'İran'ı zayıflatmak, Çin'i Ortadoğu'da zayıflatmaktır'

Çin uzmanı akademisyen Nurettin Akçay, "ABD'nin, Ä°ran'ı zayıflatarak Çin'in OrtadoÄŸu'dakiemellerini de zayıflatma amacında olduÄŸunu" söyledi.

Åžangay (Shanghai) Üniversitesi'nde küresel çalışmalar alanında akademik faaliyetlerini sürdüren Akçay, ABD'nin Ä°ran'a uyguladığı yaptırımları, ABD-Çin güç çekiÅŸmesinden ayrı düÅŸünmemek gerektiÄŸini belirtti.

Konuyla ilgili AA muhabirine deÄŸerlendirmelerde bulunan Akçay, "Çin'in ABD hegemonyasına yönelik en büyük meydan okumalardan biri olan Yeni Ä°pek Yolu Projesi'nin en önemli hatları OrtadoÄŸu'dan geçiyor. Çin'in OrtadoÄŸu gibi bir bölgede daha fazla söz sahibi olması için Hizbullah, Husiler, HaÅŸdi Åžabi gibi OrtadoÄŸu'nun diÄŸer ülkelerinde de etkili olan aktörlere yön verebilen Ä°ran gibi bir ülkeye ihtiyacı var." ifadelerini kullandı.

Suriye'de yaklaşık 5 bin Çin vatandaşı Uygurlu "savaÅŸçı"nın bulunduÄŸuna ve Çin'in bunları ulusal güvenliÄŸi için tehdit olarak algıladığına iÅŸaret eden Akçay, "Bu nedenle Çin'in Suriye'de de Ä°ran'la yakın iÅŸ birliÄŸi yapması gerekmekte. Tüm bu nedenlerden dolayı Çin'in Ä°ran'a ihtiyacı bulunmakta ve Ä°ran'ı istikrarsızlaÅŸtırabilecek konularda dikkatli davranmaktadır." diye konuÅŸtu.

ABD'nin Ä°ran'a yönelik hamlelerini "Çin'in OrtadoÄŸu'daki elini kesmek" olarak da okumanın mümkün olduÄŸunu savunan Akçay, ÅŸöyle devam etti:

"ABD-Ä°ran rekabetini ABD-Çin rekabeti olarak da tanımlayabiliriz. ABD eÄŸer Çin'i durdurmak istiyorsa Çin'in OrtadoÄŸu'daki hamlelerini durdurmak zorundadır. ABD, Ä°ran'ın Çin için ne kadar deÄŸerli olduÄŸunun farkında ve Ä°ran'ı zayıflatmanın Çin'in OrtadoÄŸu'ya yönelik emellerini de zayıflatmak anlamına geldiÄŸini biliyor. Bu nedenle Ä°ran'a yönelik yaptırımlar özelinde, OrtadoÄŸu'da yaÅŸanan geliÅŸmeleri Çin'den bağımsız düÅŸünmemek durumundayız."

"ABD-Ä°ran çekiÅŸmesinde Çin, ABD'yi tercih edecektir"

Buna raÄŸmen Çin'in ABD-Ä°ran çekiÅŸmesinde ABD'nin yanında durmaktan baÅŸka çaresinin bulunmadığına dikkati çeken Akçay, Çin'in ABD'nin Ä°ran'a yönelik yaptırımlarına uyacağı sinyallerini verdiÄŸini aktardı.

"Aslında olaya biraz gerçekçi bakılacak olursa ABD'den Çin ekonomisine yönelecek tehditlerin, Çin'in Ä°ran'dan kazandıklarıyla karşılaÅŸtırılamayacak kadar büyük olduÄŸunu görmek mümkündür" diyen Akçay, bu nedenle Çin'in ABD'yi tercih etmesinin daha mantıklı olduÄŸunu söyledi.

Çin uzmanı Akçay, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:

"Ä°ran bu iki güç (ABD-Çin) yanında karınca misali durmaktadır. ÖrneÄŸin; geçen yıl yaklaşık 4,3 trilyon dolara ulaÅŸan Çin'in dış ticaretinde Ä°ran'ın payı yüzde 1'in altında iken, ABD-Çin ticaret hacmi, Çin'in Ä°ran'la olan ticaret hacminden 17 kat büyüktü. Üstelik bu rakamın 506 milyar doları Çin'in ABD'ye ihracatından oluÅŸuyor. Yaklaşık bir hafta önce basına yansıyan bilgilere göre, Çin hükümeti, iki büyük petrol ÅŸirketi, Çin Devlet Petrol Åžirketi (CNPC) ve "Sinopec"ten Ä°ran'la petrol ticaretini kesmelerini istedi ve National Petroleum Corp'un bankası Kunlun da Ä°ran'dan ödeme kabul etmeyeceÄŸini duyurdu".

