Murat Bardakçı Dildeki absürd çalışmaları anlattı: Okay, şimdi zannedildiğinin aksine bravo'nun değil, aferin'in karşılığı idi

Melih Aşık “Bravo” sözünün karşılığının geçmiÅŸte “Ohkay” olduÄŸunu, sözleri Hilmi Oytaç’a ait “Kurultay Marşı”nda “Selâm Sana kurultay / Yeni doÄŸan tolun ay / Selâm sana ey Gazi / Bizden sana bin ohkay” diye geçtiÄŸini yazdı ve bu bilgi birkaç günden buyana internette dolaşıp duruyor…

Aşık’ın sözünü ettiÄŸi kurultay 1934’te kutlanan Dil Bayramı ve o senenin AÄŸustos’unda toplanan Ä°kinci Dil Kurultayı; Kurultay Marşı’nı yazan Hilmi Oytaç da Malatya Milletvekili idi. Oytaç’ın ÅŸiirini Ä°stanbul’a yaÅŸayan Ä°talyan müzisyen Ernesto d’Alpino Capocelli bestelemiÅŸ, marşın plâÄŸa kaydedilmesine karar verilmiÅŸ ama marÅŸ bir Türk bandosuna deÄŸil, bir Ä°ngiliz grubuna, “Majesteleri’nin Goldstream Muhafızları Bandosu”na icra ettirilmiÅŸti.

O günler dünya dillerinin tamamının Türkçe’den geldiÄŸini, bütün dünyanın aslında Türk olduÄŸunu isbata çalışan “GüneÅŸ-Dil Teorisi” modasının ÅŸiddetle hüküm sürdüÄŸü dönemdi.

Dil alanındaki faaliyetin temelini “dil inkılâbı”, yani Türkçe’nin yabancı kelimelerden temizlenmesi merakı teÅŸkil ediyordu. “Arapça ve Farsça olmasın da hangi dilden gelirse gelsin” mantığı ile Fransızca mektep demek olan “école”ü“okul” yapmıştık, “resmî rapor” mânâsındaki “bulletin”i yani “bülten” de “belleten” olmuÅŸtu ve dilin mükemmelen canına okunuyordu!

“Ohkay” da, Ä°ngilizce “OK”, yani “Okey” sözünün o günlerde güya TürkçeleÅŸtirilmiÅŸ ÅŸekli idi!

BU KILAVUZA BAKIN VE GÜLÜN!

Hattâ yapılan bu tuhaflığın bir kaynağını da göstereyim:

Türk Dil Kurumu, o dönemde artık komik nazarı ile bakılan bazı yayınlar yapıyordu; 1935’te çıkan “Osmanlıca’dan Türkçe’ye” ve “Türkçe’den Osmanlıca’ya” isimli iki cep kılavuzu da bu yayınlardandı…

Bugün “bravo”nun karşılığı diye gösterilen ve “Okey”den bozma olan “ohkay”, “Türkçe’den Osmanlıca’ya Cep Lügati”nin 216. sayfasında “Okay!” diye geçiyor, sonunda bir de ünlem iÅŸareti konuyor ve karşılık olarak önce “aferin” veriliyor, “aferin”in Fransızcası için de “Bravo!” deniyordu.

Anlamlar ve karşılıklar, “Osmanlıca’dan Türkçe’ye Cep Lügati”nde daha da geniÅŸlemiÅŸti… Sözlükte “Aferin!”e baktığınızda karşınıza “Okay!”, “yaÅŸa!”, “varol!”, “hura!”, “alkış” sözleri çıkıyor, derken her nedense “aferin” de deniyor ama Fransızcası da unutulmuyor ve “Bravo!” ibaresi yeralıyordu.

Bu iÅŸ edilirken yapılan bir baÅŸka garabet herhalde dikkatinizi çekmiÅŸtir:

“Okay”, ÅŸimdi zannedildiÄŸinin aksine “bravo”nun deÄŸil, “aferin”in karşılığı idi. Takdir mânâsında kullanılan “aferin” Farsça “âferîden” yani “yaratmak” fiilinden geliyordu, dil inkılâbı günlerinde kelime TürkçeleÅŸtirmek istenmiÅŸ ama karşılık bulunamayınca yahut uydurulamayınca Ä°ngilizceleÅŸtirilmiÅŸ ve Ä°ngiliz ile Amerikalı’nın “OK”u yetmemiÅŸ olacak ki, “okay”ın yanına Avrupa’da ve Amerika’da kutlamalarda atılan “hura!” nârası da ilâve edilmiÅŸti… “Aferin”in Fransızca’da karşılığı mevcut olmadığı için de uydurukça sözlüklerde “okay” ve “hurra”dan sonra bir de “Bravo!”ya yer verilmiÅŸti!

Bir zamanlar gayet zarif, mânâlı ve âhenkli bir dil olan Türkçe ÅŸimdi niçin böyle fakir, güçsüz ve yerlerde sürünür hâle geldi zannediyorsunuz?

Lisanı periÅŸan etmenin öncülüÄŸü maalesef devlet eli ile ve iÅŸte bu ÅŸekilde yapılmıştı da ondan!

1935’te yayınlanan “Osmanlıca’dan Türkçe’ye Cep Kılavuzu”.

Kılavuzda, “Aferin” kelmesinin “Okay”lı ve “hurra”lı karşılıkları.

Yine 1935’te yayınlanan “Türkçe’den Osmanlıca’ya Cep Kılavuzu”.

“Okay” kılavuzda “aferin”in karşılığı olarak verilmiÅŸ, “aferin”in de “Bravo” olduÄŸu yazılmış.