Camp David'in 40. yılı: Mısır-İsrail gizli görüşmeleri nasıl yürütüldü

ABD başkanlarının tatil, dinlenme ve misafirhane kampı olan Camp David'de varılan uzlaşılar bir Arap devleti ile İsrail arasında imzalanacak olan ilk barış antlaşmasının metni oldu ve müzakere edildiği yerin adı ile anıldı.

'Camp David Sözleşmeleri' olarak da bilinen süreçte Mısır devlet başkanı Enver Sedat ve İsrail başbakanı Menahem Begin 12 gün süren gizli pazarlıklar gerçekleştirdi. Antlaşma ile ilk kez bir Arap ülkesi İsrail'i resmen tanımış ve ele geçirdiği topraklar üzerindeki varlığını meşru kabul etmiş oldu.

Sözleşme, altı ay sonra 26 Mart 1979'da bir resmi barış antlaşması olarak imzalandı ve bu antlaşmaya göre İsail askeri birliklerini Sina Yarımadasından çekerek bölgeyi Mısır'a geri verdi. Diplomatik ilişkiler 1980'de normale döndü ve ticari ilişkiler canlandı. Aynı yıl havayolu taşımacılığı başladı ve Mısır İsrail'e petrol satışına başladı.

Bu antlaşma sayesinde Menahem Begin ve Enver Sedat, 1978 yılında Nobel Barış Ödülünü birlikte aldılar.

Camp David sürecine nasıl gelindi?

SavaÅŸ

1973 yılında Mısır ve Suriye İsrail'in 1967 sınırlarına geri çekilmesi için ani saldırı düzenledi. Mısır devleti savaşta önemli kazanımlar elde etti ve Aralık ayında Cenevre'de ABD ile Sovyetler Birliği gözetmenliğinde kurulan barış için müzakere masasına eli kuvvetli oturdu. Bu bir Arap devleti ile Yahudi devletinin ilk kez karşılıklı müzakere masasına oturduğu yer oldu. Masada Suriye ve Filistin'in yer almaması ile müzakereler sonuçsuz kaldı.

Ä°srail'de ilk Arap lider

Mısır lideri Enver Sedat 9 Kasım 1977'de beklenmeyen bir açıklama ile 'barış görüşmeleri için İsrail'i ziyaret etmeye olduğunu' duyurdu. Ardından kendisine resmi bir davet gönderildi ve 19 Kasım'da Sedat Kudüs'e ayak bastı. Bu şekilde Sedat Yahudi bir devlete ayak basan ilk Arap devlet lideri olmuş oldu.

Sedat burada 'adil ve kalıcı bir barış' için çağrıda bulunarak el sıkıştı ancak gerçek diplomatik görüşmelerin başlaması 10 ay sürdü.

Camp David

Ağustos 1978'de Başkan Carter'ın davetiyle Sedat ve Begin, ABD'de Washington'ın 100 km uzağında bulunan ormanlık bir alana kurulu Camp David'de bir araya geldi.

Burada üçlü 12 gün boyunca görüştü. Görüşmeye liderlerin diplomatik ve askeri danışmanları eşlik etti ve dış dünya ile hiçbir temas kurulmadı. Geçen bu süre içerisinde 23 farklı barış söleşmesi olasılığı ortaya çıkarıldı ve sözleşme üzerinde sayısız revizyon yapıldı.

Görüşmelerin çökme noktasına geldiği anlarda Başkan Carter iki lider arasında gece gündüz demeden mekik dokuyarak görüşmelerin devam etmesini sağladı.

Sedat ve Begin sonunda aralarında uzlaşmaya vardı ve kamptan iki döküman çıktı. Birincisi, İsrail tüm Arap ülkeleri arasında oluşabilecek bir barış için temel çerçeve çizen 'Ortadoğu'da barışın çerçevesi', ikinicisi ise İsrail ve Mısır arasındaki barışın çerçevesini çizen 'Mısır-İsrail Barış Antlaşması Çerçevesi' oldu.

Bu uzlaşlamalar içinde Kudüs'ün statüsü ile Batı Şeria ve Gazze'nin geleceğine ilişkin bir anlaşma olmadığını belirten notlar düşüldü.

Camp David'de üzerinde uzlaşılan diğer konular

• Gazze ve Batı Åžeria'da yaÅŸayan Filistinlilere Mısır ve Ãœrdün'ün belirleyeceÄŸi ÅŸekilde özerklik verilecek. Özerklik statüsüne iliÅŸkin üç yıl sonra Mısır - Ãœrdün - Ä°srail - Filistin arasında Batı Åžeria ve Gazze'nin statüsünü belirlemek için tekrar görüşme yapılacak.
• Ä°srail - Ãœrdün arasında barış görüşmeleri baÅŸlayacak.
• Ä°srail Filistin'de asker sayısını azaltacak.
• Amerika, F-16 uçakları da dahil olmak üzere, Ä°srail'in bütün askeri ihtiyaçlarını karşılayacak.
• 1975 AnlaÅŸması ile Ä°srail, Mısır'a bırakılan Abu Rudeis ve Ras Sudar petrollerinden her yıl 4.5 milyon ton petrol satın alabilecek. Bu konuda bir aksama olursa ve bir anlaÅŸmazlık çıkarsa, Amerika Ä°srail'in petrolünü karşılamayı garanti edecek.
• Mısır bu anlaÅŸmalara uymayacak olur veya bu anlaÅŸmaları herhangi bir ÅŸekilde ihlal ederse, Amerika, alınacak tedbirler konusunda Ä°srail'e danışacak.

• Amerika Güvenlik Konseyi, bu anlaÅŸmaya aykırı olarak sunulan her karar tasarısına aleyhte oy verecek.

• Amerika, Ä°srail'in aleyhine olan hiçbir teklife katılmayacak.

• Amerika, Ä°srail'in varlığına, güvenlik ve egemenliÄŸine yönelen her türlü tehdit halinde, Ä°srail hükümeti ile istiÅŸare halinde olacak ve Ä°srail'i her ÅŸekilde destekleyecek.

• Amerika ve Ä°srail, bir kriz anında Amerika'nın yapacağı yardımları tespit etmek üzere, bu anlaÅŸmanın imzasından itibaren iki ay içinde, bir anlaÅŸma yapacak.
• Amerika'nın bu taahhütleri yerine getirmesi, ne Mısır'ın tutumuna ve ne de Araplarla Ä°srail arasındaki iliÅŸkilerin ÅŸekline baÄŸlı olmayacak.

Nobel ödülünden suikaste

Geri kalan Arap ülkeleri varılan antlaşmanın içeriğinden memnun kalmadı ve antlaşma maddelerinin İsrail'in lehine olduğu inancı ağır bastı. Ayrıca Filistin halkının ve devletinin hukukunun gözardı edilmesi de Sedat'ın bölgedeki imajına büyük darbe vurdu.

Mısır diğer Arap ülkelerince ihanet içindeki ülke olarak görüldü ve Arap Ligi'ndeki üyeliği askıya alındı.

Kasım 1979'da Nobel Barış Ödülü'nü alan Sedat, Ekim 1981'de uğradığı suikastte hayatını kaybetti.

Mısır'ın ardından İsrail ile ilişkilerini normalleştiren ikinci Arap ülkesi ise 1994 yılında Ürdün oldu.