Dağıstan’da Osmanlı Türk şehitliği açıldı

Rusya Federasyonu'na baÄŸlı Dağıstan Cumhuriyeti’nin baÅŸkenti Ä°ncikala (Mahaçkale) yakınlarında 1918’de Kafkas Ä°slam Ordusu’nda Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti tarafında savaÅŸan Osmanlı askerleri için anıt dikildi.

Mahaçkale’ye baÄŸlı Tarki, AÄŸaç-aul, Kahulay, Alburikent, Atlıboyun, Boynak ve Kazanış bölgelerinde yaÅŸayan Kumuklar, 1918 yılında Kozak eÅŸkıya Biçerahov’un gruplarına karşı ÅŸehrin kurtuluÅŸu için savaÅŸarak ÅŸehit düÅŸen Türk askerleri adına bir anıt inÅŸa edildi.

KUMUKLAR VE KAFKAS Ä°SLAM ORDUSU

Kumuklar, Dağıstan’da yaÅŸayan Müslüman Türk kökenli bir halk olarak biliniyor. YoÄŸun olarak yaÅŸadıkları Mahaçkale ise Dağıstan Cumhuriyeti’nin baÅŸkenti. Osmanlı Devleti'nin son döneminde DoÄŸu cephesinde Ruslara karşı savaÅŸan ve Kafkas halkları tarafından hayırla yâd edilen Nuri PaÅŸa’nın (1881-1949) önderliÄŸindeki Kafkas Ä°slam Ordusu, Türk ve Azerbaycan askeri birliklerinin yanı sıra, çeÅŸitli Kafkas halkları ile birlikte 1918 yılında BolÅŸevik, Ermeni ve Kozak çetelerle savaÅŸmıştı.

Mahaçkale'deki yerel halkın diktiÄŸi bu anıt, Kafkas Ä°slam Ordusu'na baÄŸlı Kuzey Kafkasya Ordusu komutanı Ä°zzet PaÅŸa'nın emrinde Kafkasya'daki Rus mezalimine karşı savaÅŸan Türk askerlerinin anısına inÅŸa edildi.

Anıtın açılış töreni, Ä°ncikala’nın (Mahaçkale) Kafkas Ä°slam Ordusu askerlerince iÅŸgalden kurtarılması için Beyaz Ordu komutanlarından Lazar Biçerahov’un kuvvetleriyle Mahaçkale’ye giriÅŸ kapısı sayılan Tarki dağı civarında verilen mücadelenin 100. Yılı dolayısıyla 15 Aralık günü gerçekleÅŸtirildi.  Osmanlı askerlerine anıt yapılması fikri Kumuk tarihçisi ve Kumuk dergisi “YoldaÅŸ”ın genel yayın yönetmeni Kamil Aliyev’in giriÅŸimleriyle ortaya çıktı. 

Anıt, 1918 yılında Rus subayı Biçerahov’un iÅŸgalci gruplarına karşı ÅŸehrin kurtuluÅŸu için savaÅŸan ÅŸehit Türk askerleri adına Mahaçkale’ye baÄŸlı Tarki, AÄŸaç-aul, Kahulay, Alburikent, Atlıboyun, Boynak ve Kazanış bölgelerinde yaÅŸayan Kumuklar (Dağıstan’daki Türk kökenli yerli bir halktır) tarafından inÅŸa edildi. Ajans Kafkas’ın haberine göre, anıt üç metre yüksekliÄŸinde büyük bir taÅŸ, ön yüzünde hilal-yıldız simgesi bulunan iki siyah mermer levha ve Kumukça, Türkçe, Rusça üç dilde metinlerden oluÅŸuyor. Anıtın Kumuk halkının minnettarlığını, kahraman Türk askerlerinin fedakarlığını sembolize ettiÄŸi ifade edildi.

