Bir taht, İki aday: II. Bayezid – Cem Sultan mücadelesi

Fatih Sultan Mehmed’in Ölümü ve YaÅŸananlar

Fatih Sultan Mehmed; 27 Nisan 1481 tarihinde, bazı tarihçilere göre Ä°talya, bazı tarihçilere göre ise Memlükler üzerine sefere çıkmak için Osmanlı ordusuyla Ä°stanbul’dan hareket etti. Büyük Türk, ÅŸiddetli aÄŸrılarına raÄŸmen ÅŸehirden at üstünde tüm azameti ile ayrılmıştı ancak bir süre sonra yolculuÄŸuna araç ile devam etmek zorunda kaldı. Çok bitkin ve yorgun olan II. Mehmed’in bu durumu nedeniyle ordu önce Üsküdar’da bir süre konakladı, ardından Gebze yakınlarındaki Hünkâr Çayırı’na gelerek ordugâhını kurdu.

Fatih Sultan Mehmed, hekimlerin tüm müdahalelerine raÄŸmen Ä°stanbul’dan ayrıldıktan 6 gün sonra (3 Mayıs 1481), 49 yaşındayken vefat etti.

Fatih Sultan Mehmed’in ölümü, devletin üst kademesindeki yöneticilerce hemen öÄŸrenildi. Artık bu aÅŸamadan sonra yaÅŸanacaklar devlet adamlarının yeteneklerine baÄŸlıydı. Çünkü Osmanlı’yı bir “imparatorluk” vasfına büründüren Fatih Sultan Mehmed’in tahtı boÅŸ kalmıştı. Anadolu’da, bu taht ve Ä°stanbul’daki dolu hazine için iki aday bulunmaktaydı. Fatih Sultan Mehmed’in büyük oÄŸlu ve 35 yaşında olan II. Bayezid, bu geliÅŸmeler sırasında Amasya sancağında bulunurken, Fatih’in küçük oÄŸlu ve 22 yaşında olan Cem de Karaman sancağında idi.

Fatih Sultan Mehmed’in son veziriazamı olan Karamani Mehmed PaÅŸa, Sultan’ın ölümünü yeniçerilere duyurmadan iki ÅŸehzadeye de durumu bildiren bir mektup gönderdi. Karamani Mehmed PaÅŸa bu sırada Fatih Sultan Mehmed’in hamamı kullanmasını gerektiÄŸini söyleyerek Sultan’ın naaşını askerlerden gizlice Ä°stanbul’a getirtti ve ÅŸehrin kapılarını kapattırdı. Ä°stanbul’da bunlar yaÅŸanırken Karamani Mehmed PaÅŸa’nın Åžehzade Cem’e gönderdiÄŸi haberci II. Bayezid’in akrabası olan Sinan PaÅŸa tarafından Kütahya’da yakalandı. Bu olayın askerler tarafından duyulmasıyla yeniçeriler Ä°stanbul’u yaÄŸmalamak üzere Gebze’den geri döndüler. Yeniçeriler öncelikle mali reformlarıyla bazı kesimlerin nefretini kazanan Karamani Mehmed PaÅŸa’yı öldürerek başını mızraÄŸa geçirip ÅŸehri yaÄŸmalamaya koyuldular. Dönemin tarihçisi NeÅŸri, Ä°stanbul’daki yaÄŸmayı ÅŸu sözleriyle anlatmıştır:

“Aç kurt koyuna nasıl koyulursa Ä°stanbul’a öyle koyuldular”.

Karamani Mehmed PaÅŸa, Fatih Sultan Mehmed’in son dönemindeki mali politikaların düzenleyicisidir. O, toprak siyasetinden ve yeni vergilerden sorumlu olduÄŸu kadar devlet idaresindeki atamalar konusunda da yetkiliydi. Özellikle devÅŸirmelerin hâkim olduÄŸu divana kâtip ve ulema sınıfından yaptığı atamalar ile Ä°shak PaÅŸa ve Gedik Ahmed PaÅŸa’nın nefretini kazanmıştır.

