Çin ile Hindistan arasındaki nüfuz savaşı Sri Lanka'yı kaosa sürükledi

Sri Lanka'nın baÅŸkenti Colombo'da, Çinli ÅŸirketler otel, marina ve bir motor yarış pisti inÅŸaası için 1,5 milyar dolarlık yeni bir ticari bölge inÅŸa ediyor. Yakın zamanda denizaşırı gelen vinçler ile dev bir konteyner terminali ve devasa bir liman inÅŸa ettiler. Bölgedeki geleneksel güç olan Hindistan ise Çin'in bölgeye nüfuz etmesinden son derece rahatsız.

Colombo, Sri Lanka 5 Kasım 2018'de, Çin yatırımıyla desteklenen Colombo Port City ÅŸantiyesinin genel bir görünümü görülüyor. REUTERS / Dinuka Liyanawatte

Çin'in askeri karakolu olacak endiÅŸesi

Hindistan için büyük bir korku, Sri Lanka'nın, güney sahilinin hemen dışında ve dünyanın en yoÄŸun nakliye yollarından birinde, bir Çin askeri karakolu olabileceÄŸi.

Fakat iki ülke arasındaki ticari savaÅŸ Sri Lanka'da siyasi kargaÅŸayı da yanında getiriyor. Hükümet yetkilileri ve yabancı diplomatlar, ülkenin Devlet BaÅŸkanı Maithripala Sirisenave BaÅŸbakan Ranil Wickremesinghe arasındaki fikir ayrılığını ve Hindistan'ın çıkarlarını ne kadar ileriye taşıyabileceklerini konuÅŸuyor.

Ekim ayı sonunda BaÅŸbakan Wickremesinghe, anayasaya göre hala baÅŸbakan olduÄŸunu belirtirken, CumhurbaÅŸkanı Sirisena, Çin yanlısı eski Devlet BaÅŸkanı Mahinda Rajapaksa'yı baÅŸbakanlık görevine atamıştı. Devlet BaÅŸkanı Sirisena, 26 Ekim'de BaÅŸbakan Wickremesinghe'yi görevden almasının ardından parlamento çalışmalarını da 16 Kasım'a kadar erteledi. 

Hindistan, Avrupa BirliÄŸi ve Amerika BirleÅŸik Devletleri, Devlet BaÅŸkanı Sirisena'ya çaÄŸrıda bulunarak anayasaya sadık kalmasını istedi.

ABD DışiÅŸleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert, yaptığı açıklamada, "Devlet BaÅŸkanı Sirisena'ya, Sri Lanka halkı tarafından demokratik yollardan seçilmiÅŸ kiÅŸilerin görevlerini yerine getirmesine izin vermesi ve parlamentoyu da acilen yeniden toplaması çaÄŸrısında bulunuyoruz" ifadelerini kullandı.

Çin yanlısı siyasetçi Mahinda Rajapaksa'nın yerini alan BaÅŸbakan Wickremesinghe, Reuters'e geçen ay baÅŸkanın baÅŸkanlığını yaptığı bir toplantıda, Japonya-Hindistan'a bir Colombo liman projesinin geliÅŸtirilmesi için bir teklif sunduklarını söylemiÅŸti. BaÅŸbakan nihai kararın Hindistan, Japonya ve Sri Lanka arasında imzalanan bir mutabakat muhtırasına saygı gösterilmesi gerektiÄŸini söylemiÅŸti.

Çin-Hindistan ateÅŸi arasında kaldıkları aÅŸikar

Sri Lanka BaÅŸbakanı Wickremesing, Çin ve Hindistan arasındaki mücadelenin ortasında kaldıkları sorusunu cevapsız bırakırken eski bir hükümet bakanı olan Rajitha Senaratne, cumhurbaÅŸkanı ve baÅŸbakanın toplantıda bu konuda tartıştığını doÄŸruladı.

Ä°ki Sri Lankalı yetkilinin yanı sıra bir Batı diplomatı ve bir Hindistan hükümeti kaynağı da dahil olmak üzere toplantıya katılanların tümü bu konuda Devlet BaÅŸkanı ve BaÅŸbakan arasında gerginlik yaÅŸandığını doÄŸruladı.

Hindistan kalkınma yardımı vermeye kararlı

Hindistan dışiÅŸleri bakanlığı, Delhi'nin Sri Lanka'ya kalkınma yardımı vermeye kararlı olduÄŸunu söyledi.

Hindistan, Sri Lanka'yı Colombo'da ikinci bir yabancı konteyner terminali için yaklaşık 1 milyar dolarlık bir sözleÅŸme için zorluyordu. Nisan 2017'de imzalanan bir mutabakat anlaÅŸmasını (MOU) Sri Lanka'ya hatırlatıyordu.

Reuters'ın ulaÅŸtığını öne sürdüÄŸü mutabakat muhtırasının yayınlanmamış belgelerinde bir petrol rafinerisi, birçok yol yapımı, elektrik santralleri ve konteyner terminali de dahil olmak üzere Hindistan'ın dahil olacağı projeler için bir plan olduÄŸunu ve sanayi bölgelerinin geliÅŸtirilmesinde Hint katılımına yer verdiÄŸini belirtti.