Anıtta Türkçe olarak, “I. Dünya Savaşı’nın son günlerinde, 5 Ekim 1918 tarihinde Ä°zzet PaÅŸa komutasındaki Osmanlı askerleri, Dağıstanlı kardeÅŸlerinin yardımına geldi. Derbent’i, 24 Ekim’de Temirhan-Åžura ÅŸehrini, 7 Kasım’da Ä°ncikala’yı düÅŸman iÅŸgalinden kurtardılar. Dağıstan kentlerinin kurtuluÅŸ mücadelesinde, Anadolu’nun muhtelif yerlerinden gelen Osmanlı askerleri, Dağıstanlı gönüllü kardeÅŸleriyle omuz omuza savaÅŸtılar. Kumuk halkını, DaÅŸnak ve Rus Kozaklarına karşı müdafaa ederken 192 ÅŸehit verdiler. Åžimdi burada, ikinci vatanlarında bu toprakların baÄŸrında, isimsiz mezarlarındaki ebedi istirahatgahlarında yatıyorlar. Bu ÅŸehitlerden 69 kahraman asker, Tarki Dağı eteklerinde AÄŸaçavul Mezarlığı’nda gömülüdür. Bu abide, Dağıstan halkının bu isimsiz kahramanlara bir vefa niÅŸanesi olarak dikilmiÅŸtir. Ruhları Åžad Olsun.” satırları yer alıyor.

Açılış törenine katılan Dağıstan Cumhuriyeti'nin Karabudahkten Kaymakamı Ahmed Hacıyev, anıtın bulunduÄŸu yerde 1918’den beri Kafkas Ä°slam Ordusunun 69 ÅŸehit askerinin defnedildiÄŸi toplu mezar bulunduÄŸunu, yerli sakinlerin de o zamandan beri bu mezarlığı bakımsız bırakmadığını, ÅŸimdi de anıt dikmeye karar verdiÄŸini kaydederek, bunun siyasi bir eylem olmadığını sadece geçmiÅŸe saygı göstergesi olduÄŸunu vurguladı.

Tarki dağındaki mücadelede Osmanlı ordusundan 113 asker ÅŸehit olmuÅŸ, 318 asker de yaralanmıştı. Dağıstan’ın iÅŸgalden kurtarılması için verilen mücadele de ise toplam olarak 192 ÅŸehit verilmiÅŸti.

Türk askerlerine dikilen anıt Rusları öfkelendirdi. Rus milliyetçiler söz konusu anıtı “aşırılık ve Rusya’ya ihanet olarak” adlandırırken, Rusça yayın yapan bir çok haber sitesi anıtın açılışını “Dağıstan’da Enver PaÅŸa’nın askerlerine anıt”, "Dağıstan'da iÅŸgalcilere anıt" baÅŸlığı altında vererek Rusya Federasyonu sınırları içinde böyle bir anıtın yapılmasına itirazlarını dile getirdiler.

“Moskoviskiy Komsomolets” gazetesine konuÅŸan tarihçi Sergey Manışev, “Hiçbir istilacı veya iÅŸgalci anıt dikmek gerekmiyor. Üstelik, Türk iÅŸgal güçlerinin Dağıstan'da kalması da hayırlı deÄŸildi. Onlar soygunlar yapıyor ve öldürüyorlardı, yerli sakinleri orduya almaya çalışıyorlardı. Orduda yerel halkın çaÄŸrısını soyup öldürdüler, öldürmeye çalıştılar.” iddiasında bulundu.

Gazeteye konuÅŸan Rusya Medeniyetler DiyaloÄŸu Enstitüsü AraÅŸtırma Bölümü BaÅŸkanı Alekey MalaÅŸenko anıtın yapılmasına çok sert tepki vererek ÅŸöyle konuÅŸtu: “Ä°lk soru ÅŸu: Bu anıtı kim yaptı? Burada kesin bir meydan okuma var. Ama kime? Dağıstan’ın baÅŸkanı Vladimir Vasilyeviç’e mi, yoksa federal hükumete mi?”

Kaynak: QHA