DevÅŸirmeler ile arası bozuk olan Karamani PaÅŸa’nın toprakları devletleÅŸtirmesi, köylünün üzerine düÅŸen verginin arttırılması gibi politikaları ile ulema sınıfı ve halk ile de ciddi problemleri bulunmakta idi. Ä°ki tarafla da böyle problemleri olan Karamani Mehmed PaÅŸa’nın yeniçerilerce hedef seçilmesi ya da seçtirilmesi gayet doÄŸal bir neden-sonuç iliÅŸkisine dayanmaktadır.

Yeniçerinin bu yaÄŸmasını sona erdiren kiÅŸi Fatih’in eski veziriazamı olan Ä°shak PaÅŸa’dır. PaÅŸa kesenin aÄŸzını açarak kısa sürede ÅŸehri kontrol altına almıştır. Åžehzade Bayezid taraftarı olan Ä°shak PaÅŸa, yanına yeniçerileri de alarak Topkapı Sarayı’nda bulunan Åžehzade Bayezid’in oÄŸlu Korkut’u babası gelene kadar (saltanat kaymakamlığı) tahta geçirdi. Bu sırada sarayda Åžehzade Cem’in oÄŸlu OÄŸuz da bulunmaktaydı. PaÅŸa ve askerler Korkut’u tahta geçirerek taraflarını belli etmiÅŸler ve yeni dönemde Fatih Sultan Mehmed’e benzer kiÅŸiliÄŸi olan Åžehzade Cem’i istemediklerini göstermiÅŸlerdir.

II. Bayezid, 21 Mayıs 1481 tarihinde 4000 kiÅŸilik ordusuyla önce Üsküdar’a buradan da deniz yoluyla Ä°stanbul’a geçti. Yeni padiÅŸah, askerlerin ve halkın coÅŸkulu karşılamaları arasında payitahta adımını attı.

II. Bayezid, 22 Mayıs 1481 tarihinde oÄŸlu Korkut’tan tahtı devraldı.

II. Bayezid’in ilk iÅŸi babasının bozulmak üzere olan naaşını törenle defnettirmek oldu. Fatih Sultan Mehmed’in cenazesinde eski Türk geleneklerinden izler görülmektedir. Atların gözlerine tuz atılarak aÄŸlatılmış ve kuyrukları kesilmiÅŸtir.

Nüfuzlu kiÅŸiler II. Bayezid’e paranın ayarı ile sıkça oynamamasını, fetihler konusunda babası gibi atılgan davranmak yerine dedesi II. Murad döneminin barış politikalarına önem vermesini öÄŸütlediler. Ayrıca, II. Bayezid’in babası Fatih Sultan Mehmed gibi örfi kanunları kullanması yerine ÅŸeriat hukukunun savunucusu ve uygulayıcısı olması gerektiÄŸini vurguladılar. II. Bayezid, iktidarı döneminde öncelikle babası döneminde yapılan mali politikalara son verdi; vakıfların çoÄŸu eski durumuna getirildi, tımara dönüÅŸtürülen topraklar eski sahiplerine geri verildi.

Ä°stanbul’da tüm bu olaylar yaÅŸanırken Anadolu’da bulunan Åžehzade Cem, Ä°stanbul’daki destekçilerinin bir bir katledilmesi üzerine meÅŸru hakkı olan taht için Karaman’dan harekete geçerek Bursa’ya geldi. Bursa halkı tarafından sevinçle karşılanan Cem burada sultanlığını ilan etti. Åžehzade Cem meÅŸru hükümdarlık iÅŸaretlerini yerine getirerek adına para bastırıp hutbe okuttu.

Bu olay neticesinde iki kardeÅŸ arasında 15 yıl sürecek olan bir devlet içi mücadele baÅŸlamış oldu.