Çin'in tüm destek açıklamalarına raÄŸmen Ä°ran'ı yalnız bırakacağını öngördüklerini ifade eden Akçay, bu durumu ÅŸu ifadelerle açıkladı:

"AÄŸustos ayında Ä°ran'dan ithal edilen petrol oranı yüzde 26 oranında artış göstermiÅŸ ve günlük 874 bin varile ulaÅŸarak, Çin-Ä°ran petrol ticareti rekor kırmıştı. Ambargo öncesinde Çin'in Ä°ran'dan olabildiÄŸince petrol almaya çalışması Çin'in Ä°ran'ı yalnız bırakacağının ilk iÅŸaretiydi."

"Ä°ran ekonomisini kaosa sürükler"

Bu aÅŸamadan sonra olabilecek ihtimallere iliÅŸkin Akçay, "Her ÅŸeyden önce ABD-Ä°ran çekiÅŸmesinde Çin'in ABD'yi tercih etmesi Ä°ran'ı zor durumda bırakacaktır. Çin, söylendiÄŸi gibi Ä°ran'dan petrol alımını keserse Ä°ran'ın petrol ihracatı günlük 500 bin varil seviyesine inebilir, bu da Ä°ran ekonomisini büyük bir kaosa sürükler." dedi.

Bu durumda "Çin'in güvenilmez ve çıkarlarının peÅŸinde koÅŸan bir ülke haline" geleceÄŸini söyleyen Akçay, Çin'in müttefiklerinin de yaÅŸananlardan gerekli dersleri çıkaracağını dile getirdi.

Pekin'in önceliÄŸinin "enerji güvenliÄŸi" olduÄŸuna deÄŸinen Akçay, "Çin'in 2017 yılı petrol ithalat rakamlarına baktığımızda Ä°ran'ın payının yüzde 7,3 Suudi Arabistan'ın ise yüzde 12,6 oranında olduÄŸunu görürüz. Yine geçen yıl Suudi Arabistan ve Çin arasında 65 milyar dolarlık bir anlaÅŸma yapıldığını biliyoruz. Çin'in Suudi Arabistan'a kıyasla Ä°ran'a daha yakın olduÄŸuna dair bir algı varken bu rakamlar kafa karıştırıyor." ifadelerini kullandı.

Her ÅŸeyin görünenden farklı olduÄŸunu vurgulayan Akçay sözlerini ÅŸöyle tamamladı:

"Çin'in Ä°ran ve Suudi Arabistan arasındaki iliÅŸkisini tamamen enerji güvenliÄŸi kapsamında deÄŸerlendirmemiz gerekiyor. Bu iki ülke arasında yaÅŸanan sorunlar, Pekin hükümetini enerji güvenliÄŸi konusunda endiÅŸelendirse de Çin devlet politikası olarak iki ülke arasında herhangi bir taraf seçmek istemeyecektir. Çin iki ülkeyle de iliÅŸkilerini devam ettirmek istemekle beraber, iki ülke arasındaki sorunların da bir an önce çözülmesini istemektedir. Çünkü Ä°ran ve Suudi Arabistan'ın arasındaki sorun, Çin'in enerji güvenliÄŸi ve Ä°pek Yolu Projesi'nin zarar görmesi anlamına gelmektedir."

ABD BaÅŸkanı Donald Trump, 8 Mayıs'ta nükleer anlaÅŸmadan çekildiÄŸini duyurmuÅŸ ve Ä°ran'ın ABD dolarına eriÅŸimini, devlet tahvili satmasını, altın ve diÄŸer deÄŸerli madenler ile çelik, alüminyum, kömür gibi metallerle ticaret yapmasını ve yolcu uçağı ya da parçalarını ithal etmesini engelleyen yaptırım paketini 7 AÄŸustos'ta resmen hayata geçirmiÅŸti. ABD'nin Ä°ran'a yönelik ikinci yaptırım paketi, 180 günlük sürenin dolmasının ardından yarın TSÄ° 08.00'de devreye girecek. Böylece Ä°ran Ulusal Petrol Åžirketi, Ä°ran Petrol Ticaret Åžirketi ve Ulusal Tanker Åžirketi'ne uluslararası kısıtlamalar getirilirken, ekonomisi büyük ölçüde petrole dayalı Ä°ran'dan petrol ve ürünlerinin satışına yaptırımlar uygulanacak