Sosyal Medya

Özel / Analiz Haber

Atatürk alaturka muskiyi neden yasakladı?

08-12-2018 12:00

O günler inkılâp günleridir ve ortalığı birden bir "musiki inkilâbı" tartışması kaplar. Tartışmalar birkaç gün içerisinde resmiyet kazanır ve zamanın "Maarif Vekâleti Sanayi-i Nefise Encümeni" yani "Eğitim Bakanlığı Güzel Sanatlar Komisyonu", resmî belgelerde "alaturka" diye geçen Tük Müziği'nin eğitiminin yasaklanmasına karar verir.



DüÅŸünce Mektebi Haber Merkezi

Bir iktidar alanı olarak müzik: “Musiki Ä°nkılâbı”, Cumhuriyet döneminin modernleÅŸtirme çabalarından biri midir? Müge Neda Altınoklu GiriÅŸ Tarihsel süreç içerisinde sanatın iktidardan bağımsız olarak var olduÄŸunu söylemek yanılsama olur. Sanat tarihi, yalnızca sanat eserlerinin ve sanatçıların tarihi deÄŸildir. Sanat ve iktidar iliÅŸkisi tarihsel süreçte hep iç içe geçmiÅŸtir. Kimi zaman sanat, iktidara direnen bir alan olarak karşımıza çıkmıştır, ki mi zaman iktidar, sanat alanına ideolojik bir alan olarak müdahale etmiÅŸtir. Unutulmamalıdır ki, sanat, toplumsal bilinç yaratmada en etkili olan alanlardan bir tanesidir. Bu sebepledir ki iktidar, s anatın bu gücünden yararlanarak sanat dallarını kendi avantajı için biçimlendirmiÅŸ ve kontrol altında tutmaya çalışmıştır

ModernleÅŸme , Cumhuriyet dönemiyle beraber Türkiye için tepeden inme bir süreç olmuÅŸtur. Bu yaklaşımda temel olan, tarihi referans alan güçlü milliyetçi duygularının yanında, güncel Batı geliÅŸmiÅŸliÄŸini elde etme çabasına dayalı siyaset ile Batı’yı “öteki” yapmadan kendi baÅŸkalığını vurgulamaya yöneliktir.  Cumhuriyet döneminde bireye ve topluma yeni bir kimlik kazandırma gayesini güden politikalar çerçevesinde, müzik de ideolojik olarak yeniden biçimlendiri lmiÅŸtir.

Türkiye'de Alaturka Müzik Atatürk Tarafından Yasaklandı

Resmî açıklama, kararı Talim ve Terbiye Heyeti'nin de kabul etmesinden sonra yapılır. Karara göre biri Ankara'da, diÄŸeri de Ä°stanbul'da olmak üzere iki yeni konservatuvar kurulacak ve bu okullarda sadece Batı MüziÄŸi öÄŸretilecektir. Ä°stanbul Belediyesi'ne ait olan "Dârülelhan"ın alaturka kısmı bir "icra heyeti" halini alacak, resmî ÅŸekilde alaturka öÄŸretimi yapılmayacak, Dârülelhan'ın bünyesindeki bir komisyon da sadece ilmî çalışmalarda bulunacaktır. 
Kararı, 1926'nın 25 Ekim'inde o sırada Ä°stanbul Valisi olan Muhittin ÜstündaÄŸaçıklar. Haberi, gazeteler de "Alaturka musikiye elveda! Resmî müesseselerde alaturka musiki ilga edildi, artık bu musikiden tarih derslerinde bahsolunacaktır" gibi baÅŸlıklarla verirler.

Ä°lk "Alaturka Musiki yasağı", iÅŸte böyle konmuÅŸ ve yasak tam 50 sene boyunca, Süleyman Demirel'in meÅŸhur "Milliyetçi Cephe" hükümetininin Ä°stanbul'da 1976'da bir Türk MüziÄŸi Konservatuvarı açmasına kadar titizlikle uygulanmıştır.
DiÄŸer yasak ise, 1934 yılında Atatürk'ün Meclis'i açış konuÅŸmasında musikiden bahsetmesinden hemen sonra gelir, sekiz ay devam eder ve bu müddet zarfında radyolarda alaturkanın icrası yasaklanır. Ancak bu yasak resmî ÅŸekilde deÄŸil, bir bakanın sözlü talimatıyla konmuÅŸ ve daha sonra bizzat Atatürk'ün emriyle kaldırılmıştır.
Resmî yazışmaları bir tarafa bırakalım, o günlerin gazete koleksiyonlarında bile yasaklar hakkında dünya kadar haberin çıkmış olmasına raÄŸmen, konu bugüne kadar maalesef ciddî ÅŸekilde araÅŸtırılmadı, sosyal hayatımızdaki etkileri hiçbir ÅŸekilde ele alınmadı ve hadise bazı söylentilerden ibaret kaldı.
Bu gazete haberlerinden birini, hattâ en önemlisini, bu köÅŸede yayınlıyorum: Ä°stanbul Valisi Muhiddin Bey, 1926 Ekim'inde "Alaturka musiki ilga edildi" diyor.
 
Musiki nasıl "ilga" edilirse..
 
Sonuç
 
Cumhuriyet dönemi reformları ndan biri olan milli müzik projesinin, Osmanlı Devleti’nin 19. Yüzyıl baÅŸlarından itibaren girdiÄŸi süreçle beraber baÅŸladığını belirtmek gerekir. II. MeÅŸrutiyet’le beraber, musiki alanında düÅŸünsel bir alt yapının oluÅŸtuÄŸunu söylemek mümkündür, 1920’li hatta 1930’lu yıllarda ivme kazanacak olan “milli musiki” yaratma süreci ise dönemin siyasal yapısından ve ideolojik k aynaklarından ayrı düÅŸünülemez. Cumhuriyet dönemi reformları, t oplumun üst yapı kurumlarında gerçekleÅŸtirmek istediÄŸi radikal deÄŸiÅŸikliklerin yanı sıra, hedeflediÄŸi bazı reformlarla gündelik yaÅŸamı da biçimlendirici nitelikte olmuÅŸtur. Peter Wagner’in dikkat çektiÄŸi gibi modern devlet, biçimlendirici devlettir ve bu biçimlendirmeyi kurumlar aracılığıyla gerçekleÅŸtirir.
 
Musiki alanında gerçek leÅŸtirilen “reform” nitelikli deÄŸiÅŸimleri de “musiki inkılâbı” adı altında bu gruba dâhil etmek mümkündür. Kitlelerin birebir etkilendiÄŸi, kolektif bir bilinç yaratmanın en müsait olduÄŸu alanlardan biri olan müzikte, bu dönemde zaman zaman yasaklamalara varan uygulamalara karşın, toplumun belirgin bir tepki koyduÄŸunu belirtmek gerekir. YaÅŸanan bu deÄŸiÅŸim süreci içerisinde, çeÅŸitli direniÅŸler ve çatışmalar yaÅŸanmıştır.
 
Kaynak
 
Murat Bardakçı - Atatürk'ün alaturka musiki yasağı
 
M. Altınoklu - Bir iktidar alanı olarak müzik: Musiki Ä°nkılabı üzerine

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.