II. Bayezid ve Cem Sultan’ın mücadelelerine geçmeden önce sizlere biraz Cem Sultan’ı tanıtmak istiyorum. Cem Sultan, Fatih Sultan Mehmed’in üçüncü erkek çocuÄŸudur. 22 Aralık 1459’ta dünyaya gelen Cem Sultan’ın annesi Çiçek Hatun’dur. Çiçek Hatun rivayete göre Akdeniz’de Türk korsanları tarafından ele geçirilmiÅŸ bir esirdir. Ancak Çiçek Hatun’un, Balkan ülkesi prensliklerinden geldiÄŸine dair bazı kaynaklar da bulunmaktadır. Dört yaşına kadar Cem Sultan’ın eÄŸitimi ve terbiyesiyle bizzat Çiçek Hatun ilgilenmiÅŸtir. Osmanlı geleneÄŸi neticesinde belli yaÅŸa ulaÅŸan ÅŸehzadeler idari vasıflar kazanması için sancaÄŸa gönderilirdi.

Cem Sultan’da dokuz yaşında bir Osmanlı sancağı olan Kastamonu’ya atandı. Åžehzade Cem, eÄŸitimine idareciliÄŸini yaptığı sancakta devam etti ve burada dört yıl kaldı. Åžehzade Cem abisi Åžehzade Mustafa’nın ölümünden sonra babası Fatih Sultan Mehmed’in emriyle Kastamonu sancağından Karaman sancağına atandı. Anadolu Selçuklularına ve KaramanoÄŸullarına baÅŸkentlik yapmış bu ilim merkezine ulaÅŸtığında Åžehzade Cem 15 yaşında idi. Karaman sancağı genç ÅŸehzadenin ilim-kültür dünyasına fazlasıyla katkıda bulunmuÅŸtur.

Ä°ki ÅŸehzade kendi bölgelerinde sevilmiÅŸ ve desteklenmiÅŸlerdir. Åžehzade Bayezid, Amasya sancağında babasının hücumuna uÄŸrayanların veya babasının siyasetiyle ters düÅŸenlerin sığındığı kapı olmuÅŸtur. II. Bayezid’ın da babasıyla bazı problemleri olmasından dolayı II. Mehmed ile ters düÅŸenler oÄŸlu II. Bayezid’in sarayına koÅŸmuÅŸtur. DiÄŸer yandan Konya sancağında bulunan Åžehzade Cem babası gibi atılgan ve fetih stratejisiyle hareket ettiÄŸi için bu yörede ve çevredeki Türkmen boyları tarafından ciddi derece destek görmekteydi.

Fatih Sultan Mehmed’in ÅŸehzadeleri arasında Cem’e daha yakın olması, Fatih’in, Åžehzade Cem’i veliaht olarak düÅŸündüÄŸüne dair bazı söylentilerin yayılmasına neden oldu.

Cem Sultan ve II. Bayezid’in mücadelesine dönecek olursak öncelikle tarafların hangi kuvvetleri sahip olduÄŸunu incelememiz gerekmektedir. II. Bayezid’ı; düzenli ordusu, yeniçerileri ve Fatih’in siyasetinden ÅŸikâyet eden herkes desteklemekteydi. Cem Sultan’ı ise Anadolu yeniçerileri ve Karamanlılar ile öteki Türkmen boyları desteklemekteydi. Cem Sultan aldığı bu destek ile baÅŸkentte meÅŸru yollarla padiÅŸahlığını ilan etmiÅŸ olan kardeÅŸine bir anlaÅŸma teklifinde bulundu. Cem Sultan, büyük halaları Selçuk Hatun’u kardeÅŸine yollayarak bir bakıma imparatorluÄŸun ikiye bölünmesini isteÄŸini iletti. Kendisi Anadolu’yu alacak, geri kalan her yer II. Bayezid’in olacaktı. II. Bayezid’e bu teklifi ileten Selçuk Hatun böylece kardeÅŸ kanının dökülmeyeceÄŸini belirtti.

