Tanpınar’ın Huzur’undan 20 psikolojik alıntı

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur’u özgün bir roman olmasının yanı sıra edebiyatımızdaki psikolojik etkisiyle, zaman zaman yükselen gerilimiyle, mekânıyla, zamanıyla ve karakterleriyle her zaman incelenmeye deÄŸer bir kitap hiç ÅŸüphesiz. GeçtiÄŸimiz günlerde Irmak Zileli, romanın ana karakteri Mümtaz üzerinden harikulade bir okuma yaparak romanın psikolojik boyutuyla bizleri yeniden yüzleÅŸtirdi.

YüzleÅŸtiÄŸimiz bu yerde aslında bizler varız. GeçmiÅŸimiz, çocukluÄŸumuz… Yani yakamızı hiçbir zaman bırakmayacak ‘o’ zamanlar. Yazıyı okuduktan sonra yeniden kitabı elime aldım ve bir de yazının gözünden okumak istedim. Zileli’nin üzerinde durduÄŸu açıdan ve yeniden yakaladığım cümlelerin altını bir kez daha çizdim. YaÅŸadığım etki yüksek bir psikolojik-gerilim filmi izlemiÅŸim gibiydi. Eh, bu gerilimi atmanın yolu da paylaÅŸmaktan geçiyordu.

O hâlde buyurun Mümtaz’a, çevresine, duygularına… Yani bize…

***

1. “Mademki o artık benim için her ÅŸeydir, o halde bütün kâinatımla ona taşınacağım!”

2. “Fakat bütün bunların üstünde asıl Mümtaz’ı çıldırtan ÅŸey, o garip utangaçlığı, hiçbir günahın ve hazzın gideremediÄŸi ruh bekâretiydi.”

3. “Kendi kendisini aÅŸka veriÅŸ ÅŸekli, hazza sakin bir limanda bekleyen gemi gibi hazırlanmış yüzünün mahmur Ä°stanbul sabahlarını hatırlatan örtülüÅŸleri, yaÅŸanan zamanın ötesinden gelir gibi tebessümler, hepsi ayrı ayrı lezzetlerdi ki tattıkça hayran oluyor, bir insandaki bu sonsuzluÄŸa, zamanın birdenbire deÄŸiÅŸen adeta birbiri peÅŸinden gelen ebediyetler gibi ağırlaÅŸan ritmine ÅŸaşıyordu. Daha o günden en büyük sırrı sadelikte olan kadına karşı içinde garip, her türlü duygunun üstünde bir tapınma hissi baÅŸladı.”

4. “Ona göre Nuran, hayatın öz kaynağı, bütün gerçeklerin annesiydi. Onun için sevgilisine en fazla doyduÄŸu zamanlarda bile ona aç görünür, düÅŸüncesi ondan bir lahza ayrılmaz, ona gömüldükçe tamamlığına ererdi.”

5. “Bir bakışla Mümtaz’ı giydirir, soyar, bazen Allah’ından baÅŸka hiç kimsesi olmayan bir fakir ve garip kiÅŸi, bazen kaderin efendisi yapardı.”

6. “Andan ana deÄŸiÅŸen Nuranlar, genç adamın hem lezzeti, hem de azabı olur.”

7. “Tabiatın bize her taraftan ‘Ne diye ayrıldın, sefil ıstırapların oyuncağı oldun, gel, bana dön, terkibime karış, her ÅŸeyi unutur, eÅŸyanın rahat ve mesut uykusunu uyursun’ dediÄŸi saatti. Mümtaz bu saati ta belkemiklerine varıncaya kadar duyar ve manasını pek anlamadığı bu davete koÅŸmamak için küçücük varlığı katılaşır, kendi üstüne kapanırdı.”

8. “Niçin bugünü yaÅŸamıyorsun Mümtaz? Neden ya mazidesin, ya istikbaldesin. Bu saat de var.”

9. “Âşığına kızması hayatın sadeliÄŸini bozduÄŸu içindi.”

10. “Vücutlarımız, birbirimize en kolay vereceÄŸimiz ÅŸeydir; asıl mesele, hayatımızı verebilmektir. BaÅŸtan aÅŸağı bir aÅŸkın olabilmek, bir aynanın içine iki kiÅŸi girip, oradan tek bir ruh olarak çıkmaktır.”

11. “Istırap günlük ekmeÄŸimizdir; ondan kaçan insanlığı en zayıf tarafından vurmuÅŸ olur, ona en büyük ihanet ıstıraptan kaçmaktır. Bir çırpıda insanlığın tarihini deÄŸiÅŸtirebilir misin? Sefaleti kaldırsan, bir yığın hürriyet versen, yine ölüm, hastalık, imkânsızlıklar, ruh didiÅŸmeleri kalır. O hâlde ıstırap karşısında kaçmak kaleyi içinden yıkmaktır.”

12. “Sen benden vazgeçmezsen her ÅŸeyin çaresi bulunur.”

13. “DüÅŸünce, sanat, yaÅŸama aÅŸkı, hepsi sende toplandı. Hepsi, senin hüviyetinde birleÅŸti. Senin dışında düÅŸünememek hastalığına müptelâyım.”

14. “Elbisem çok eski olsun... Fakat bahçemde en iyi güller yetiÅŸsin.”

15. “Kendi kendime biz gurbetin insanlarıyız diyorum. Mesafelerin terbiye ettiÄŸi insanlar.”

16. “Bana dokunma Mümtaz, dedi. Bütün felaketim, herkesin bana yüklenmesinden geliyor. Ä°cap ederse kendi başına kalabileceÄŸini düÅŸün… Kendi başına yaÅŸayamayanlar beni böyle harap ediyor…”

17. “Mesuliyetini taşıyacağın fikrin adamı ol! Onu kendi uzviyetinde bir aÄŸaç gibi yetiÅŸtir. Onun etrafında bir bahçıvan gibi sabırlı ve dikkatli çalış!”

18. “Kendi ölümümüzle bütün meseleler hallediliyor; fakat sevdiklerimizin yanımızdan gitmesiyle insan temelinden yıkılıyor.”

19. “At kalbini girdaba, açıl engine ruh ol.”

20. “Ä°nsanlar da kuyuya benzer. Ä°çlerinde boÄŸulabiliriz.”

Yağız Gönüler Dünyabizim