Türk Lirası neden yine değer kaybetti?

TL'nin son bir yılda benzer ülke para birimlerine göre çok daha hızlı deÄŸer kaybına uÄŸramış olması toparlanmanın da hızlı olmasına yol açmıştı.

Yılbaşından bu yana kurlarda ortaya çıkan geliÅŸmeyi kırılgan beÅŸli temelinde karşılaÅŸtırmalı olarak aÅŸağıdaki tablolardan izleyebiliriz.

Ä°lk olarak yılbaşından TL'nin günü en yüksek deÄŸer kaybıyla kapattığı 13 AÄŸustos tarihine kadar olan döneme bakalım.

Yılbaşından 13 AÄŸustos akÅŸamına kadar kırılgan beÅŸlinin Türkiye dışındaki üyelerinin paralarının dolara karşı deÄŸer kaybı ortalama yüzde 11,6.

TL'nin, kırılgan beşlinin ortalamasından 7 kat fazla değer kaybı yaşamasının nedenleri

Buna karşılık TL'nin dolara karşı kaybı yüzde 81,8. Bir baÅŸka deyiÅŸle TL grup ortalamasının 7 misli daha fazla deÄŸer kaybı yaÅŸamış.

Bu büyük farkın nedenleri üzerinde ÅŸimdiye kadar fazlasıyla durduk ama kısaca bir kez daha özetleyelim:

1. Türkiye'de siyasal risklerin hızlı artışı (Rahip Brunson olayı, Halkbank meselesi, S 400'ler olayı).
2. Faiz artırımında yaÅŸanan gecikme ve tereddütler (özellikle Merkez Bankası'nın Temmuz ayı toplantısında faizi artırmaması).
3. Bu gecikme ve tereddütlerin yarattığı enflasyon artışı.
4. Petrol fiyatlarının artışı ve bunun cari açığa olumsuz etkisi.
5. GSYH'nin kur etkisiyle gerilemeye baÅŸlaması ve dolayısıyla Dış Borç / GSYH oranının yükseliÅŸe geçmesi.
6. İşsizlik oranının artması.
7. Bankaların, dış finansman kaynaklarına eriÅŸim baÅŸta olmak üzere sorunlarla karşılaÅŸmaya baÅŸlaması.
8. PeÅŸ peÅŸe gelen iflaslar, konkordatolar.

ÇoÄŸu Türkiye'ye özgü olarak çıkan bu geliÅŸmeler, TL'nin grubun diÄŸer üyelerinin paralarına göre ciddi biçimde negatif ayrışmasına yol açmıştı.

Son aylarda yaÅŸanan ve TL'yi olumlu yönde etkileyen geliÅŸmeler

Bu olumsuz ayrışmaya yol açan olayların düzelmesiyle bu kez de pozitif bir ayrışmanın ortaya çıkacağı tahmin ediliyordu. Gerçekten de öyle oldu.

Son aylarda yaÅŸanan bazı geliÅŸmeler bu kez TL'yi olumlu yönde etkiledi. Bu deÄŸiÅŸimlerin en önemlilerine de bir bakalım:

1. Siyasal sorunların bir bölümünün çözülmesi (Rahip Brunson'ın serbest bırakılması) ve bunun risklerde düÅŸüÅŸ yaratması (CDS priminin gerilemesi.)
2. Merkez Bankası'nın gecikerek de olsa faizleri çok yüksek oranda artırması.
3. Petrol fiyatlarında düÅŸüÅŸün baÅŸlaması.
4. Cari açığın düÅŸüÅŸe geçmesi.
5. Kurun yükselmesinin ihracatta yarattığı önemli artışlar.
6. Turizm gelirlerinde ciddi bir artışın ortaya çıkması ve beklentilerin düzelmesi.