II. Bayezid “Lâ erhame beyne’l-mülük” yani hükümdarlar arasında acımak yoktur diyerek bu teklifi reddetti.

II. Bayezid’in bu teklifi reddetmesiyle artık iki taraf için tek çözüm yolunun savaÅŸmak olduÄŸu kesinleÅŸti. Tahtın iki meÅŸru adayı savaÅŸ meydanında karşı karşıya gelmek için hazırlıklarını yapmaya baÅŸladı. II. Bayezid yanında kendisini destekleyenlerin Cem’in tarafına geçmesinden oldukça endiÅŸe duymaktaydı. Bu geliÅŸmeler neticesinde atak davranmaya baÅŸlayan II. Bayezid, Cem Sultan’ın yanında bulunan destekçileri kendi safına çekmek için yoÄŸun bir siyasi faaliyete baÅŸladı. Bu siyasetin sonuç vermesiyle Cem Sultan’ın en güvendiÄŸi kiÅŸi, aynı zamanda da lalası olan AÅŸtioÄŸlu Yakup Bey, Sultan II. Bayezid’ın tarafına geçmeyi kabul etti.

Cem Sultan tüm bu yaÅŸananlardan habersiz bir ÅŸekilde ordusunu savaÅŸa hazırlamaya çalışırken II. Bayezid, Cem Sultan’ın üzerine Otranto fatihi Gedik Ahmed PaÅŸa’yı göndermeye karar verdi. Aslında Gedik Ahmed PaÅŸa da, Karamani Mehmed PaÅŸa gibi Cem Sultan’ı desteklemekteydi. Ancak Otranto’dan dönen PaÅŸa II. Bayezid’ın payitahtta hükümdarlığını ilan etmesi üzerine Ä°stanbul’a gelip Sultan II. Bayezid’e sadakatini sunmuÅŸtur.

Sultan II. Bayezid, Gedik Ahmed PaÅŸa’nın kardeÅŸi Cem’i desteklediÄŸinin bilincindeydi; nitekim kardeÅŸi Cem’i egale ettikten bir süre sonra Gedik Ahmed PaÅŸa’yı idam ettirmiÅŸtir.

Ä°stanbul’dan II. Bayezid’ın emriyle Sinan PaÅŸa komutasında yola çıkan Osmanlı ordusunun bir bölümü Cem Sultan’ın komutanlarından biri olan Gedik Nasuh ile Ä°znik civarında mücadeleye tutuÅŸtu. Gedik Nasuh ordusuyla beraber YeniÅŸehir üzerine çekildi. Ertesi sabah II. Bayezid kuvvetli bir ordu ile Ä°znik’e geldi.

II. Bayezid ve Cem Sultan arasındaki savaÅŸ 20 Haziran 1481 yılında YeniÅŸehir Ovası’nda meydana geldi. Ä°ki ordu arasında ÅŸiddetli mücadeleler meydana gelmesine karşılık Cem Sultan’ın ordusu Gedik Ahmed PaÅŸa’nın kuvvetlerine karşı üstünlük saÄŸlamaya baÅŸladığı sırada Sinan PaÅŸa komutasındaki birlikler Cem Sultan’ın ordusunun bir kanadını parçaladı. Bu esnada daha önceden II. Bayezid ile anlaÅŸan AÅŸtioÄŸlu Yakup Bey sözde II. Bayezid’ın askerlerini engellemek için YeniÅŸehir suyuna doÄŸru kuvvetleriyle ilerledi. YeniÅŸehir suyuna gelen Yakup Bey Sultan II. Bayezid’ın otağına yönelerek sultana baÄŸlılığını bildirdi. Cem Sultan’ın ordusunun dağıldığını gören Varsak ve Karaman Türkmenleri de dağılarak geri çekildiler.

Durumu gören ve savaşı kaybettiÄŸini anlayan Cem Sultan daha fazla savaÅŸmayıp geri çekildi. Karaman tarafına doÄŸru hızla geri çekilen Cem Sultan yolda bazı Türkmenlerin saldırısına uÄŸradı ve hazinesini kaybetti. Ayrıca geri çekilirken at tepmesi sonucu yaralandı. II. Bayezid savaşın sonucunu zafernameler ile diÄŸer Anadolu beyliklerine duyurdu ve kardeÅŸinin onlara sığınması halinde yakalanıp kendisine teslim edilmesini emretti. Cem Sultan üç gün Konya’da kaldıktan sonra Gedik Ahmed PaÅŸa’nın peÅŸinde olduÄŸunu öÄŸrenince annesini, karısını ve küçük oÄŸlu Murad’ı ve maiyetindeki 40 kiÅŸiyi de yanına alarak Konya’yı terk etti.

