İspanyol bir papazın gözünden Avrupalıların karanlık yüzü

Günümüz Batı dünyası modernizmin öncüsü olarak kabul edilir. Özellikle 19. yüzyıldan itibaren dünyaya yön vermede oldukça baÅŸarılı olan Batı, kendi coÄŸrafyasında takip ettiÄŸi politika ile ‘örnek’ ülkeler kıtasıdır! Dünya siyasetinde o kadar etkili olmuÅŸtur ki farklı kıtalardaki devletler politikalarını Batı’ya göre belirlemiÅŸtir; OrtadoÄŸu, Batı’ya göre bu ismi almıştır. Güçlü olan tanımı yapmıştır.

Batı örnek alınacak politikalar inÅŸa ettiÄŸi için mi bu tanımları yapmıştır yoksa tanımları yapacak gücü baÅŸka devletlerin omuzlarına basarak yukarıdan, sesini gür çıkardığı için mi gerçekleÅŸtirmiÅŸtir? Cevap malumdur. Batı dünyaya armaÄŸan ettiÄŸini sandığı güzel ifadelerin arkasında (demokrasi, cumhuriyet vs) kan lekesi bırakmıştır. Fakat sesi o kadar gür çıkmış ki, yaptığı sömürge faaliyetleri bu gürültünün arasında kaybolmuÅŸtur.

Bu konuyu derinleÅŸtirmek için birkaç örnek vermek gerekir, diye düÅŸünüyorum. Özellikle Haçlı Seferleri, Batı’nın DoÄŸu’ya Ä°slam coÄŸrafyasına bakışını göstermek için önemli bir örnektir. Yüzbinlerce Haçlı askeri geçtikleri coÄŸrafyada Yahudi ve Müslümanları hiç acımadan katletmiÅŸtir. Ä°hsan Süreyya hocanın kitaplarından öÄŸrendiÄŸimiz kadarıyla Müslüman çocuklarını diri diri yakıp, etlerini hayvanlara yedirmiÅŸlerdir. Peki, coÄŸrafi keÅŸifler sırasında Batılılar, karşılaÅŸtıkları yerlilere nasıl yaklaÅŸmıştır? Avrupalıların o dönemde yerli toplumlara bakış açılarını öÄŸrendiÄŸimiz bir kitap var elimizde. Kitabın adı Yerlilerin GözyaÅŸları- Yerlilerin Yok EdiliÅŸinin Kısa Tarihi. Kitap, Ä°mge Kitapevi tarafından yayımlanmış. Kitabın yazarı Ä°spanyolların sömürge faaliyetlerini bizzat gözleriyle gören ve anılarını kaleme alan papaz Bartolomeo de las Casas’tır.

Yerli nüfuz hızla azaldı

Çevirmenin belirttiÄŸine göre “Ä°spanyollar –ABD kıtasına- gelmeden önce bazı kaynaklara göre 50 bazılarına göre 30 milyon olan yerli nüfus 40 yıl sonra 4 milyona düÅŸmüÅŸtü.” (S.9) Nüfusun azalması yerlilerin baÅŸka bir kıtaya göçüyle deÄŸil, onların katledilmesiyle gerçekleÅŸmiÅŸtir.

Papaz Las Casas 1512’de Yeni Dünya’ya atanan ilk papaz olmuÅŸtur. Küba’da Batılıların katliamlarına tanıklık etmiÅŸ, Ä°spanyolların iÅŸgallerine direnen yerli önderi Åžef Hatuey’in diri diri yakılışını engelleyememiÅŸtir.

Samimi bir papaz olan Las Casas yerlilerin Hıristiyanlığa ancak barışçıl uygulamalarla kazandırılabileceÄŸini düÅŸünmüÅŸ ve ısrarlı yaklaşımı vesilesi ile kral V. Carlos’a köleciliÄŸi yasaklayan bir yasa çıkarttırmıştır. Fakat bu yasanın uygulandığını söyleyemeyiz.

Papaz yukarıda ismini zikrettiÄŸimiz kitabı 1552’de yayımlamış. Engizisyondan izin almadan yayımladığı için başı oldukça derde girmiÅŸ.

Åžu cümleler papaz Las Casas’a ait: “Yerlilere iÅŸkence etmeyen, vahÅŸi hayvanlar gibi saldırmayan, onları öldürmeyen tek bir Ä°spanyol yoktur. Ä°spanyollar Hispaniola Adası’nda o kadar büyük kıyımlar yaptılar ki benim tahminlerime göre bu adada eskiden 3 milyon yerli yaÅŸamaktayken bugün sadece 300’ü hayatta kalmış bulunuyor.  Onlar da öldürülme korkusu içinde yaÅŸamaktadır.”(S.33)

Ya köle yapıldılar ya da öldürüldüler

Ä°spanyolların ele geçirdiÄŸi bölgeyi hızla sömürme heyecanı, bununla ilgili ihtirasları yerlilere yaÅŸattıkları zulmü, onlara bir yük hayvanı kadar deÄŸer vermediklerini gösteriyor. Ä°spanyollar ele geçirdiÄŸi coÄŸrafyayı sömürmekle kalmamış, yerlileri kendilerine sıkıntı çıkarmasınlar diye, ya ellerindeki silahların korkusu ile köle olarak kullanmış ya da iÅŸkence ile öldürmüÅŸlerdir. “YavaÅŸ yavaÅŸ yanmakta olan masum yerliler çektikleri acıdan öyle haykırıyorlardı ki o sırada uyumakta olan komutan, gürültüden rahatsız olduÄŸu için yerlilerin boÄŸularak öldürülmesini emretti.” (S.39)

Batı, yüzyıllarca sömürdüÄŸü coÄŸrafyanın üzerini, altındaki gerçeÄŸi çok iyi göstermeyen bir toprakla örtmeyi baÅŸarmıştır. Oysa sömürdükleri o toprakların altındaki cesetlerin, çoktan bu dünyadan ayrılmış masum yerlilerin, kokusu sinmiÅŸtir üzerlerine. Demokrasi havarisi kesilen Batılılara bunu hatırlatmakta fayda var. Kitap, Batılıların karanlık geçmiÅŸine ayna tutuyor.

Sedat Palut
Dünya Bizim