Merkez Bankası enflasyonun nedenlerini anlattı

Eylül ayında hizmet grubu fiyatları yüzde 2,96 oranında yükselmiÅŸ, grup yıllık enflasyonu 2,13 puan artarak yüzde 13,97 olmuÅŸtur. Yıllık enflasyon haberleÅŸme hizmetlerinde bir miktar gerilerken, lokanta-otel, ulaÅŸtırma ve diÄŸer hizmetler gruplarında belirgin bir yükseliÅŸ kaydetmiÅŸ, kira grubunda ise görece yatay seyretmiÅŸtir (Grafik 6). Lokanta-otel ve ulaÅŸtırma gruplarında turizm kaynaklı talep yönlü etkilerin yanında gıda ve akaryakıt fiyatlarındaki görünüme baÄŸlı olarak maliyet yönlü etkiler de izlenmiÅŸtir. DiÄŸer hizmetler grubu enflasyonundaki yükseliÅŸte ise eÄŸitim ile bakım-onarım fiyatları belirleyici olmuÅŸtur.

Temel mal grubu yıllık enflasyonu Eylül ayında 11,94 puanlık yüksek bir artışla yüzde 35,12’ye ulaÅŸmıştır. Bu dönemde yıllık enflasyon döviz kuru geliÅŸmelerine duyarlılığı yüksek olan dayanıklı ve diÄŸer temel mallarda oldukça belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükselmiÅŸ ve genele yayılan fiyat artışları hızlanarak devam etmiÅŸtir (Grafik 7). Dayanıklı mal grubu fiyatları Eylül ayında beyaz eÅŸya (yüzde 17,72), otomobil (yüzde 13,90) ve mobilya (yüzde 9,91) öncülüÄŸünde yüzde 12,93 oranında artmıştır. DiÄŸer temel mallardaki aylık fiyat artışında ise konutun bakım-onarımına yönelik malzemeler, kiÅŸisel bakım ürünleri, ev tekstili, temizlik malzemeleri, araç yedek parçaları, küçük ev aletleri gibi ürünler öne çıkmıştır. Eylül ayında giyim ve ayakkabı grubunda fiyat artışları mevsim ortalamalarının üzerinde gerçekleÅŸmiÅŸtir. Özetle, döviz kuru geliÅŸmeleri temel mal grubu enflasyonunun yukarı yönlü seyrinde ana belirleyici olmaya devam ederken, Eylül ayı itibarıyla yıllık tüketici enflasyonuna en yüksek katkı 9,70 puan ile bu gruptan gelmiÅŸtir.

Enerji fiyatları Eylül ayında yüzde 6,05 oranında artmıştır. Akaryakıt fiyatları AÄŸustos ayında yapılan ÖTV düzenlemesinin sarkan etkilerine baÄŸlı olarak yüzde 5,59 oranında yükselirken, elektrik ve doÄŸalgazda yapılan ayarlamanın yanı sıra katı yakıt fiyatlarında da yüksek bir artış izlenmiÅŸtir. Bu geliÅŸmelerle birlikte, enerji grubu yıllık enflasyonu 5,69 puan artarak yüzde 27,03 olarak gerçekleÅŸmiÅŸtir. Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Eylül ayında 7,95 puan artarak yüzde 27,70 olmuÅŸtur. Bu dönemde hem iÅŸlenmemiÅŸ hem de iÅŸlenmiÅŸ gıda ürünlerindeki fiyat artış eÄŸilimi hızlanmıştır. Yıllık enflasyon iÅŸlenmiÅŸ gıdada yüzde 22,05’e, iÅŸlenmemiÅŸ gıdada yüzde 34,04’e yükselmiÅŸtir. Ä°ÅŸlenmemiÅŸ gıda grubunda taze meyve-sebze fiyatları bir önceki aya göre yüksek bir oranda artarken, diÄŸer iÅŸlenmemiÅŸ gıda grubunda süt, kırmızı et, kuruyemiÅŸ ve pirinç fiyat artışları öne çıkmıştır. Ä°ÅŸlenmiÅŸ gıda fiyatları ise bu dönemde yüzde 6,42 ile endeks tarihinin en yüksek artışını kaydetmiÅŸtir. Bu grupta ekmek ve tahıllar, katı-sıvı yaÄŸlar, süt ürünleri ve konservelerde daha belirgin olmak üzere alt kalemler
genelinde keskin fiyat artışları izlenmiÅŸtir. Bu geliÅŸmede döviz kuru geliÅŸmelerinin yanı sıra temel girdi (un, süt vb.) maliyetlerindeki artışlar etkili olmuÅŸtur. Bu geliÅŸmelerle taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon belirgin bir artışla yüzde 22,24’e ulaÅŸmıştır.

YÄ°-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları bu dönemde yüzde 10,88 oranında yükselmiÅŸ, yıllık enflasyonu ise 14,02 puan artarak yüzde 46,15’e ulaÅŸmıştır. Endeks genelinde Türk lirasındaki deÄŸer kaybına baÄŸlı olarak alt gruplara yayılan sert fiyat artışları görülmüÅŸtür. Bu dönemde petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış ana eÄŸilimi önemli ölçüde yükselmiÅŸtir.

Ana sanayi gruplarına göre incelendiÄŸinde, yıllık enflasyon tüm gruplarda hızlı bir yükseliÅŸ kaydetmiÅŸtir. Elektrik-doÄŸalgaz üretim ve dağıtımı ile ara mallarında yıllık enflasyon sırasıyla yüzde 71,88 ve yüzde 51,96 ile oldukça yüksek bir düzeyde gerçekleÅŸmiÅŸtir. Ara mallar grubu fiyat artışında demir-çelik, plastik, tekstil, temel kimyasallar ve kâğıt ürünleri sermaye mallarındaki fiyat artışında ise motorlu kara taşıtları ve aksesuarları ile metal yapı ürünleri öne çıkmıştır. Fiyatlar, dayanıklı tüketim mallarında mobilya ve ev aletleri, dayanıksız tüketim mallarında ise gıda ve tekstil ürünleri öncülüÄŸünde yükselmiÅŸtir. Sonuç olarak Eylül ayında, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı maliyet baskıları güçlenerek sürmüÅŸtür."