Cem Sultan’ın Kaçışı

Cem Sultan, Konya’dan ayrıldıktan sonra öncelikle Toros daÄŸlarını geçti ve Tarsus Bey’i tarafından hürmetle karşılandı. II. Bayezid, Cem Sultan’ı yakalaması için Gedik Ahmed PaÅŸa komutasındaki Osmanlı ordusunu Anadolu’da bırakarak Ä°stanbul’a geri döndü. Gedik Ahmed PaÅŸa, Cem Sultan’ı yakalamak için önce Konya’ya gitti; ancak Cem Sultan’ın buradan ayrıldığını öÄŸrenince tekrar peÅŸlerine düÅŸtü. Cem Sultan, Gedik Ahmed PaÅŸa’nın peÅŸinde olduÄŸu haberini öÄŸrenince daha fazla vakit kaybetmeyerek önce Memlük toprağı olan Antakya’ya, oradan da Halep’e geçti. Burada da fazla kalmayan Cem Sultan ailesi ve yanındakilerle beraber Mısır’a yöneldi ve Memlük hükümdarı Kayıtbay tarafından burada büyük bir törenle karşılandı (25 AÄŸustos 1481).

Cem Sultan buradan kardeÅŸi II. Bayezid ile mektuplaşıp isteklerini bildirdi. II. Bayezid, kardeÅŸine taht inadından vazgeçer ve Kudüs’te oturmayı kabul ederse canını bağışlayacağını ve tüm ihtiyaçlarının karşılanacağını bildirdi. II. Bayezid’ın bu teklifini reddeden Cem Sultan önce hac vazifesini yapmaya koyuldu; oradan da tekrar Anadolu’daki müttefikleriyle irtibatta geçip yeniden taht için mücadele etmek istediÄŸini iletti.

Cem Sultan’ı ikna eden ve tekrar taht için mücadele etmesini saÄŸlayan kiÅŸi KaramanoÄŸlu Kasım Bey’dir.

Her zaman Cem Sultan’ı destekleyen Kasım Bey’in asıl amacı Cem Sultan’ın hükümdarlığında Karaman ülkesine sahip olmaktı.

Cem Sultan, KaramanoÄŸlu Kasım Bey ve Trabzonlu Mehmed Bey’in destekleriyle öncelikle Kayıtbay’dan Anadolu’ya geçmek için izin istedi ve daha sonra Anadolu’ya geçerek Konya kalesini almaya çalıştı. Ancak Konya hücumu baÅŸarısızlıkla sonuçlandı. Trabzonlu Mehmed Bey Ankara kalesine hücum ettiÄŸi sırada Anadolu Beylerbeyi Süleyman PaÅŸa ile karşılaÅŸtı ve Çubuk Ovası’ndaki savaşı kaybetti ve Mehmed Pala savaÅŸta öldü.

II Bayezid’in de Anadolu üzerine yürüdüÄŸü haberini alan Cem Sultan önce Ä°ran’a kaçmayı düÅŸündü. KaramanoÄŸlu Kasım Bey ise Aksaray kalesini almaya çalışıyordu. II. Bayezid adamlarıyla Cem Sultan’a tekrar bir barış teklifi sundu. Cem Sultan kardeÅŸine eski teklifi olan Anadolu hükümdarlığı isteÄŸini bildirince II. Bayezid ona “Taht-ı saltanat bir neÅŸeli kıza benzer, iki erkeÄŸe birden nikâh cevaz olmaz.” diyerek teklifi yine reddetti. Cem Sultan’a ailesiyle beraber Kudüs’e yerleÅŸmesini ve tüm masraflarının karşılanacağını böylece hayatının güvende olacağı teklifi iletildi. Cem Sultan ise bu teklifi “ Bir ÅŸehzadeye gereken para deÄŸil, mülk-ü saltanattır.” diyerek abisinin bu teklifini reddetti.

