Arnavutluk bağımsızlığını böyle kazandı

BeÅŸ yüz yıl Osmanlı Devletin'nin bir parçası olan ve kendilerini imparatorluÄŸun asli unsurları olarak kabul eden Arnavutlar Balkan savaÅŸlarının bir sonucu olarak 28 Kasım 1912'de Osmanlıdan ayrılıp bağımsızlıklarını ilan ettiler.

19. yüzyılda Balkanlar'da geliÅŸen milliyetçi hareketler bölgede peÅŸ peÅŸe yeni ulus devletlerin kurulmasına yol açmış, Rumeli'nin bir bölümü Osmanlı egemenliÄŸinden çıkmıştı. 1830'da Yunanistan'ın bağımsızlığıyla baÅŸlayan bu süreçte dönüm noktası 1878'de toplanan Berlin Kongresi'ydi. Bu kongrede Sırbistan, KaradaÄŸ ve Romanya bağımsız devlet olarak ortaya çıkmış, Bulgarlar özerklik elde etmiÅŸti.

Sırplar, KaradaÄŸlılar ve Bulgarlar çeteler kurarken, Arnavutlar Osmanlı Devleti'ne sadık kalmıştı. Bunun nedeni büyük çoÄŸunluÄŸu Müslüman olan Arnavutların  kendilerini imparatorluÄŸun asli unsurları olarak görmesiydi. Ancak Berlin Konferansında Makedonya Osmanlı Devleti'ne bırakılırken, Girit için önerilen reformların uygulanması ÅŸartı, Ülgün, Plava ve Gosina'nın KaradaÄŸ'a verilmesi Arnavutları kaygılandırmıştı. Makedonya'nın çevre devletleri tarafından paylaşılacağı korkusu Arnavut milliyetçiliÄŸini tetikledi. 10 Haziran 1878'de Arnavut aydınlar tarafından kurulan Prizren BirliÄŸi direniÅŸ hareketinin ilk adımı oldu.

Ä°ngiltere ile Rusya'nın 1908'de Reval'de bir araya gelerek hazırladığı yeni reform programı Arnavutlar arasında ayaklanmaya yol açtı. O günlerde Bulgaristan'ın bağımsızlık ilanı ve Bosna Hersek'in Avusturya tarafından ilhak edilmesi Arnavutları Ä°ttihat Ve Terakki iktidarına karşı güvensizlik duymaya itti. Arnavutlarla Ä°ttihat Ve Terakki arasındaki bu çatışma 1909'da 31 Mart vakasında net olarak ortaya çıktı.

Osmanlı hükümetinin merkeziyetçi uygulamalarına karşı Arnavutların yerel düzeyde baÅŸlattığı isyanlar 1911'de kuzeyli Katolik Arnavutlar arasında büyük bir ayaklanmaya dönüÅŸtü. Bu isyan hareketi Ortodoks ve Müslüman Arnavutları da etkiledi ve Arnavut aydınların liderliÄŸinde örgütlü bir harekete dönüÅŸtü.

18 Ekim 1912'de bu ülkelerin Osmanlı Devletine açtığı savaÅŸ Arnavutların en büyük korkusu olan parçalanmayı da beraberinde getirdi. Balkan Savaşı'nda Arnavutların yaÅŸadığı topraklarının büyük bir kısmı iÅŸgale uÄŸrarken, Ä°smail Kemal Bey'in önderliÄŸinde baÅŸlayan Arnavut isyanı 28 Kasım 1912'de Avlonya'da toplanan Arnavut Kongresi'nde bağımsızlığın ilan edilmesiyle sonuçlandı.

Arnavutluk'un bağımsızlığı, bir yıl sonra 1913'te Londra Konferansı'nda büyük devletlerin himayesinde bir prenslik olarak tanındı ancak sınır düzenlemeleri Arnavutları büyük hayal kırıklığına uÄŸrattı. Bu düzenlemede Arnavutluk topraklarının yarısı üç balkan devleti arasında paylaÅŸtırılmıştı.

BÜYÜK ARNAVUTLUK

Bugün kutlanan bağımsızlık günü aynı zamanda ülke içinde ve dışında yaÅŸayan Arnavutların Büyük Arnavutluk rüyasının sokaklarda yankı bulduÄŸu bir gün. Kosova'nın 2008 yılında tek taraflı bağımsızlığını ilan etmesinin ardından "Büyük Arnavutluk" fikri bir kez daha gündeme geldi.

Ä°lk kez 2. Dünya Savaşı yıllarında Almanya ve Ä°talya tarafından ortaya atılan Büyük Arnavutluk fikri; Sırbistan, KaradaÄŸ, Makedonya, Yunanistan ve bugünkü Arnavutluk egemenliÄŸi altındaki Hıristiyan ve Müslüman Arnavutları tek bir çatı altında toplama ideali olarak biliniyor.

Sırp tarafının büyük tepki gösterdiÄŸi bu söylem günümüz Arnavut siyasetçilerin ajandasında yer almıyor.  Ancak bu düÅŸüncenin siyasetçiler tarafından dile getirilmemesi "Büyük Arnavutluk" idealinin adı geçen ülkelerde toplumsal bir tabana sahip olmadığı anlamına da gelmiyor. Kosova'nın bağımsızlığını Büyük Arnavutluk için atılmış bir adım olarak Gören Sırplar, Arnavutluk'tan Kosova'ya yapılan üst düzey ziyaretleri yakından takip ediyor.

Arnavutların büyük bir çoÄŸunluÄŸunun Müslüman olduÄŸuna dikkati çeken Sırp milliyetçileri Büyük Arnavutluk Devleti ile Avrupa'da Ä°slam'ın yükseliÅŸe geçeceÄŸi konusunda batılı ülkelere sürekli gözdağı veriyor.

Öte yandan Kosova'da yaÅŸayan Arnavutların sayısı kesin olmayan rakamlara göre iki milyon. Yani ülkenin yüzde doksanından fazlasını Arnavutlar oluÅŸturuyor ve bu yüzden bağımsızlığını ilan eden Kosova'nın Arnavutluk'la birleÅŸme kararı alabileceÄŸi yönündeki haberler bölgede tedirginlik oluÅŸturuyor. Büyük Arnavutluk fikri bölge ülkeleri Makedonya, KaradaÄŸ ve Yunanistan'ı ilgilendirdiÄŸi kadar Avrupa BirliÄŸi tarafından da yakından izleniyor.

"Büyük Arnavutluk" fikrini gündeme getiren faktör sadece Kosova'daki durumla ilgili deÄŸil. Fikre temel oluÅŸturan Arnavutlar arasında da büyük etnik farklar bulunuyor. Balkanlardaki Arnavut nüfus Gegler ve Tosklar olarak iki alt gruba ayrılıyor. Arnavutluk dışındaki Arnavutların büyük bölümünü Gegler oluÅŸturuyor. Dolayısıyla Arnavutluk'ta Geglerin iktidar olduÄŸu dönemlerde yurtdışında yaÅŸayan Arnavutlara yönelik ilgi de artıyor.