamaları ve döviz rezervlerine olumsuz yansıdı. Petrol gelirleri, 2011 yılına kadar devlet bütçesinin yarıdan fazlasını finanse ederken bu kaynağın son bulması kamu harcamalarında ciddi alternatif nakit ihtiyacı doÄŸurdu. Döviz üzerinde artmaya baÅŸlayan baskıyla döviz kurları arasında giderek büyüyen bir uçurum baÅŸladı.

Hartum hükümetinin Güney Sudanlı isyancı gruplarla yaptığı barış görüÅŸmeleri sonrasında 2005'te Kapsamlı Barış AnlaÅŸması imzalandı ve 2011'de ülkenin güneyinde referandum kararı alındı.

Referandumdan bağımsızlık kararının çıkmasının ardından petrol gelirlerini büyük ölçüde kaybeden Sudan, dış ticarette verdiÄŸi açık yüzünden hızlı ekonomik gerileme yaÅŸadı.

Petrol rezervlerinin çoÄŸunu güneydeki komÅŸusuna kaptıran Sudan, yüksek enflasyon ve döviz kıtlığı gibi ciddi ekonomik sorunlarla karşı karşıya kaldı.

Kaynak: AA