Cem Sultan’ın Avrupa’ya Ä°lticası

Cem Sultan, Anadolu’da aldığı ikinci yenilgiden sonra tekrar kaçmak zorunda kaldı. Önce Ä°ran’a sığınmayı düÅŸünen Cem Sultan, Kasım Bey’in onu ikna etmesiyle Rodos adasına sığınmaya karar verdi. Cem Sultan, Rodos hükümdarı Dük D’Aubosson ile gerekli mektuplaÅŸmayı yaptıktan sonra Dük’ün gönderdiÄŸi gemiye maiyetindeki 13 kiÅŸi ile beraber binerek Anadolu’dan uzaklaÅŸtı. Tüm Rodos halkı Fatih Sultan Mehmed’in oÄŸlunu merak ettiÄŸinden iskelede büyük bir kalabalık oluÅŸtu. Cem Sultan, 29 Temmuz 1482 tarihinde hükümdarlara layık bir törenle Rodos’a ayak bastı.

Rodos Dükü D’Aubosson, daha Cem Sultan Rodos’a ayak basmadan Macaristan, Fransa ve Papa’ya mektuplar göndererek Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’na karşı ellerine büyük bir koz geçtiÄŸini ve artık Müslümanların yok edilme zamanının geldiÄŸini bildirdi. Dük Aubusson, Cem Sultan’ı Osmanlı’ya karşı kullanmak için Avrupa devletleriyle stratejiler kurarken bir yandan da Cem Sultan ile de bazı anlaÅŸmalar yapmaktaydı. AnlaÅŸmaya göre Cem Sultan, Rodosluların desteÄŸiyle Osmanlı tahtına oturursa Rodos ÅŸövalyeleri ile barış içinde yaÅŸayacak, Rodoslulara ticaret serbestliÄŸi tanıyacaktı.

Dük bir yandan Cem’i elinde tutmaya çalışırken aynı zamanda Cem’in varlığından da tedirgin olmaktaydı. Çünkü II. Bayezid’in kardeÅŸinin iadesini talep etmesi durumunda bu isteÄŸi yerine getirilmezse babası gibi Rodos’u kuÅŸatma ve belki de bu defa ele geçirme durumu doÄŸabilirdi. Rodos Dükü bu ihtimallerden kurtulmak için Cem’i talebi olan Fransa kralı ile görüÅŸme isteÄŸini bir fırsata çevirerek Cem’i Fransa’ya gönderdi ve iÅŸgal olasılığını azalttı.

1 Eylül 1482’de büyük bir merasimle Rodos’tan uÄŸurlanan Cem Sultan bir mülteciden farksız bir hale gelmiÅŸti.

Cem Sultan’ı Fransa’ya götüren gemi 16 Ekim 1482’de Fransa’nın güney sahillerine yanaÅŸtı ancak bu ÅŸehirde veba salgını olması nedeniyle bir baÅŸka Fransız ÅŸehri olan Nice (Nis) çıkarıldı. Cem Sultan bu ÅŸehirde 4 ay alıkonuldu.

Cem Sultan’ın Avrupa’ya ayak basmasıyla Avrupalı güçler Cem’i ele geçirmek için birbirleriyle yarışmaya baÅŸladı. Macar Kralı Matyas Korvin, Napoli Kralı Ferrand, Papa ve Venedik hükümeti Cem Sultan’ı ele geçirmek ve Osmanlı’ya karşı kullanma peÅŸindeydi. Avrupa’da ciddi bir siyaset sürerken ÅŸövalyeler Cem’i kaybetmemek için ellerinden geleni yapıyorlardı.