Bu etkilerle TL, bu kez pozitif ayrışma yaÅŸadı ve hızlı bir toparlanma içine girdi. Bu toparlanma Kasım ayı sonuna kadar sürdü. Bunun da geliÅŸimini aÅŸağıdaki tablo eÅŸliÄŸinde izleyelim.

Tablodan görüleceÄŸi gibi TL, AÄŸustos ortasında ulaÅŸtığı yüzde 81,8'lik rekor kayıptan sonra hızlı bir toparlanma ile Kasım sonunda kayıplarını azaltmış ve yüzde 36,4'e kadar düÅŸürmüÅŸtür. Böylece TL'nin Dolara karşı kaybı diÄŸer ülke paralarına göre 7,5 misli fazladan 3,5 misli fazlaya gerilemiÅŸtir.

TL'deki bu olumlu toparlanma devam ederken 3 Aralık Pazartesi günü Kasım ayı enflasyon verisi açıklandı. Buna göre enflasyonda TÜFE'de 3,62, YÄ°-ÜFE'de 6,47 puan olmak üzere ciddi gerileme olduÄŸu ortaya çıktı.

Ä°lk açıklandığında bu gerilemeler de kurlar üzerinde TL lehine bir geliÅŸmeye yol açtı. Sonrasında kurlarda yeni bir yükseliÅŸ dalgası baÅŸladı.

Bugün geldiÄŸimiz noktada kurlardaki durumu aÅŸağıdaki tabloyla özetleyebiliriz.

Buna göre TL, bugün itibariyle dolara karşı Kasım sonuna göre yüzde 4,3 ve yılbaşına göre yüzde 42,2 deÄŸer kaybetmiÅŸ görünüyor. DiÄŸer ülke para birimlerinin son dört günde Dolara karşı deÄŸer kaybı ortalaması ise yüzde 0,5.

L ne oldu da değer kaybetmeye başladı?

Son dört günde üstelik enflasyon oranının beklentilerin çok üzerinde bir düÅŸüÅŸ sergilemesine karşın TL ne oldu da dolara (ve diÄŸer paralara) karşı deÄŸer kaybetmeye baÅŸladı? Bunun yanıtı birkaç farklı geliÅŸmeye bakılarak verilebilir:

1. Yılsonunun yaklaÅŸması nedeniyle TL riskini daha fazla taşımak istemeyen yabancıların döviz talebi, kurun yükselmesinde etkili oluyor. Her yıl Noel tatili öncesi yani Aralık ortalarında yaÅŸanan bu geliÅŸme bu yıl TL'nin geçen yıllara göre daha riskli görülmesi sonucu Aralık'ın ilk haftasına çekildi.
2. Enflasyondaki büyük düÅŸüÅŸ, geçmiÅŸte yaÅŸanan uygulamaların hatırlanmasına ve Merkez Bankasının faiz indirimi yapabileceÄŸi beklentisine yol açtı.
3. Katar'ın OPEC'ten ayrılma kararı ve Ä°ran'ın Hürmüz BoÄŸazı'nı kapatma tehdidini tekrarlaması düÅŸmekte olan petrol fiyatlarının yeniden yükseliÅŸe geçmesine yol açtı. Bu, Türkiye'nin cari açığına olumlu katkı yapacak olan bir geliÅŸmenin tersine dönmesi olasılığını ortaya çıkardı.
4. Çin ile olan ticaret savaÅŸlarına üç ay ara verilmesi kararından sonra doların az da olsa deÄŸer kazanması (Dolar Endeksi 96,78'den 97,13'e yükseldi) TL'nin deÄŸer kaybına yol açan bir baÅŸka neden oldu.
5. Bu tabloları incelediÄŸimizde görülüyor ki TL her iki yönde de en çok etki altında kalan para birimi. Negatif ayrışmada da pozitif ayrışmada da hep en önde gidiyor. Son dönemde oluÅŸan bu imaj da TL'nin hızlı deÄŸer kazanması ve kaybetmesinde etkili oluyor.

kaynak: BBC Türkçe