8 milyar dolar Çin'e borç var

Kabine toplantısında liman projesi için Hindistan'a izin vermesi gerekiyordu, ancak BaÅŸkan Sirisena, 8 milyar dolarlık Çin borcunda bulunan ülkenin, varlıklarını yabancılara daha fazla veremeyeceÄŸini söyledi.

Liman projesi yüzünden karşı karşıya kalmadan önce de Sirisena ve Wickremesinghe arasında gerilim vardı. CumhurbaÅŸkanı Sirisena, hizmet sektörünü yabancı yatırımlara açmak konusunda baÅŸbakan tarafından sunulan bazı ekonomik reformları onaylamadı.

Sri Lanka, Çin-Hindistan rekabetinin iç siyaseti yönlendirdiÄŸi bir dizi Güney Asya ülkesinden sadece bir tanesidir.

Çin, Pakistan, BangladeÅŸ, Sri Lanka, Maldivler ve Nepal'de limanlar, elektrik santralleri ve otoyollar inÅŸa etmekte, çoÄŸu ÅŸimdi Çin'i Asya ve ötesindeki ülkelerle buluÅŸturabilmek için iddialı Kemer ve Yol GiriÅŸimi'ne baÄŸlanacak.

Maldivler lideri Eylül ayında, Çin yatırımlarını kınamıştı.

Borç Diplomasisi ve ABD

Kabine toplantısına katılan yetkililerden biri, Sirisena 'nın ABD BaÅŸkan Yardımcısı Mike Pence' in geçen ay yaptığı açıklamada Çin'in, "borç diplomasisi" ni kullandığını ve güneydeki Hambantota limanını ileri askeri üssü haline getirebileceÄŸini iddia ettiÄŸini söyledi.

Sirisena, kabine Sri Lanka'nın bu tür bir uluslararası ilgiyi istemediÄŸini ve Colombo anlaÅŸmasını dışarıdan bir partiye vererek sorunu çözmeyeceÄŸine söz verdiÄŸini söyledi. Ancak Hindistan, Japonya ve Çin ile iliÅŸkileri dengelemeye yönelik yakın iliÅŸkiler kurmuÅŸ olan BaÅŸbakan Wickremesinghe Reuters'e verdiÄŸi demeçte, toplantıda kabinenin bir yıl önce Hindistan ile daha geniÅŸ bir paktı onaylamış olduÄŸunu söyledi.  

Borç yükü altındaki Sri Lanka Liman Ä°daresi'nin terminali kendi başına inÅŸa edebilecek bir konumda olmadığını belirten Wickremesinghe, toplantıya verdiÄŸi demeçte ÅŸunları söyledi. “Hintli bir proje bile deÄŸildi, Japonya yüzde 20 ile Hindistan'ın çoÄŸunluk ortağı olacaktı” dedi.

Hindistan'ın suikast iddiası

Ancak CumhurbaÅŸkanı Sirisena sadece teklifi reddetmekle kalmadı, bu ay içinde, bakanlar kurulu toplantısında kabine üyelerine, kendisine yönelik bir suikast planı olduÄŸu bilgisini aldığını ve bunun arkasında Hint istihbaratının bulunduÄŸu söylemiÅŸti.

Ä°ddiaların basına sızmasının ardından Hindistan BaÅŸbakanlığından yapılan açıklamada, iddiaların "tamamıyla temelsiz ve yalan" olduÄŸu belirtilmiÅŸti.

Ancak kabine toplantısından on gün sonra, Wickremesinghe ortaya çıktı ve Çin yanlısı eski baÅŸkan Rajapaksa'nın yerine seçildi. Rajapaksa, 2005-2015 yılları arasında cumhurbaÅŸkanı iken Çin'in yatırımına baÅŸlamıştı.

Colombo'da, artan Çin etkisini herkesin görmesi lazım

Colombo ÅŸehrinin okyanus cephesine inÅŸa edilen ticaret bölgesinde ıslah iÅŸlemleri için dev panolar ve tel örgülerle kapatılmış durumda.

Colombo ve Hambanto'da yaklaşık 12 bin gurbetçi bir Çin topluluÄŸu yaşıyor.

Modi'nin işin peşini bırakmaya niyeti yok

Modi'nin hükümeti Sri Lanka'daki yükselen Çin etkisini geri çevirmeye kararlı. Çin yatırımlarının yanındaki projelere odaklanıyor, Çin'in bölgede geniÅŸlemesini baskılamaya çalışıyor. 

Emekli bir Hint istihbarat subayı olan Albay R. Hariharan, “Hindistan, Çin'in Sri Lanka'da kazandığı stratejik avantajı göz ardı edebilir zira Sri Lanka Hindistan'a coÄŸrafi olarak daha yakın ” dedi.

Colombo limanı tek önceliÄŸe sahip deÄŸil, Hindistan neredeyse hiç uçuÅŸa izin vermese de Çin limanının yanında inÅŸa edilen bir havalimanının kontrolünü ele almak için teklifte bulunuyor. Hindistan hükümetinden bir kaynak “Oyunda tamamen varız” dedi.