Papa, Avrupa siyasetine ağırlığını koyarak Cem Sultan’dan Hristiyanlığın geleceÄŸi açısından faydalanacağını, onun kendisine teslim edilmesini istedi. Papa’nın bu giriÅŸimi Macarları ve Venediklileri geri çekilmek zorunda bıraktı. Papa’nın isteÄŸi doÄŸrultusunda Fransa Kralı VIII. Charles, Cem Sultan’ı yanında 50 ÅŸövalye ile Papa’ya gönderdi. Papa bu anlaÅŸma neticesinde Fransa hükümetine 40 bin duka altın öderken Cem Sultan da 6 yıl 4 ay kaldığı Fransa’dan ayrılmak zorunda kaldı.

Cem Sultan, 13 Mart 1489 yılında muhteÅŸem bir törenle Roma’da karşılandı. Roma’nın tüm asilzadeleri, Papa’nın kardeÅŸi ve Rodos Dükünün kardeÅŸi Cem Sultan’ı karşılayarak ona eÅŸlik etmiÅŸlerdir. Cem Sultan 14 Mart 1489 tarihinde resmi olarak Papa VIII. Ä°nnocent tarafından kabul edildi.

Cem Sultan, Papalık kaidelerini tüm ısrarlara raÄŸmen yerine getirmeyerek Papa’nın karşısında eÄŸilmemiÅŸ ve kavuÄŸunu çıkarmamıştır.

Papa, Cem Sultan’a, kendisini Macaristan’a göndererek kendisinin önderliÄŸinde bir Haçlı seferi yapmak isteÄŸini bildirdi. Ayrıca Papa, Cem Sultan’ı Hristiyan olmaya da davet etmiÅŸtir. Cem Sultan bu iki teklifi de oldukça sert bir üslupta reddetmiÅŸtir. Papa, Cem Sultan’dan aldığı olumsuz yanıta raÄŸmen yeni bir Haçlı seferi için ordu toplamaya baÅŸladı. 25 Mart 1490 yılında düzenlenen kongrede Osmanlılar üzerine 3 ordu gönderilmesi kararlaÅŸtırıldı ancak Macar Kralı Matyas’ın ölümü üzerine plan teoride kalmış, pratiÄŸe dönüÅŸtürülememiÅŸtir.

Avrupa’da bunlar yaÅŸanırken, II. Bayezid ise tüm olanları dikkatle takip ediyor ve Cem’i elinde bulunduran hükümetlerle diplomatik temaslarda bulunuyordu. Önceleri Rodos Dükü ve Fransız Kralı ile, ÅŸimdi de Papa ile görüÅŸmelerde bulunan II. Bayezid kardeÅŸini elinde tutan devletlere bir dizi ödemeler yaparak veya hediyeler göndererek kardeÅŸinin Osmanlı ülkesine dönmesine engel olmaya çalışıyordu.

Bu sırada sürgün hayatından bezmiÅŸ olan Cem Sultan’a karşı bazı suikast giriÅŸimleri yaÅŸanmakta ancak baÅŸarıya ulaşılamamaktaydı.

Papa VIII. Ä°nnocent, 1492 AÄŸustosunda öldü ve yerine VI. Alexandre, Papa oldu. Yeni Papa döneminde kısmen daha serbest bir yaÅŸantıya kavuÅŸan Cem Sultan tüm bunlara raÄŸmen halen bir tutsaktan farksızdı. II. Bayezid yeni papaya bir teklif sunarak kardeÅŸinin bakımı için senelik 40 bin duka altın ya da kardeÅŸinin öldürülmesi için tek seferde 300 bin duka altın ödemesi teklifinde bulundu. Ä°ki hükümdar arasında bu geliÅŸmeler sürerken Fransa Kralı ordusuyla beraber Ä°talya seferine çıktı ve Roma’ya gelerek Cem Sultan’ı yanına aldı. Fransa Kralı’nın planı öncelikle Ä°talya üzerinde hâkimiyet kurmak, ardından Cem’i de yanına alarak Kudüs’e kadar sürecek bir Haçlı seferi düzenlemekti.

