2500 yıllık Yılanlı Sütun önlem alınmazsa yok olacak

Ege Denizi'nin iki kıyısında kurulmuÅŸ olan ve çocuÄŸu Helen kökenli Kent Devletleri ile Persler arasında yaÅŸanan uzun savaÅŸların ardından, Yunan Devletleri'nin kazanılan zaferin anısına yaptırdıkları eserlerden biri olan Yılanlı Sütun, yüzyıllardır varlığını devam ettiriyor.

Ä°lk halinden bugüne birçok parçası eksilen eser, eski adıyla Hipodrom ÅŸimdiki adıyla Sultanahmet Meydanı'nda asırlardır ayakta duruyor.

Ancak açık hava koÅŸullarında varlığını sürdürmeye çalışan Yılanlı Sütun için bazı tehlikeler söz konusu. Uzmanlar hava deÄŸiÅŸimi, nem, doÄŸal afet gibi unsurlardan olumsuz yönde etkilenen eserin kapalı bir alanda sergilenmesi konusunda hem fikir.

'HAVA DEĞİŞİMİ KOROZYONA NEDEN OLUYOR'

Daha önce Yılanlı Sütun'un bir müzede koruma altına alınması konusunda bir yüksek lisans tezi yazan Ä°stanbul Arkeoloji Müzesi arkeologlarından Gülbahar Baran Çelik eserin 2 bin 500 yıldır dışarıda olduÄŸunu bu nedenle birçok özelliÄŸini kaybettiÄŸini söylüyor ve bu durumun sebeplerini ÅŸöyle açıklıyor: 

"Maden eserler açık hava koÅŸullarından çok fazla etkilenir. Çünkü sıcakta genleÅŸip soÄŸukta sıkışırlar ve kendilerini havanın sıcak veya soÄŸuÄŸuna adapte etmeye çalışırlar. Bu durum maden eserler üzerinde 'korozyon' dediÄŸimiz hastalığın baÅŸlangıcına sebep olur. Bu eserler aynı zamanda nemin deÄŸiÅŸkenliÄŸinden de etkilenir. Oysa maden eserlerin sabit sıcaklık ve nem oranına sahip ortamlarda muhafaza edilmesi gerekir. EÄŸer eser dışarıdaysa da bu koÅŸulların saÄŸlanması ve koÅŸulların sürdürülebilir olması gerekir. Ancak Yılanlı Sütun için ÅŸu anda böyle bir ortam saÄŸlanamadığından eserin kapalı alana taşınması daha doÄŸru olacaktır."

'ÜZERÄ°NDE BOYA Ä°ZLERÄ°, ETRAFINDA ÇÖPLER VAR'

Eserin üzerinde çok önemli çatlakların olduÄŸuna da dikkat çeken Çelik, "YaÄŸmurlu havalarda o çatlakların içinde giren su buzlanarak, genleÅŸmeye ve çatlakların artmasına neden oluyor. Onun dışında karbondioksit, sülfürdioksit gibi atmosferde bulunan çok sayıda gaz da korozyon oluÅŸmasına neden oluyor. Bunun dışında bir de fiziksel faktörlerden kaynaklanan sıkıntılar yaÅŸanabiliyor. Deprem gibi, dışarıdan atılan sert cisimler gibi ya da esere zarar verecek boyalar, sıvılar gibi. Bugün hale üzerinde boya izlerini, aÅŸağı atılmış çöpleri görebilirsiniz. Bu kadar deÄŸerli bir eserin bu koÅŸullarda burada olması oldukça riskli" diye konuÅŸtu.

YILAN BAÅžLARINDAN BÄ°RÄ° ARKELOJÄ° MÜZESÄ°'NDE

Yılanlı Sütun'un yerinden kaldırılması için bir projelendirme sürecine ihtiyaç olduÄŸunu belirten Çelik, bu çalışmada sadece arkeolog ve restoratörlerin deÄŸil farklı bilim dallarından uzmanların, sanat tarihçilerinin bir arada olması gerektiÄŸini vurguladı.

Eserin ÅŸu anda olduÄŸu yere bir kopyasının koyulup orijinalinin kaldırılmasını ve önemli bir restorasyondan geçtikten sonra müzede sergilenmesinin doÄŸru olacağını dile getiren Çelik, "Yılanlı Sütun'da yer alan 3 yılan başından biri ÅŸu anda Ä°stanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergileniyor. Bu eseri de onunla birlikte sergileyebiliriz. Öncelikle bu iÅŸe liderlik edecek bir kurum lazım. Kültür Bakanlığı ve onun birimi olan Arkeoloji Müzeleri ya da Restorasyon Merkez MüdürlüÄŸü bu çalışma için en uygun adresler" dedi.

'BÄ°R GÜN PARÇALANDIÄžINI GÖREBÄ°LÄ°RÄ°Z'

Dünyada bu kadar eski ve hala bir meydanda duran tek eserin Yılanlı Sütun olduÄŸuna dikkat çeken Yılmaz, "Eserin üzerinde derin çatlaklar var.  Tıpkı üzerinde yer alan yılan baÅŸlarının daha önce kırılması gibi bir gün geldiÄŸimizde anıtın parçalar halinde yere yığıldığını görebiliriz. Bu hem çok trajik olur hem de ülkemiz açısından prestij kaybına neden olur. Bu nedenle artık bu durumu tartışmamız, mümkün olduÄŸu kadar çabuk karar vermemiz ve bu anıtın ömrünü uzatmak için projeler geliÅŸtirmemiz lazım" dedi. 

4'ÜNCÜ YÜZYILDAN BU YANA Ä°STANBUL'DA

Milattan önce 479 yılında Perslerle Yunan Kent Devletleri arasında uzun yıllar devam eden savaÅŸlar Platea Savaşı ile son buldu. Yunanlılar bu zaferin anısına Delphoi Apollon Tapınağı'na çok sayıda adak heykeli sundu.  Bu heykeller arasında yer alan ve 3 parçadan oluÅŸan Yılan Sütun (Burmalı Sütun) günümüze ulaÅŸan ve en meÅŸhur  olan eserdir.

Ä°lk yapıldığında birbirine sarılmış 3 yılanı ve üzerinde altın kaplama bir kazanı bulunan eser, savaÅŸa katılmış 31 Kent Devleti'nin ismini de üzerinde taşıyordu. Ä°lk kayıplarını 100 yıl sonra vermeye baÅŸlayan Yılanlı Sütun'un önce altın kazanı eritildi. Uzun süre bu kutsal alanda kalan eserin Ä°mparator Konstantin  tarafından milattan sonra 324-330 yılları arasında Ä°stanbul'a getirildiÄŸi ve dördüncü yüzyıldan bu yana burada olduÄŸu tahmin ediliyor.  

Eserle ilgili elde edilen bilgiler arasında Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu döneminde Ä°stanbul alındıktan sonra yılanlardan birinin çenesinin kaybolduÄŸu, saray tarihçisi tarafından verilen bilgiye göre ise 21 Ekim 1700'de saat 17.20'de bir gürültü ile yılan baÅŸlarının koptuÄŸu biliniyor. Ä°stanbullular anıtın, kenti yılanlardan koruyan bir tılsımı olduÄŸuna inanıyordu. Kopan yılan baÅŸlarından biri ÅŸu anda Ä°stanbul Arkeoloji Müzesi'nde sergilenirken diÄŸerlerinin nerede olduÄŸu bilinmiyor.

Ä°STANBUL/DHA