Cem Sultan, Fransa Kralı’nın yanında onun Ä°talya’yı iÅŸgalini izlerken hastalandı ve hekimlerin müdahalelerine raÄŸmen 25 Åžubat 1495 yılında yaÅŸamını yitirdi. Haber Osmanlı ülkesine ulaşınca II. Bayezid, 3 gün yas ilan etmiÅŸ ve 100 bin altın dağıttırmıştır.

Esir ÅŸehzadenin acıları maalesef ölümüyle de sona ermedi. II. Bayezid kardeÅŸinin tabutunu istedi; ancak ÅŸehzadenin tabutu bir süre Napoli’de kaldı. Ondan sonra gemiyle Gaeta’ya götürüldü. VIII. Charles’ın Fransa’ya dönmesiyle tabut Napoli hükümetinin eline geçti (1496 sonları). 1498 yılında Fransa Kralı XII. Louis’in Napoli seferi söz konusu olunca Napoli hükümeti II. Bayezid’tan destek istemek için Cem’in tabutunu göndermeyi kabul etti.

Yani Fatih Sultan Mehmed Han’ın oÄŸlu Åžehzade Cem’in naaşı bile devletler arasında bir pazarlık konusu olabiliyordu.

1499 yılı baÅŸlarında Åžehzade Cem’in tabutu Osmanlı ülkesine ulaÅŸtı ve gerekli iÅŸlemlerin ardından törenle gömüldü. Cem Sultan’ın acı ve sürgün dolu hayatı hem kendi yaÅŸamını bir felakete dönüÅŸtürmüÅŸ hem de Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nun fetihlerine ciddi derece engel olmuÅŸtur.

SAMET ÅžAHÄ°N - TARÄ°H-Ä° KADÄ°M

Bibliyografya

Cambridge Türkiye Tarihi II, Çeviri: ÜÇPUNAR, Bülent, Kitap Yayınları, Ä°stanbul, 2016
EMECEN, Feridun M. Osmanlı Ä°mp. KuruluÅŸ ve YükseliÅŸ Tarihi, Ä°ÅŸ Bankası Yayınları, Ä°stanbul, 2016
İNALCIK, Halil, Devlet-i Aliyye I, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2010
Ä°NALCIK, Halil, Osmanlı Ä°mp. Klasik ÇaÄŸ, Yapı Kredi Yayınları, Ä°stanbul, 2003
SAKAOÄžLU, Necdet, Bu Mülkün Sultanları, Alfa Yayınevi, Ä°stanbul, 2015
AKŞİN, Sinan, Türkiye Tarihi II, Cem Yayınevi
CEZAR, Mustafa, Mufassal Osmanlı Tarihi II, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2010
JORGA, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Hazırlayan: Erhan Afyoncu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2005
AFYONCU, Erhan, Sorularla Osmanlı İmparatorluğu, YeditepeYayınları, İstanbul, 2012
İslam Ansiklopedisi Cilt II, II. Bayezid Maddesi Milli Eğitim basımevi, İstanbul, 1979
CLOT, Andre, Fatih Sultan Mehmed, Hazırlayan: Necla Işık, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1994
PadiÅŸahlar Albümü Cilt I, Dosya Yayınları, Ä°stanbul
UZUNÇARÅžILI, Ä°smail Hakkı, Fatih Sultan Mehmed’in Ölümü, Türk Tarihi Kurumu Yayınları, 1931
EMECEN, Feridun M. II. Bayezid Devriyle İlgili Meselelere Dair Yeni Bakışlar, Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa, 2017
MAZLUM, Müzeyyen, Osmanlı Kaynaklarına Göre II. Bayezid-Cem Mücadelesi ve Osmanlı Devleti’nin Dış Politikasına Etkileri, Ankara, 2006
AFYONCU, Erhan & DEMÄ°R, UÄŸur & ÖNAL, Ahmet, Osmanlı Ä°mp. Askeri Ä°syanlar ve Darbeler, Yeditepe Yayınları, Ä°stanbul, 2010
EMECEN, Feridun M., Osmanlı Siyasi Tarihi